|
RK PAROCHIE
VAN ONZE LIEVE VROUW KONINGIN VAN DE VREDE – AMSTERDAM MAANDAG TM
ZATERDAG 13-17 UUR EN NATUURLIJK OP ZONDAG |
|
HOME | ADRES-CONTACT-LINKS | VIERINGEN | SACRAMENTEN | PREKEN
| CARITAS | BIDDEN | FOTO’S | PASTOR
| HISTORIE | KOREN |
|
Verkondiging op de 32e zondag door het jaar,
11 november 2018, in de kerk van OLV Maria Koningin van de vrede te Amsterdam Lezingen: Marcus
12,38-44 1Koningen
17,10-16. Psalm 146. Hebreeën 9,24-28 door Pater Mark-Robin Hoogland C.P. (Provinciale Overste van de
Passionisten in Nederland) Het contrast is groot: een oude weduwe die van haar armoede nog iets
geeft en de aanzienlijke Schriftgeleerden die nog nemen wat hun niet toekomt.
Het was een pijnlijke werkelijkheid. Je wilt opkijken tegen je leiders. Je
wilt dat zij het goed hebben, want ze doen veel voor je, voor anderen. Maar
als leiders hun voorbeeldfunctie vergeten en zich gaan misdragen, dan schamen
we ons. Jezus opende blinden de ogen. Hij opende Zijn leerlingen de ogen:
kijk eens goed wat hier gebeurt. Kijk eens goed en zie in wat zich hier
afspeelt. En kijk vervolgens naar jezelf: hoe zit het dan bij mij? [Ps 146,8.
Mk 12,41-43] Wanneer Jezus waarschuwt voor de religieuze leiders van toen, is dat
tegelijkertijd een waarschuwing voor de leiders van nu. Bij het lezen van dit
evangelie horen we de echo van Paus Franciscus’ ergernis over clericalisme in
de Kerk van tegenwoordig [cf. het ANP op 23 augustus, 5 en 14 september, 4 oktober].
Clericalisme is een houding die gekenmerkt wordt door zelfbehoud en jezelf in
het centrum plaatsen: “eigen persoon eerst”. Zij die gewijd zijn, zijn net
als iedere gedoopte leden van het volk van God. Een priester of bisschop die zichzelf
echter bóven het volk van God verheven acht, heeft uit het oog verloren dat
leiderschap in de Kerk een díénst is [cf. Mk 10,41-45]. Macht is op zich geen
vies woord; de Almachtige maakt ons niet machteloos, maar laat ons delen in
Zijn macht, om goed te doen [Mk 6,7]. Paus Franciscus wijst clericalisme –
een hoogmoedige houding van gewijde ambtsdienaren – aan als een oorzaak van
de krises die we als Kerk momenteel doormaken. De uitspraken van onze Paus zijn niet totaal nieuw. Het Tweede
Vaticaans Concilie (1962-1965) schreef de Kerk al voor dat gewijden moesten
samenwerken met leken bij het besturen, het leren en het vieren. De talenten
van een ieder zijn voor de opbouw van Gods volk. Overal waar dit gebeurt,
houden pastoor en parochianen elkaar scherp: ervaring en kennis ontmoeten
elkaar [cf. Ps 85,11] en zo ontstaat samenwerking, waarbij iedereen
verantwoordelijkheid draagt [cf. 1Kor 12,4-29]. Maar dit is lang niet overal gebeurd. Pas tijdens het pontificaat van
Paus Benedictus zijn vrouwen in toenemende mate in verantwoordelijke posities
in het Vaticaan terecht gekomen [vanaf begin 2008: Astrid Haas, eerste
hoofdredactrice Duitse editie Osservatore Romano]. Op de priesteropleidingen
kom je nog steeds nauwelijks vrouwen tegen. Ja, waarom eigenlijk? In Jezus’ tijden telden vrouwen niet volwaardig mee. Zo mochten ze niet
in de rechtbank getuigen, alsof hun getuigenis onbetrouwbaar zou zijn! In het
Evangelie echter komen we geregeld vrouwen tegen die in hun houding, woorden
en daden inspirerende voorbeelden zijn: vandaag de arme weduwe die van harte
gééft, òffert, al heeft ze bijna niks. Ik denk ook aan de vrouwen wier geloof
zo groot was, dat zij zich niet lieten tegenhouden door de regels die geen
leven geven [bijv. Mk 5,25-34. 7,24-30. Lk 7,36-50]. En bovendien zijn er de
vrouwen die wèl stonden onder het Kruis [Mk 15,40-41] – de mannen waren
weggevlucht [Mk 14,50-52] – en die na de verrijzenis de eerste verkondigers
werden van het geloof! Ze werden nota
bene aanvankelijk niet door de mannen geloofd! [Lk 24,11] Toch vinden we dit vooralsnog niet weerspiegeld in onze
geloofsgemeenschap die de Kerk is. Ondanks de resultaten van het Tweede
Vaticaans Concilie denkt menigeen bij het woord “Kerk” aan “het instituut” of
aan de diakens, priesters, bisschoppen en paus. Maar “Kerk” zijn alle
gedoopten samen. “Wir sind die
Kirche,” zogezegd. Clericalisme kunnen we alleen gezamenlijk, als Kerk, tegengaan. Ik kan
begrijpen dat iemand boos en teleurgesteld wegloopt. Maar je kunt ook – zoals
de weduwe in het evangelie – een steentje bijdragen aan het beter worden van
de Kerk, omdat zij Bij Jezus komen we nooit weg met een eenvoudige veroordeling van hen
die apert de goede weg zijn kwijtgeraakt [Lk 6,41-42 etc.]. Hij confronteert
ons met de Schriftgeleerden en hun machtsmisbruik, maar eveneens met een arme
weduwe die een offer weet te brengen. Aan Zijn tafel wil Hij ons voeden om met Hem de weg te gaan die
verbindt en leven geeft [cf. Joh 6,33.51.66-69]. Mogen wij in verbondenheid
met Hem groeien in waarachtigheid en zo vrijgevig worden als onze Vader Zelf [Lk
6,36]. Dan zijn wij het waard om Zijn kinderen en Zijn Volk te heten [1Joh
3,1v] en zullen wij daadwerkelijk iets goeds bijdragen aan deze wereld [Mt
5,9. Fil 2,15. 1Joh 3,10]: omwille van ons welzijn en omwille van ons heil.
Amen. Verkondiging 16 september 2018 – 100 jaar
Salve Regina koor Beste aanwezigen, gasten en medeparochianen Ik zal mij even voorstellen aan wie mij niet kent: ik ben Ton van
Hal, vice-voorzitter van het Salve Reginakoor (dat precies vandaag maar
liefst 100 jaar bestaat).
Vice-voorzitter ben ik, want de officiële voorzitter zit daar: dat is
pastor Pierre, want zo is het geregeld in onze Roomse kerk. Of liever: zo was het geregeld, want we
hebben het hier natuurlijk wel over een
voorschrift uit het jaar 1918. Ik zal straks terugkomen op dat jaar
1918, maar eerst kijk ik graag
even met u naar de lezingen van
vandaag. Van de 3 lezingen vond ik de middelste het duidelijkst maar misschien ook wel met de moeilijkste
boodschap. Maar hoe duidelijk is die boodschap
eigenlijk? Jacobus schrijft: “Zo is
ook het geloof, op zichzelf genomen, zonder zich in daden te uiten,
DOOD. GEEN
WOORDEN MAAR DADEN dus , zoals ze vaak zingen in de stad met telefoonnr 010.
Om het even simpel voor te
stellen (anders snap ik het zelf niet!): Wat denkt u? Iemand heeft zijn
hele leven voor iedereen steeds klaar gestaan. Familie en buren geholpen waar
hij maar kon, geld gegeven aan alle goede doelen die je maar kan bedenken,
maar hij heeft nooit een kerk van binnen gezien en gelooft niet in God, bv omdat zijn
ouders niet gelovig en dus ook niet kerks waren. Hij (of zij natuurlijk) gaat dood en staat
aan de hemelpoort. Wat zal Petrus
zeggen? Over dit punt: kun je gered worden door goede werken te doen of ben
je afhankelijk van de genade door God geschonken? Of is het allebei
nodig? Over dit punt is altijd
gedacht, en ook verschillend gedacht. Paulus bv zegt: "Alleen dankzij
zijn genade ben ik wat ik ben..” Toch
een iets ander accent dan Jakobus.
Dit hele punt van de genadeleer lag ook aan de basis van de reformatie: de
scheiding katholiek-protestant in het begin van de 16e eeuw. De
hervormers legden de nadruk op de genade die wij “om niet” kunnen verkrijgen.
In de katholieke kerk kon je met goede werken een hoop bereiken en als je
daar geen tijd voor had of geen zin in had kon je bv wel wat aflaatbrieven kopen.. Hoe ik hier persoonlijk over
denk ? Laat ik het zo zeggen: ik vind Jakobus
vandaag glashelder over deze dingen: Geloof zonder daden is
zinloos. Maar hoe zit het met het
omgekeerde: “Goede daden zonder geloof” ?
Het antwoord daarop laat ik graag aan Petrus en zijn Baas (met een
hoofdletter). De 1e en 3e lezing laat ik vandaag maar even
onbesproken. Ze gaan beide over het
Lijden en over de volledige overgave aan het Evangelie , aan Gods wil .
Daarover horen we beslist meer in de komende weken (de tocht van Jezus met
zijn leerlingen naar de uiteindelijke bestemming het kruis op de berg Golgotha in Jeruzalem is begonnen). Nu kom ik dan terug op het
jaar 1918. De eerste wereldoorlog is gelukkig bijna (nou ja, nog 2 maanden) ten
einde gekomen en had enorm veel slachtoffers geëist. Nederland was, zoals we
weten, neutraal gebleven. Maar een nieuwe ramp kondigde zich al snel aan: Vanaf zo’n beetje deze datum (16 september) tot einde van de winter
zouden nog miljoenen mensen sterven aan de zgn Spaanse Griep. Er is eigenlijk
zo weinig van bekend maar het aantal slachtoffers van die griep was nog
hoger dan dat van de BEIDE
wereldoorlogen samen zelfs. Verschrikkelijk moet dat zijn geweest. Op 8 december 1918 was de geboorte gepland van een
nieuwe parochie, gewijd aan
Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede. De bouwheer, pastoor Nuijen
had al ruim tevoren gedacht dat in de
eerste kerstnacht die in de “Stal van Bethlehem”, de noodkerk
aan de Ceintuurbaan, gevierd
zou worden een stevig zangkoor zou moeten
“optreden”, dus die was al aan het organiseren gegaan. Zo gebeurde het
dat precies op deze dag, 16 september
1918 17 heren voor het eerst bijeen kwam om te repeteren in het
Vincentiusgebouwtje aan de Daniel Stalpaertstraat 89 (ik ben nog gaan kijken, maar dat gebouwtje
bestaat niet meer) onder de naam:
Salve Reginakoor. En nu zijn we dus 100 jaar verder. Een koor dat zo lang bestaat: dat kan denk ik alleen als er in die
honderd jaar veel mannen en later ook vrouwen zijn geweest die het koor
levend hebben gehouden, die er hun ziel en zaligheid in gelegd hebben. Die
mannen en vrouwen hebben we nu nog. (Ik kan dit zeggen zonder eigendunk, want
ik ben pas 14 jaar lid). Die eerste 17 mannen zijn nu uiteraard niet meer,
maar er zijn er nog vele gevolgd. Ik ga geen namen noemen, maar voor twee
maak ik een uitzondering: wat te
denken van oom Frans van Rheenen, volgend jaar 100 en van die 100 zal hij 54
jaar lid zijn van ons koor (DV). En dan
zijn neefje over wie ik in de
notulen van 1973 las: “Pastoor
Eykelhof vraagt de Paukenmesse van Haydn te zingen tgv zijn 40-jarig
priesterfeest. Uitvoering staat of valt met de medewerking van dhr. Halswijk
jr. “ Die junior zit nu nog hier:
Hans, 81 jaar en 60 jaar lid. Kijk, daar heb je wat aan ! Verder noem ik geen namen want daar doe je altijd mensen te kort
mee, en het past ook eigenlijk niet in een preek, maar er zijn in ons koor
mannen/vrouwen die 43 jaar lid zijn, 37 jaar, 35 jaar, 45 jaar, 30 jaar. Maar ook:
een half jaar, 1 jaar. Het uitreiken van pro-ecclesia-medailles, daar doen we in onze
parochie niet meer aan; de reden:
er is gewoon geen beginnen aan hier. O ja, ik noem toch nog een naam, omdat het gaat om een zilveren
jubileum, namelijk dat van onze eminente
organist (en componist) Michiel Mirck. Dank, Michiel, voor wat je voor ons
koor betekent en ook voor het present houden van de meer dan 1000 jaar oude
traditie van het Gregoriaans. Twee weken terug had pastor Pierre het in zijn preek over “pareltjes”
die je ergens uit kan vissen en
koesteren. Ik heb ook zo’n pareltje. Een kleinigheidje, maar toch… We stonden, ik geloof vlak
voor een avondmis op Allerheiligen,
vanaf de balustrade naar beneden te kijken. Er zat bijna niemand in de
kerk. Mijn collega zei: “Al zit er
niemand meer beneden in de kerk, wij zingen door”. Een pareltje, nee: een parel was dat. Ik kwam vroeger vaak in de Thomaskerk, ook op het laatst in de
Maranathakerk in de Hunzestraat, Daar was een spreuk op de muur bevestigd in
grote, ik denk metalen letters. De
spreuk die op het misboekje staat, een stukje van de berijmde psalm 107,
geschreven (gedicht..) door Willem Barnard. Hij was in de jaren 60 met
anderen actief bezig met liturgische
vernieuwing vanuit de (toen protestante) Maranathakerk: Daar stond GODS
GOEDHEID HOUDT ONS STAANDE, ZOLANG DE WERELD STAAT. HOUDT DAN DE
LOFZANG GAANDE VOOR GOD DIE LEVEN LAAT Laten we dat vandaag vieren met elkaar: dat op deze plek (of wat
preciezer: binnen onze gemeenschap) 100 jaar lang de lofzang is gaande
gehouden, door die 17 mannen uit 1918, door al die honderden mannen en
vrouwen die hen opgevolgd zijn, door U
in de kerkbanken, door de mensen van het Lieve Vredekoor, het Canticum en
vandaag dan natuurlijk heel speciaal
te noemen: ons Salve Reginakoor. Verkondiging op 15 juli
2018, de 15e zondag door het Jaar, in de Kerk van Onze Lieve
Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam, door Loek van den Ham Gelezen:
Amos 7, 12-15; Ef 1, 3-14; Marcus 6, 7-13 Op weg gaan en
onderweg zijn. Zonder veel bagage. Dat is geen gemakkelijke opdracht. Niet
toen voor de leerlingen van Jezus en ook niet nu voor ons. We gaan op reis,
maar we mogen geen extra spullen meenemen. Geen geld, geen voedsel, geen
reiszak, wel sandalen en een stevige wandelstok. Jezus stuurt zijn leerlingen
op pad als afhankelijke reizigers. Je zou dat voor onze tijd vertalen in:
Laat je mobiele telefoon en creditcards thuis en neem alleen een rugzak mee.
Is dat wel verstandig? Durf ik dat wel aan? Wat moet ik zonder mijn mobiel,
zonder mijn facebook, zonder mijn dagelijkse e-mails en al mijn appjes? Hoe
houd ik dan mijn agenda bij? En wat als ik verdwaal? Jezus maakt
het niet gemakkelijk voor ons, terwijl het tegenovergestelde zo logisch
lijkt. In mijn geval, toen ik steeds opnieuw mijn ouderlijk huis verliet, als
kind op weg naar het kleinseminarie in St. Michielsgestel of als student op
weg naar mijn studentenkamer in Leiden, werd die tas door mijn moeder extra
gevuld. Iets extra’s voor onderweg. Wat snoep, wat fruit, wat geld. Extra
warme kleding en goede dichte schoenen. De gedachte was dat je nooit voor
verrassingen moet komen staan. Immers, het weer kan omslaan of er komen
minder goede tijden. Beter mee verlegen dan om verlegen. Zo doet een zorgzame
moeder. Toch geeft
Jezus, zoals altijd, het enig juiste advies: Ga met zo weinig mogelijk op
weg. Je sjouwt je anders suf aan bagage die je niet nodig hebt. Wat moet je
met al die ballast? Ballast kan je in de weg zitten. Ballast kan je gedachten
beperken en je horizon versmallen. Je loopt kans op een tunnelvisie. Maak je
geest vrij, zodat je Zijn woord verstaat en verkondigt. Neem niet te veel
spullen mee op reis. Sterker nog: het laatste hemd heeft geen zakken.
Meenemen is zinloos. Onze voorouders begrepen dat niet altijd. Daarom stopten
ze voedsel, geld en sieraden in de kist van de overledene. Voor onderweg naar
het hiernamaals. Maar toen generaties later die kist of sarcofaag werd
geopend, bleken dat voedsel, het geld en de sieraden nog ongebruikt aanwezig
als het niet was geroofd. Uiteindelijk
moeten we iedereen en alles wat ons dierbaar is, achterlaten. Reden genoeg om
bezit te relativeren. Neem afstand van huis en haard. Daardoor krijg je tijd
en ruimte om iets nieuws te ontdekken. De aandacht voor je bezit en alle tijd
die het kost om dat bezit te verkrijgen en te behouden, gaat ten koste van de
aandacht en de tijd die je hebt voor de mensen om je heen. Ofschoon
mijn seminarietijd niet echt succesvol was, denk ik er in dankbaarheid aan
terug. Ik heb er veel geleerd, zoals: “Met theologische wijsheden kun je
later in de praktijk niet altijd uit de voeten, maar sta open voor de mensen
om je heen en leer van hen”. Ook wij zijn
afhankelijke reizigers. Wij zijn “Gods-Volk-Onderweg”. Daarom, ontmoet de
mensen om je heen en luister naar hen. Als je hen zonder ballast tegemoet
treedt, zul je God in hen ontmoeten. Amen Verkondiging Verkondiging
op 10 juni 2018, de 10e zondag door het Jaar, in de Kerk van Onze Lieve
Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam, door Loek van den Ham Gelezen:
Gen. 3, 9-15; 2 Kor. 4, 13-5,1; Marcus 3, 20-35 De eerste
lezing van vandaag klinkt ons bekend in de oren. Het is het verhaal van Adam
en Eva. Het verhaal van Eva en de slang. Het verhaal van Eva en de appel. De slang
verleidde Eva en Eva verleidde op haar beurt Adam, zoals alleen een goede
vrouw kan doen, met alle gevolgen van dien. De rest is u bekend. Er kwam
grote ellende van. Er is veel
kwaad in de wereld, in soorten en maten. Als je de krant open slaat of de tv
aanzet, komt het menselijke kwaad met karrevrachten je woonkamer in. Je zou
bijna geen krant meer willen lezen en geen tv meer willen zien. Maar het
drukt ons wel met de neus op de feiten. Het hoort bij elke dag, erger nog,
het hoort bij ons. De vraag is steeds waar het kwaad vandaan komt. Hoe komt
het toch dat wij of anderen ons laten meeslepen om slechte dingen te doen en
andere mensen kwaad aan te doen. Als verklaring wordt gegeven dat het de
duivel in ons is. Maar, om maar meteen weer een heilig huisje af te breken,
duivels bestaan niet. Echt niet. Daarover hoeven we ons geen zorgen te maken.
Het zijn de mensen die zich duivels gedragen. Daarover moeten we ons wel
zorgen maken. Duivel is het woord waarmee we uitdrukken dat we bloot staan
aan krachten buiten ons waardoor we tot het kwaad gedreven worden. De duivel
zit in onze zwakheden: trots, jaloezie, vraatzucht, lust, boosheid, hebzucht,
luiheid, geldbejag, carrière maken over de rug van anderen, discriminatie,
overspel, of veel simpeler, ruzie in de familie of in het kerkkoor. Het
duivelse gedrag is ons egoïsme, ikke ikke ikke. Kwaad doen.
Slechte dingen doen, kleine en grote. Over de grote slechte dingen kunnen we
het vrij snel eens zijn. Je mag hopen dat de overheid maatregelen neemt tegen
de personen die zich zwaar vergalopperen: de moordenaars, de verkrachters, de
misbruikers, de fraudeurs, de tirannen en despoten, de woekeraars, de
oplichters en de zakkenvullers. Maar dan blijft het kleine kwaad over. Daar
maken we ons allemaal schuldig aan. Je wordt er niet voor vervolgd, je hoeft
de bak niet in, niet eens naar Bureau Halt. Het geeft je hooguit een slecht
geweten, hoop ik. Vorige week
kopte een landelijk dagblad: Nederlanders houden niet van moslims en niet van
joden. Trouwens, er zijn er genoeg die ook niet van katholieken houden……………
Je zult maar moslim of jood zijn en in dit land wonen. Blijkbaar ben je niet
erg geliefd, misschien niet eens welkom of je wordt genegeerd en met de nek
aan gekeken. We hebben toch de opdracht om in vrede met elkaar te leven
zonder een ander uit te sluiten? Een groot
deel van de Nederlanders stelt zich niet erg gastvrij op tegenover
vluchtelingen en asielzoekers. Hier in Amsterdam zwerven uitgeprocedeerde
vluchtelingen van huis naar huis, van wijk naar wijk, op zoek naar een dak
boven hun hoofd, op zoek naar een bed of naar wat brood. Soms biedt een
leegstaand kerkgebouw voor enige tijd “zomaar een dak boven wat hoofden”. En
leegstaande kerkgebouwen hebben we helaas genoeg. Deze mensen hebben dringend
hulp nodig en zijn in beeld bij verschillende parochiële caritasinstellingen
die hen wekelijks van voedsel voorzien. Ook onze PCI. Behoort door
het gedrag van Eva de appel nu tot de verboden vruchten? Ik denk van niet.
Het was alleen díe appel van díe boom op dát moment. Verder is het eten van
appels over het algemeen verstandig en gezond. Was Eva dan een slechte vrouw
door zich door de slang te laten verleiden? Wie ben ik om over haar te
oordelen? Zonder haar had ik vandaag niets te preken. Ik heb haar allang vergeven,
al hebben we alle misère aan haar te danken. Maar ze gaf ons ook nieuwe
kansen. De slang zei tot Eva: “Kennis van goed en kwaad zul je verwerven als
je eet van de verboden boom”. De slang kon tevreden zijn. Eva liet zich
verleiden en zij verleidde vervolgens Adam. Daardoor kennen wij nu het
verschil tussen goed en kwaad. Waar verleiding al niet goed voor is. Het is
goed dat we ons realiseren wat we fout doen, dat we het niet moeten doen of
niet hadden moeten doen, dat het ook anders kan en, vooral, dat het anders
moet! Troost u.
Het is niet alleen maar kommer en kwel in de wereld. Er wordt veel goeds
gedaan. Goed en kwaad is de tegenstelling waar het in de wereld om draait.
Tegenover de kwade dingen staan de goede dingen. Tegenover de slechte mensen
de goede. En het goede nieuws van vandaag is dat uiteindelijk het kwaad door
het goede wordt overwonnen. Dat is de kern van ons geloof. Pater
Mark-Robin Hoogland, die hier regelmatig voorgaat, schreef een boek dat heet
“Groeien in geloof”. In dat boek komen de kwade dingen ook aan bod. Hij noemt
ze onze zonden. Maar hij zet tegenover die zonden de goede dingen. En omdat
we het kwaad allemaal wel kennen, noem ik u hier juist de goede dingen die
hij in zijn boek opsomt: nederigheid,
vriendelijkheid, onthouding, zuiverheid, geduld, vrijgevigheid en toewijding. Het
evangelie is de blijde boodschap van de verlossing van het kwaad. We leren
dat we kwaad niet moeten bestrijden met ander kwaad: “Gij zult geen kwaad met
kwaad vergelden”. Het kwaad bestrijden we door goed te doen. Waar de
heerschappij van God is gevestigd, is de macht van het kwaad gebroken. Juist
wij mensen zijn in staat het kwade te overwinnen door het goede. Daardoor zal
de wereld er anders uit gaan zien. Laten wij
als parochie, als kerkgemeenschap, als individuen het goede voorbeeld geven
aan de mensen om ons heen. Als wij katholieken voortaan alleen maar goede
dingen doen, dan staat de wereld er beter voor, zullen wij als groep meer
geaccepteerd worden en zal ons geloof meer navolging vinden. Amen Verkondiging Verkondiging op het Hoogfeest van de Hemelvaart van de Heer,
donderdag 10 mei Lezingen: Marcus
16,15-20 Handelingen
1,1-11. Psalm 47. Efesiërs 1,17-23 door Pater Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist) In Nederland zorgt de Kerk “nog steeds” grotendeels voor de
vrije dagen: om ontspannen te gaan fietsen, maar zeker ook om ons te laten
bezinnen op ons eigen leven – in het licht van het Goede Nieuws van God. Zo’n
extra vrije dag is leuk, maar het Feest van de Hemelvaart heeft als wij
nadenken over de zin van ons bestaan, meestal niet zo’n centrale plaats. Want
zodra we ons gaan voorstellen hóé die hemelvaart dan gegaan zou zijn, merken
we al meteen dat we het niet begrijpen, als het goed is, tenminste. Echter,
kerkelijke feesten gaan nooit over het hóé: hoe kan een kind geboren worden
uit een maagd; hoe kan Hij van gedaante veranderen op een berg; hoe kunnen
brood en wijn tot Jezus’ lichaam en bloed worden; hoe kan Hij opstaan uit de
dood; en “Hemelvaart, hoe dan”? Als we met deze vragen in ons geloof willen
staan, wordt geloven vreemd, te vreemd. Wie niet
zoekt naar het hoe, maar naar de betékenis van het Feest van de Hemelvaart
voor ons leven, zal merken dat geloven in Degene “Die opgestegen is ten
hemel” [Credo] niet zo vreemd is – meer nog: dat het Feest van Hemelvaart ons
tot een centraal gegeven brengt in ons geloof! We vieren vandaag dat Jezus
Christus “met lichaam en al” naar God terug is gegaan, om voor ons een plaats
te bereiden [Joh 14,2v]. Dat lichamelijke is totáál onbegrijpelijk, maar het
is precíés waar het om draait. Zo ook met
Pasen, 40 dagen geleden. Toen vierden we de verrijzenis van de mens Jezus uit
de dood. Het Evangelie verhaalt dàt (en niet hóé!) Maria Magdalena Jezus wil
vasthouden [Joh 20,17], dat (en niet hóé!) Thomas zijn hand in Diens wonden
kan leggen [Joh 20,27] en dat (en niet hóé!) Jezus Zijn vrienden op het
strand brood en vis aanbiedt [Joh 21,12-15a]. Bij de opstanding uit de dood
wordt dus het lichamelijke benadrukt. En zo ook bij de hemelvaart. Sommige
stromingen (zoals de gnosis/gnostiek – momenteel weer toenemend populair,
maar om de verkeerde redenen) benadrukten dat het alleen maar om de ziel zou
gaan: om wijsheid, kennis en het geestelijke; het menselijke lichaam was
volgens hen maar een tijdelijk en onbelangrijk voertuig: ballast!
Uiteindelijk hebben wij als Kerk deze visie níét geaccepteerd. Wij,
katholieke christenen, zeggen: door een menselijk lichaam aan te nemen en de
Mensenzoon lichamelijk te laten verrijzen, heeft God de gehele menselijke
persoon aangewezen als iets góéds, als iets wat niet verloren moet gaan [Ef
1,22. Fil 2,9]. Poëtisch gezegd: de Eeuwige heeft heel de mens omarmd. De
hemelvaart van Jezus toont aan dat in Gods ogen het lichaam dus niet
onbelangrijk, verdacht of slecht is, maar een wezenlijk onderdeel van ons
mens-zijn en dus “hemelwaardig”. Dat heeft
gróte consequenties voor ons, die voor elkaar zo goed als God willen zijn [Mt
5,48. Lk 6,46]. In navolging van Hem willen ook wij aandacht hebben voor heel
de mens: geest, ziel en lichaam. Daarom zijn er vanuit de Kerk bijvoorbeeld
vele ziekenhuizen opgericht met zorg voor de ziel (geestelijke verzorging),
de geestelijke (psychiatrie) èn de lichamelijke gezondheid. “Missie” door de
Kerk is nooit alleen maar “zielen redden” geweest; het doel van onze
missionarissen was en is, om heel de mens uit een zinloos bestaan weg te
voeren [cf. Rm 8,19] en te laten leven in verbondenheid met God door Jezus
Christus. Of als het gaat om vluchtelingen: als er onderweg velen sterven,
ráákt dat ons; we zeggen dan niet gemakkelijk: “Wat maakt het uit; God hebbe
hun ziel.” Vanuit het gelovige inzicht dat het in Gods ogen gaat om heel de
mens, zetten juist de kerken zich in voor hen die moeten vluchten en voor hen
die geen thuis hebben. Of als het gaat om de ouderenzorg: als wij geven om
ons lichaam, besteden wij ook geld aan de verzorging ervan, ‘zelfs’ als
genezing onmogelijk lijkt. Met
Kerstmis, Goede Vrijdag en met Pasen beseffen wij dat Jezus altijd Zijn
mens-zijn ten volle heeft behouden: wáárlijk: geboren, geleden, gekruisigd,
gestorven en begraven, belijden wij. Vandaag gaat het nòg een stap verder: we
vieren dat Jezus in Zijn volle mens-zijn zelfs naar de hemel is gegaan. Zo
realiseren wij ons dat in Gods ogen Zijn schepsel van de mens zo waardevol
is, dat héél de mens eeuwigheidswaarde heeft. Vandaag moeten we dus niet naar de hemel staren [Hnd 1,11]: “Hóé
kan dat nu allemaal?” Op ooghoogte vinden we de antwoorden: volgens het evangelie werkt na de Hemelvaart de Heer met Zijn
vrienden mee [Mk 16,20], om ons mens-zijn volledig waar te maken: omwille van
ons heil en evenzo omwille van ons welzijn, hier en nu en hierna. Amen. Verkondiging op 8
april 2018, Beloken Pasen, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de
Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek der Handelingen van de Apostelen
(4,32-35), de eerste brief van de heilige apostel Johannes (5,1-6) en het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Johannes (20,19-31). “Donkere tonen”. En: “Brokkelig”. En: “Je voelde dat er op de
achtergrond van alles speelde. En dat werkt dan door.” – Zo zei mij iemand in
verband met onze viering van vórige week zondag: de hoogmis van Pasen. Herkent u het beeld? Het gevoel? – als u er bij was, ook
afgelopen zondag? Of was het voor u anders? Uiteraard zou dat kunnen. De
percepties die mensen hebben: hoe ze de dingen, de mensen en de
omstandigheden zien, horen, waarnemen, die kunnen onderling immers vaak sterk
verschillen – zoals wijzélf onderling sterk van elkaar kunnen verschillen. Dat minstens één van ons hier op Pasen “donkere tonen” heeft
geregistreerd mag niet verbazen. Die donkere tonen zitten immers in de
evangelieteksten die wij met Pasen hoorden zelf! In de Paaswake werd er
voorgelezen uit het Marcus-evangelie. Daar hoorden wij over een ontmoeting
die de vrouwen in het lege graf hadden met een “jongeman” die hen de blijde
boodschap van Pasen verkondigde: dat Jezus verrezen was. Maar, zo staat er
dan vervolgens: “Ze vluchtten naar buiten, van het graf weg, bevend van angst
en buiten zichzelf. (…) Ze waren bang.” En in de evangelietekst van Johannes
die we hoorden in de hoogmis van Pasen, nu precies een week terug, daarin
hoorden wij over Maria van Magdala die “in alle vroegte, terwijl het nog
donker was, naar het graf ging.” Terwijl
het nog donker was. Daar zaten ze dus al in, of nóg in, met Pasen: die
donkere tonen. “Wie zal voor ons de steen van bij de ingang van het graf
wegrollen” is voor de vrouwen, bij Marcus op weg naar het graf, dé grote
vraag. En “toen ze opkeken, zagen ze dat de steen weggerold wás.” Ook Maria
van Magdala, bij Johannes in haar eentje, “zag dat de steen voor de opening
van het graf was weggehaald.” Ja, dierbare gasten en parochianen, zó was het
voor hen, voor die vrouwen. Maar hoe is het, nu, voor óns? Is die steen, “die
buitengewoon grote steen”, waarover Marcus spreekt, is die steen nu ook in
ónze ogen “weggerold”, “weggehaald”? Of ligt die steen er in onze ogen nog
altijd op, op dat graf? Jezus is verrezen! Geloof jij dat? Geloof ik het? En
hoe zit het met onze eigen verrijzenis? Want Jezus mag dan zijn opgestaan uit
het graf. Maar… ben jíj het ook? En ben ik het ook? Laatst was ik op bezoek bij iemand die al een paar jaar niet
buiten is geweest. Zijn woning is eigenlijk een soort graf. In zekere zin ís
die man al dood en begraven. Natuurlijk heeft dat zijn aangrijpende oorzaken
en achtergronden. Maar intussen ís het wel zo – terwijl de man in kwestie wél
in Jezus en in diens verrijzenis gelooft. Maar zal hij door Jezus’
verrijzeniskracht nog uit dat eígen graf, die veilige woning, gaan komen?
Dát, veelgeliefden, is een ópen vraag. Misschien. Laten we het hopen. We
mogen de hoop en het geloof nooit verliezen. Maar… zal het gebeuren? Ik bid
ervoor. Deze zondag is de achtste dag na Pasen. We noemen deze zondag:
Beloken Pasen. En wát bekent dat? ‘Beloken’
is het voltooid deelwoord van ‘beluiken’. En dat ‘beluiken’ is het
omgekeerde van ‘óntluiken’.
Voor sommigen zijn de tulpen, de narcissen, de hyacinten misschien nog altijd
niet opengegaan, ondanks het fijne voorjaarsweer. Ze hebben het nog niet
gezien. De luiken van hun ogen zitten nog dicht. Of: ze zijn opnieuw
tóegegaan, die luiken, die oogleden. Inderdaad! - “De deur was op slot”
hoorden we in onze evangelietekst vandaag, opnieuw van Johannes. “De deur was
op slot uit vrees voor de Joden” zo staat er. Maar… die daarbinnen zijn
allemaal zelf Joden! “De deur was op slot uit vrees voor de Judeeërs”
vertaalt Pieter Oussoren daarom in zijn Naardense Bijbel. Dat klopt
vermoedelijk beter. Wij weten immers dat Jezus en zijn eerste volgelingen uit
Galilea kwamen. Huizenhoge vijands- en schrikbeelden op basis van regionale
of lokale of andere oppervlakkige verschillen die geweldig kunnen worden
opgeblazen. Dat kennen we. Mensen die zich afzetten tegen andere mensen die
als twee druppels water op hen lijken al vinden ze zelf van niet. Zo ontstaan
de tegenstellingen. En zo blijven we lekker bezig op aarde. Zoals een kuiken uit een ei, zo is Jezus uit eigen kracht, door
Gods kracht in Hem, opgestaan uit de dood en uit het graf gekomen. En zó
dringt Hij door in dat graf, in die afgesloten ruimte waarin Zijn bange
leerlingen, met z’n tienen of zo, zich hebben op- en afgesloten. Wat een
lucht in die ruimte! Wat een bedompte lucht! Wat een graflucht! Zo’n gym- of
slaapzaal of kleedruimte is het waar hoognodig een raampje open moet. Een klein opgesloten clubje. Een mooi, dat wil zeggen: een
weinig florissant beeld van het begin van de kerk is dat. En maar al te vaak
is het ook een beeld van de actualiteit van de kerk trouwens zoals die op
vele plekken functioneert, reilt en zeilt, wellicht ook bij ons zo af en toe.
Ook in onze huidige Roomse kerk kan er feitelijk sprake zijn van een
geweldige incrowdsfeer die behoorlijk vijandig kan zijn ten opzichte van de
buitenwereld. Eigenlijk zijn nieuwkomers niet werkelijk welkom en mogen ze
niet echt meedoen, op hún manier. Nee, liever blijven we alles zélf doen op
onze eígen manier. En de anderen, de nieuwelingen, die moeten zich maar
aanpassen, die moeten zodanig gedrild worden dat ze in ons eigen patroon en
sjabloon passen. En zo maken wij het hen tegen en zo jagen we hen gemakkelijk
weer wég. Van harte hoop ik, dierbare gasten van onze motorclub, dat het bij
júllie zo niet toegaat… Hoe anders wat dit betreft wat we hoorden in onze eerste lezing
uit het boek der Handelingen van de Apostelen. Daar hoorden we: “De grote
groep gelovigen was één van hart en ziel. (…) Er was niemand die iets van
zijn bezittingen zijn eigendom noemde; integendeel, alles stond ter
beschikking van de gemeenschap. Met grote kracht legden de apostelen
getuigenis af van de opstanding van de Heer Jezus, en zij werden allen
rijkelijk begunstigd. Er was niemand onder hen die gebrek leed.” Er werd
“uitgedeeld aan een ieder, al naar gelang hij nodig had.” Kijk… Zo kan het
óók, hopelijk: niet bezitterig, maar royaal. Een ander iets gunnen. Of nee:
anderen véél gunnen zelfs, het beste, ja álles. Er van af komen, van je eigen
stoel, van je eigen motor, van het pluche. Je plek aan een ander afstaan. Kun
je dat? Durf je dat? “Ieder die uit God geboren is, overwint de wereld”
hoorden we in onze tweede lezing, uit Johannes’ eerste brief. De wereld
overwinnen, wat houdt dat in? Ja, bedenk dat maar eens. Ik denk: het heeft
alles te maken met het overwinnen van heb- en behoudzucht en met durven
loslaten zoals een jachthond de paashaas. Ik ken iemand die was al dertig jaar of zo in dienst bij
hetzelfde bedrijf. Vol vuur sprak zij altijd over haar werk. Maar toen kwam
de zoveelste reorganisatie en was het ook voor haar exit. Een harde exit was
het. Maar toch niet te lang getreurd. Met groot doorzettingsvermogen zette
zij zich aan het solliciteren. Vele brieven gingen de deur uit. Vaak kwam er
niet eens antwoord. Totdat: Bingo! Tenslotte was het toch raak. En die nieuwe
baan is als een handschoen die haar precies past. Zij is geknipt voor dat
nieuwe werk. Veel leuker en uitdagender nog dan haar oude werk is het
eigenlijk. Ja… zo kan het gaan. Zo kan het óók gaan veelgeliefden. “Hoewel de deur op slot was… kwam Jezus.” Ja dierbare gasten
parochianen. Van Hem moet het voor ons als kerk komen. Van Hem moeten we het
verwachten. Hij moet het in en bij en voor ons doorbreken. Zelf zijn we er
helaas vaak niet toe in staat, hoezeer we ook ons best doen. De verlossing
moet van buiten komen, van Hem dus, van Jezus. Hij is de grote kracht, de
rijkdom, de schat, de troef van de kerk. “Jezus kwam. Ineens stond Hij in hun
midden en zei ‘Vrede!’ (En) na deze groet toonde Hij hun Zijn handen en Zijn
zijde.” – Die zijde die was doorstoken en die handen die vastgespijkerd waren
geweest wel te verstaan omdat mensen zo volstrekt genadeloos kunnen zijn.
Vreugde vervulde de leerlingen toen ze de Heer zagen.” Het is die vreugde waar wij naar verlangen. Vreugde omdat wij
Jezus, de Verrezene, wérkelijk zien, werkelijk ervaren, - hier in het breken
van het brood en in het uitgieten van de wijn bijvoorbeeld. Vreugde niet
alleen omdat Hij, Jezus, zelf is opgestaan uit de dood, maar ook omdat Hij
doordringt in dat graf waarin ook wijzelf kunnen verblijven en ons opsluiten.
Kom daar toch uit, uit dat graf, en wees blij. Laat de vreugde vanwege Jezus
al die donkere tonen toch doen verbleken en overstemmen. Als het verleden
week, op Paaszondag, niet gebeurd is, laat het dan nu gebeuren. Je was er
toen, zoals Thomas, misschien niet bij. Of je was er misschien wel. Maar het
drong niet tot je door. Hij drong niet tot je door. Waar het echt om gaat.
Dát drong niet tot je door. Je was met andere dingen bezig, met dingen die
bijzaak zijn, dingen die geen vreugde geven maar die alleen treurnis en
verdriet genereren. Hou daar toch mee op! Surge
cum Christo! Verrijs met Christus! Alleluia! Amen. Verkondiging op 1
april 2018, Eerste Paasdag, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de
Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek der Handelingen van de Apostelen
(10,34-43), Psalm 118 (ged.), de brief van de heilige apostel Paulus aan de
christenen van Kolosse (3,1-4) en uit het heilig evangelie van onze Heer
Jezus Christus volgens Johannes (20,1-18). Aldegonda is een vrouw van voor mij niet te bepalen leeftijd. Ik
ken haar vanuit het geweldige, onvolprezen hospice Het Veerhuis in de Vincent
van Goghstraat, hier vlakbij de kerk. U weet wat een hospice is: daar gaan
mensen heen om te sterven – in een goede, zorgzame, liefderijke omgeving. Zo
ook Aldegonda. Liggend in dat Veerhuis heeft zij echter toch nog een nieuwe
behandeling tegen de kanker waar zij aan lijdt aangeboden gekregen. En
daardoor heeft zij, groot wonder, het Veerhuis toch weer door de voordeur kunnen
verlaten. Hoe bestaat het! Vele maanden geleden is dat inmiddels: kostbare tijd die
Aldegonda aan haar leven heeft mogen toevoegen, tijd waarin zij opnieuw
moeilijke, maar ook veel mooie en wezenlijke ervaringen heeft gehad. Nu ligt
ze opnieuw in het ziekenhuis en is het weer erg menens voor haar geworden.
Afgelopen Goede Vrijdagavond keek ze op de televisie naar de Matthäus
Passion. Om half twaalf schreef ze erover aan een vriendin: “Prachtige
Matthäus Passion gekeken. Beluisterd. Deze is het meest intensief bij me
binnen gekomen van alle keren dat ik hem meemaakte, zelfs de keren in het
Concertgebouw. Bijzonder. Kan ik toch wel weer dankbaar voor zijn. Kwam zo
direct in mijn hart. Het goddelijke als het ware raakte me aan.” Om twaalf
minuten over een stuurde Aldegonda het bericht in kwestie aan mij door, met
daarbij ook de mededeling: “Ik ben bang, panisch eigenlijk.” Ja, lieve
mensen, je kruis dragen, je eigen kruis, dat kan soms een zware en soms zelfs
een onmogelijke en tot wanhoop en waanzin leidende opgave zijn. Zo was het
voor Jezus. En zo is het, zo kan het zijn, ooit wellicht, voor elk van ons. “Ik ben bang, panisch eigenlijk.” De woorden doen mij denken aan
de laatste woorden van het Paasevangelie van de evangelist Marcus die wij
hier gisteravond laat hoorden in de Paaswake. Daar bij Marcus hoorden wij
over drie vrouwen die het graf van Jezus waren gaan bezoeken, die het leeg
hadden aangetroffen maar die er wel een jongeman ontmoetten die hen zei dat
Jezus tot leven was gewekt. En dan staat er, bij Marcus: “Ze vluchtten naar
buiten, van het graf weg, bevend van angst en buiten zichzelf. Ze zeiden
niemand iets, want ze waren bang.” Aldegonda, in de nacht alleen liggend in
het ziekenhuis is bang voor wat haar boven het hoofd hangt, voor wat dreigt
en op haar afkomt. Die drie vrouwen bij het graf zijn bang voor de ongehoorde
boodschap én opdracht die de jongeman in het graf hen gaf: “Hij is tot leven
gewekt. Hij is niet hier. Kijk hier is de plaats waar ze Hem neergelegd
hadden. Maar ga tegen zijn leerlingen en tegen Petrus zeggen: “Hij gaat u
voor naar Galilea. Daar zult u Hem zien.” Dat is wat die jongeman tegen die
drie vrouwen zei. En die boodschap en die opdracht jagen hen de stuipen op
het lijf. Het maakt hen panisch – precies als Aldegonda in het ziekenhuis. Natuurlijk heb ik haar gisteren tussen de bedrijven door
teruggeschreven. En inmiddels mocht ik van haar ook al weer begrijpen: Mijn
woorden deden haar goed. En inmiddels is de Paasnacht voorbij en beleven wij
een grijze, een druilerige Paasmorgen. Opnieuw hoorden we in het evangelie
over de verrijzenis, maar nu van Johannes. Bij hem gaat er maar één vrouw
naar het graf, namelijk Maria van Magdala. En zij gaat niet “na zonsopgang”,
zoals die drie vrouwen bij Marcus, maar “terwijl het nog donker was”. En ik
denk, dierbare gasten en parochianen: dat donker, die duisternis zit ook bij
haar van binnen, in haar hoofd, in haar hart. Iedereen die iemand mist kan
erover meepraten. Ook Maria van Magdala in haar eentje treft het graf leeg aan.
“Ze hebben de Heer uit het graf gehaald” is direct haar conclusie. Ook dát
nog. Alsof het allemaal al niet erg genoeg was. Ze gaat het Petrus vertellen
en die raadselachtige “ándere leerling, die van wie Jezus hield.” Wie is hij?
Of zou het ook een zij kunnen zijn? Is het Johannes de apostel en evangelist
zelf, hij die bij het laatste avondmaal tegen Jezus aan had gelegen, tegen
Zijn borst aan? Of is de uitdrukking misschien ook een uitnodiging aan elk
van ons om die woorden, “de leerling, (…) van wie Jezus hield” op onszelf te
betrekken? Ben jij zo’n leerling van Hem? Een geliefde leerling? Voel jij
Zijn liefde voor jou? Petrus en die ander reppen zich naar het graf. Het lijkt wel
concurrentie, een hardloopwedstrijd zoals Johannes die schildert. Wie is er
het eerst? Petrus of die ander “van wie Jezus hield”? Natúúrlijk is het die
laatste. Liefde loopt altíjd het hardst. Iedereen die wel eens in nood is
geweest kan dat bevestigen. Petrus gaat wel als eerste het graf binnen. En
“hij zag” zo hoorden wij, “hij zag hoe de doeken er nog lagen, maar ook hoe
de doek die Zijn hoofd had bedekt, niet bij de overige doeken lag: hij was
opgerold en lag helemaal apart.” Petrus stelt vast, hij stelt de feiten vast
– zoals een politierechercheur. Maar zo niet die ander, die leerling van wie
Jezus hield. “Hij zag en kwam tot geloof.” Beiden, Petrus en die ander: wat
ze zien is hetzelfde, dezelfde feiten. En toch, die ander, die gelooft, hij
ziet méér. Wie gelooft ziet meer. Voor hem of voor haar hoeft die lege plek
in de stoel, aan tafel, in bed en op het kerkhof geen lege plek te blíjven.
Nee, voor hem of voor haar kan die lege plek ook een plek van hoop worden,
een plek van belofte, een plek van een nieuw en anders maar toch blijvend
aanwezig zijn van die afwezige, van die zo verschrikkelijk gemíste afwezige. En Maria van Magdala? Hoe gaat het inmiddels met haar? Die twee
anderen, de mannen, Petrus maar ook die van wie Jezus hield, “gingen terug
naar huis”. Maar zij bleef. Zo gaat dat misschien wel vaker. (…) Mannen
hebben misschien de neiging om weer snel over te gaan tot de orde van de dag,
om gewoon verder te gaan waar we gebleven waren, maar ook: om over verdriet
héén te stappen. Van Petrus en die ander wordt het níet gemeld – dat zij
verdriet hadden, dat ze dat vóelden, dat ze huilden. Een man mag niet huilen.
En misschien kán hij het wel niet - tot verdriet van hemzelf ook wellicht.
Van Maria wordt het wél heel expliciet gezegd: Zij huilde. “En terwijl zij zo
huilde, wierp ze een blik in het graf en zag daar twee in het wit geklede
engelen zitten, de een aan het hoofdeinde, de ander aan het voeteneinde van
de plaats waar Jezus had gelegen.” Hé, die engelen, die ken ik! En misschien kent u, ken jij ze ook
wel! – van dat gebedje dat je als kind leerde, ik wel tenminste. Wie de
woorden nog kent, die kan ze misschien mee opzeggen: ’s
Avonds als ik slapen ga, volgen
veertien engeltjes mij na: twee
aan m’n hoofdeind, twee
aan m’n voeteneind, twee
aan m’n rechterzij, twee
aan m’n linkerzij, twee
die me dekken, twee
die me wekken, twee
die me wijzen, naar
des hemels paradijze. Eigenlijk een heel bijbels gebed dus. Maar ten opzichte van de
bijbel wordt er nog een schepje bovenóp gedaan zelfs, of nee, een héle schep
engelen zelfs: geen twee maar veertien. Engelen – boodschappers,
verbeeldingen van een grenzenloos vertrouwen, van vertrouwen dat sterker is
en verder reikt dan de dood. En om dat vertrouwen, veelgeliefden, gaat het vandaag met Pasen.
Gistermiddag schreef Aldegonda, in de nacht nog zo panisch, mij opnieuw
vanuit het ziekenhuis: “De zon schijnt bij me binnen en de uitlopende
struik/boom vóór, welhaast tegen mijn raam. Ik lig op een kleine, maar
eenpersoonskamer als bevoorrecht persoontje… mazzel toch maar weer… Ik wil natuurlijk toch weer van alles hier op aarde meemaken. O,
o, o die levensdrang, levenshonger, levensliefde hè? Ik besef ook: leven
ontvangen reikt voorbij de grens aarde-hemelen. ’T Blijft op reis gaan en
zijn en dat vind ik weer leuk, gewoon spannend… Zo blijf ik de reiziger, die
ik geloof ik altijd wel was. Denk aan dat kleine kindje van twee jaar, dat al
van huis stapte naar mijn lievelingsoma, waar ik toch echt moest zijn om te
leven. Zij was mijn tweede moeder, eigenlijk de enige, eerste, werkelijke op
aarde, zij het niet biologisch… Wat een gezond kindje, dat opgewekt,
onderzoekend de boombladeren onderweg en zo, naar oma en de dieren en het
leven ging. Wat een steunvol beeld, herinnering. Wat een mooie tijd. Rest me nog om jou en je naasten en verder een goede, zeer
lichtvolle Pasen toe te wensen. Laat het vertrouwen in Jezus Christus groeien
alsook de overgave, zodat ik het goede, heerlijke kan blijven ontvangen.
Lastig om de regie en dergelijke te laten voor wat het is en God toe te
vertrouwen mij de mogelijkheden, de weggetjes te brengen die ik vast ook weer
krijg. God heeft het beste, het mooiste met mij voor, dat weet ik heus wel
inmiddels. We blijven leven… leren dus tot het einde hier…” Ik wens het, dierbare gasten en parochianen, ons allen toe: Blijven
leven, wérkelijk leven, en leren, tot het einde toe en daaraan voorbij. Ik
wens u allen een Zalig Pasen. Verkondiging op 31
maart 2018 in de Paaswake in de Kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de
Vrede te Amsterdam door pastor
Pierre Valkering Gelezen: uit de boeken Genesis (1,1-2,2), Exodus (14,1-15,1),
Ezechiël (37,1-14), de brief van de heilige apostel Paulus aan de christenen
van Rome (,3-11) en het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens
Lucas (24,1-12). Er zijn misschien mensen die zich afvragen: Wat doet zo’n pastor
nu eigenlijk? En die denken, speciaal in de afgelopen Goede Week die begint
met Palmzondag en die uitloopt op het Paasfeest: Hij, die man, mijn
persoontje, voert eigenlijk niet zoveel uit. Anderen doen het werk, maken
schoon, produceren en regelen van alles en nog wat, maar hij, wat doet hij
eigenlijk, bijvoorbeeld afgelopen dag, de dag die we Stille Zaterdag noemen? Ik zal het u zeggen: De lezingendienst, om zes uur, heb ik
helaas laten schieten. Die heeft Alex van der Bijl, mijn lezingendienstmaatje
alleen gedaan. Want toen ik om kwart over zeven in de kerk kwam voor het
morgengebed waren de grote houten kerkdeuren reeds geopend. En in de
Mariakapel brandde al een kaars. Na het morgengebed, dat ik samen met Ine en
Suzette gebeden heb, ben ik naar de markt geweest en in de supermarkt. De
middag begon met een laatste bijeenkomst met de doopkandidaten en hun
begeleiders. Daarna heb ik wel zeven vazen met bloemen geschikt voor in de
huiskamer en de eetkamer in de pastorie, want daar is het met Pasen ook feest
en er komen gasten. Aan het eind van de middag ben ik nog naar de
banketbakker geweest en heb ik met Sylvia, de hulp die bij mij past en
geweldig voor mij zorgt, gegeten. Maar, dierbare gasten en parochianen, wat mij afgelopen dag
vooral heeft beziggehouden, tussen alle voornoemde activiteiten in, dat is:
lezen. En wát heb ik gelezen? Om te beginnen, heel intensief: de vijf schriftlezingen die wij
in deze Paaswake zojuist hebben gehoord – uit Genesis, Exodus, Ezechiël, de
Romeinenbrief en het Marcusevangelie. Daaraan alleen al had ik een hele
kluif. Maar ik heb ook nog eens al mijn aantekeningen herlezen van de wel zes
afzonderlijke gesprekken die ik met onze beide doopkandidaten, Arthur Prins
en Martin Woudstra, heb gevoerd. Een berg aantekeningen was dat. Aan het eind
van de middag heb ik ook nog een beetje, veel minder dan ik van plan was, in
de zaterdagkrant gebladerd en gelezen. Eerlijk gezegd vond en vind ik mijn taak gigantisch: Twee
kostbare en indrukwekkende mensenlevens, dat van Martin en Arthur, die mij
heel hun ziel en zaligheid hebben toevertrouwd. En dan dat hele panorama van
de bijbel, van de heilige Schift in deze Paasnacht. Wat hebben de levens van
die twee mannen te maken met dat grote verhaal van God die de bron en de
oorsprong is van alles: van de kosmos, van de aarde en van alles wat zich
daarop bevindt, van de basics en
van het decor van ons bestaan, van het levenloze en van alles wat leeft, van
de geschiedenis, van alle volken en van Israël in het bijzonder en die de
Vader is van Jezus en van allen en met name van hen die op de manier van
Jezus in Hem, in God willen geloven. Veelgeliefden: het is me alles bij
elkaar nogal wat. Maak daar maar eens chocola van, een chocolade-ei zo u
wilt, en vooral: maak daar maar eens een preek van, een paaspreek. Waar moet
je beginnen? Wat is het raakvlak? Wat verbindt ons en speciaal Arthur en
Martin met dat universum van de bijbel, van God, van Jezus? Mijn aandacht werd, opnieuw, vooral getrokken door onze tweede
lezing, die uit Exodus. Wat daarin beschreven wordt, de uittocht uit Egypte
en de doortocht door de Rode Zee is ongetwijfeld het fundament van het hele
Joodse én christelijke Paasfeest. Het is Mozes die, in nauw contact met,
geïnspireerd door, ja op last ván ‘De Heer’, leiding geeft aan die uittocht
en doortocht. Het is een zenuwslopend gebeuren. Mozes krijgt met grote
weerstanden te maken. De farao, de Poetin, Trump, of Xi Jinping van die
dagen, heeft na de vele plagen die Egypte hebben getroffen, tóestemming
gegeven om het volk te laten vertrekken. Maar, zo hoorden wij, ‘De Heer’
maakte hem “halsstarrig”. Merkwaardig… God die zijn eigen plannen blijkbaar
dwarsboomt. Maar goed… farao kreeg dus weer last van een stijve nek. Hij kwam
terug op zijn belofte. En hij ging er achteraan, achter dat volk, met een
geweldige overmacht. En dat volk deed het in z’n broek van angst. En Mozes is
de gebakken peer. Er wordt op hem gevit. Men overlaadt hem met verwijten:
“Waren er in Egypte geen graven, dat u ons naar de woestijn hebt gebracht om
te sterven? Wat hebt u ons aangedaan (…)? Hebben we u (…) niet gewaarschuwd:
bemoei u niet met ons (…). Het is beter om in dienst te blijven dan te
sterven.” Hoge bomen vangen veel wind. Mozes krijgt de wind van voren. En de
vraag, veelgeliefden, is: Is dat wáár wat het volk zegt? Is het inderdáád
beter om in dienst, om slaaf te blijven dan om te sterven? Dezer dagen horen
wij hoe, juist in diezelfde regio, vanuit de Gazastrook, praktisch een open
gevangenis, de Palestijnen daar een poging tot uitbraak doen. Ze noemen het:
‘de Grote Mars van de Terugkeer’. Vijftien vooral jonge mensen hebben het al
met de dood moeten bekopen. Hoe wanhopig, hoe woedend, maar ook: hoe krachtig
en hoe dapper waren zij om te wagen, om te doen wat zij waagden en deden. En
dat kan ons misschien confronteren met de vraag: Hoe krachtig en dapper zijn
wij, ben jij? En ook met de vraag: Ben jij vrij? Of ben jij slaaf? En mocht
je slaaf zijn, wat doe je dan? Leg je jezelf daar bij neer? Of probeer je er
iets aan te doen? Mozes zei: “Vrees niet en blijf volhouden: dan zult u zien hoe
de Heer u vandaag nog zal redden. (…) De Heer zal voor u strijden; zelf hoeft
u geen vinger uit te steken.” En de Heer zelf spreekt: “De Egyptenaren zullen
weten dat ik de Heer ben, als ik mijn heerlijkheid bewijs ten koste van de
farao, zijn wagens en zijn wagenmenners.” Tweemaal hoorden wij in de
Exoduslezing diezelfde woorden. En het gebeurt. Als door een wonder ontkomt
het volk. Wat is er precies gebeurd? Wij weten het niet. Ongetwijfeld is wat
wij in Exodus lezen het resultaat van mondelinge overlevering waarin wat
gebeurd is van generatie op generatie steeds mooier, sterker, fantastischer
werd – met die “wateren (die) links en rechts van hen een wand vormden.” Ja.
Maar toch. Iets wonderbaars moet er toch wel gebeurd zijn, iets wat voelde
als een uitredding, een wonderbaarlijke helpende hand die werd gereikt. “Het
volk kreeg ontzag voor de Heer” zo hoorden wij. En “zij stelden vertrouwen in
de Heer en in Mozes, zijn dienaar.” In de lezing uit het boek van de profeet
Ezechiël die wij hoorden is iets dergelijks aan de hand: “Als ik uw graven
open en u in grote aantallen uit de dood opwek dan zult u erkennen dat ik de
Heer ben. Ik schenk u mijn geest, zodat u weer leeft, en laat u op uw eigen
grond wonen.” Denk aan die Palestijnen! “Dan zult u erkennen dat ik, de Heer,
doe wat ik zeg.” De Joden hebben het meegemaakt in hun geschiedenis, meer dan
eens. Zullen de Palestijnen het ook meemaken? En wij? Hoe zit het met ons? En
hoe zit het met onze doopkandidaten? Hebben zij en hebben wij ervaringen in
ons leven gehad die maakten dat wij “ontzag voor God” kregen, ervaringen
waardoor wij moesten erkennen dat Hij, de Heer, doet wat Hij zegt? Heeft die
Heer jou en mij bevrijd van slavernij? Heeft Hij jou en mij door de Rode Zee
geleid? Heeft Hij onze graven geopend? Heeft Hij onze doden opgewekt? Het zijn me nogal vragen veelgeliefden. Wat is de diepste
dynamiek in onze levens? Op grond waarvan maken wij onze keuzes? Waardoor
laten wij ons ten diepste leiden, jij en ik? Ik denk, ja ik weet wel zeker: als onze beide doopkandidaten,
Martin en Arthur, de leidende, ja reddende hand van God in hun leven niet
duidelijk hadden ervaren, dan zouden zij hier nu niet geweest zijn. De
discretie en de tijd beletten mij om van jullie beiden ‘het verhaal’ te
vertellen, maar we zouden dat verhaal zó naast de bijbelverhalen kunnen
leggen. Of eroverheen. En dan klikt het en dan klopt het. Er wordt wel
gezegd: God schrijft recht langs kromme lijnen. En beiden, dierbare Arthur en
Martin, kunnen jullie die woorden van harte beamen denk ik. Zoals ook voor
jullie beiden het woord ‘rust’ een sleutelwoord is. Martin zei: “Ik heb het
doel in mijn leven gevonden waarmee ik onbewust heel mijn leven ben bezig
geweest en dat ik gezocht heb. Het heeft mij rustiger en stabieler gemaakt.”
En Arthur zei eveneens: “De beslissing om katholiek te worden heeft mij veel
rust gebracht. En dat doet me goed.” Inderdaad, dierbare Arthur en Martin, is
dáár alles om begonnen. God wil ons goed doen. Hij wil ons geluk. “God zag
dat het goed was.” “En het was avond geweest en het was morgen geweest.” –
deze dag. Deze Paasnacht. Kom op! Het water wacht! Het wordt tijd om door
het water te gaan, het water van de
Rode Zee – in die kleine doopvont. Het wordt tijd om van de dood naar het
leven te gaan. Het wordt tijd om met Christus te verrijzen. Inleiding op de viering van de Kruisweg op 30 maart
2018, Goede Vrijdag, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw koningin van de Vrede te
Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Goede Vrijdag. Dat is: het lijden van Jezus. The Passion. Zijn lijden en het onze
en dat van de hele wereld. “De hele schepping kreunt en lijdt onder barensweeën”
schrijft de apostel Paulus in zijn lange brief aan de christenen van Rome (8,
22). Lijden. Leed. Groot leed en klein leed. Maar… wat ís ‘klein
leed’? In bepaalde omstandigheden kan, voor bepaalde mensen, ook ‘kleín leed’
groot zijn of groot worden. Zo word ik nogal eens geconfronteerd met klachten wat betreft de
duur van onze vieringen hier. Mensen vinden het soms te lang duren. En daar
hebben ze dan last van, óók in verband wellicht met deze Goede
Vrijdagviering. Zodadelijk zullen wij hier door de kerk trekken langs de
kruiswegstaties. Door te kijken naar de voorstellingen daarvan en door te
luisteren naar teksten die daarop betrekking hebben, trachten wij ons in te
leven in Jezus’ lijden en dood. Wij proberen dichtbij Hem te komen en bidden
dat Híj ons nabij komt daarin. De teksten die zullen klinken zijn van Erik
Borgman,[1]
die zo’n beetje de bekendste katholieke Nederlandse theoloog is van dit
moment. Hij is professor in Tilburg. Nu zijn die teksten relatief lang. Iemand heeft het precies
uitgerekend: 251 woorden gemiddeld. Vorig jaar waren dat er maar 118. En een
paar jaar terug maar 83. Ja… Toe maar… Wat een verschil! Kunnen wij dat aan? Houden wij dat vol? De volwassenen en de
kinderen? Of gaat u zich zitten ergeren en zitten lijden in de kerkbank of
lopend achter het kruis en dat misschien zelfs mede-dragend? Klein leed
natuurlijk vergeleken bij het gróte leed van Jezus en van zovéél mensen die
in het verleden en in het heden de klos waren en zijn. Klein leed misschien,
maar toch… Ik kan, beste gasten en parochianen, ik kan alleen maar zeggen
en u aanraden: Volg uw hart. Doe wat uw hart u ingeeft. Loop mee achter dat
kruis. Of blijf in de bank zitten. Blijf. Of ga weg als het u te lang duurt.
En zeker ook de kinderen. Wij zijn vrije mensen. En geneer je niet. Ooit had ik een huisgenoot die deed z’n horloge af en legde het
weg als er iets te vieren was, aan tafel of ’s avonds in de huiskamer.
Geweldig vond ik dat altijd. Gezelligheid kent geen tijd. En de Heer ook
niet. Want Hij is heerlijk. Zelfs in Zijn lijden is Hij heerlijk. Juíst in
Zijn lijden is Hij heerlijk. En de Heer is eeuwig. Laat die tijd dus maar
los. En geef je maar beter over aan de lijdende Heer. Wees er, hier,
helemaal. Of ga gewoon lekker weg. Het lukt. Of het lukt niet. Kwel uzelf
niet. Ik wens ons een goede kruisweg toe.
Verkondiging op 29
maart 2018, Witte Donderdag, in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de
Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Exodus (12, 1-14), de eerste brief van de
heilige apostel Paulus aan de christenen van Korinthe (11, 23-26), het heilig
evangelie van onze Heer jezus Christus volgens Johannes (13, 1-15) en volgens
Mattheüs (26, 36-46). Hoe is dat, dierbare gasten en parochianen; hoe is dat toch in
godsnaam mogelijk? Iedereen, elk mens wil licht, warmte, veiligheid,
geborgenheid, voedsel, drank, maar Hij Jezus, gaat met open ogen op zijn
ondergang af, op uiterst onaangename omstandigheden waarin medemensen zich
manifesteren op hun lelijkst, keihard en ijskoud. Hij stevent af op de
schandelijke kruisdood. Nogmaals: Hoe kan dat? Hoe kan een mens dat willen?
En: wie vráágt daarom, dat Jezus dat zou doen? Niemand toch? Je zou zeggen:
Het is een perverse manier van doen. Want hij graaft Zijn eigen graf. Hij
roept het ongeluk over zichzélf en over Zijn omgeving, Zijn naasten, áf. Hij
maakt zichzelf en anderen ongelukkig. Waarom? Ik denk: wat het verklaart, dat hebben wij in de evangelielezing
die wij hoorden, van Johannes, gehoord. Daar stond: “Jezus, die wist dat de
Vader Hem alles in handen had gegeven en dat Hij van God gekomen was en naar
God zou teruggaan…” – En Hij waste de voeten van Zijn leerlingen. Het was
niet Zijn onmacht, maar het was Zijn macht en het was Zijn kracht die maakten
dat Hij deze weg ging. Von Kopf bis Fuß,
van top tot teen, met huid en haar en van begin tot einde wist Hij zich in
Gód, in Zijn Vader, geborgen. En daarom was Hij niet bang om deze weg te gaan.
Of, nou ja, zodadelijk tijdens de nachtelijke uren in de hof van Getsemane
toch wél. “Hij begon bedrukt en onrustig te worden” zullen we horen. En: “Ik
ben dodelijk bedroefd.” Maar toch: Hij is dit aangegaan, vol overtuiging. Hij
heeft ervoor gekozen om het te laten gebeuren en om een speelbal te worden
van de slechtste impulsen en praktijken waartoe mensen, ook wij wellicht, in
staat zijn. Hij ging dat aan. Want God in Hem was sterker dan de mensen
tegenover Hem. En God in Hem was sterker dan de dood. Het is een
krachtmeting. Wie, wat is het sterkste, dé sterkste? Is het God in Jezus en
in ons of is het de dood van Jezus en de onze. Wat is daarop uw antwoord? Wij
zullen het zien. Nogmaals: Waarom? Wij hoorden: “Voorheen hield Hij al van
degenen die Hem in de wereld toebehoorden, maar nu zou Hij hun Zijn liefde
betonen tot het uiterste toe.” En Hij toont hun en ons dat uiterste in de
voetwassing en in het laatste avondmaal en in Zijn kruisdood. Het hoort
allemaal bij elkaar. Het is één samenhangend complex, een geheel. “Hij legde
zijn bovenkleren af” hoorden wij. En zo zal Hij Zijn aardse leven afleggen,
daar afstand van doen, autonoom, vrijwillig. “Maar toen Hij hun voeten had
gewassen en Zijn bovenkleren had aangetrokken, nam Hij weer aan tafel plaats.”
En in die woorden, veelgeliefden, horen wij denk ik al over het andere, het
nieuwe leven waarmee Jezus bekleed zal worden, ja dat Hij zélf zal beginnen,
dat nieuwe leven waarin wij Hem voortdurend precies aan tafel, aan déze
tafel, onze altaartafel, zullen tegenkomen. “Deze nacht zal Ik door Egypte gaan en alle eerstgeborenen van
Egypte slaan” hoorden wij in onze eerste lezing, uit het bijbelboek Exodus.
“Alle eerstgeborenen… slaan.” Dat slaan is natuurlijk een eufemisme, een
verzachtende, maar ook verdoezelende term. Andere vertalingen schrijven:
“treffen”, dat is al duidelijker. Weer andere vertalingen schrijven: “doden”,
en dát is glashelder. Maar… hoe gruwelijk toch dat nota bene Gód al die eerstgeboren Egyptische zonen en dochters,
ook onschuldige baby’s dus, laat sterven. Hoe gruwelijk dat Hij nota bene ook Zijn eigen Zoon de dood
in doet gaan, Hem aan de dood prijsgeeft, Hem die aandoet en doet ervaren.
Gruwelijk ja. Maar in verband met die eerstgeborenen van Egypte en álle
onschuldige slachtoffers van onze wereld, de burgerslachtoffers, de
verkeersslachtoffers en ga zo maar door; ten opzichte van hen en van al hun
treurende nabestaanden is het misschien ook wel weer éérlijk van God. Want in
en met Zijn eigen Zoon ontziet Hij zichzelf niet. Wat mensen meemaken en
doormaken, dat maakt ook God zelf mee en door. Dierbare gasten en parochianen: Wat moeten we ermee? Wat willen
we ermee? Iemand schreef mij: “Jij neemt die bijbelteksten allemaal serieus
op en je leeft ermee, voor mij is het voor driekwart mythologie.” Ja… dat zal
wel. Maar Jezus is wél op een gruwelijke manier gestorven, precies zoals er
zoveel mensen een ellendige dood sterven. En dat is géén mythologie, maar
keiharde werkelijkheid. En wat moeten we dáármee? En wat kunnen we dáármee?
Wat kon Jezus ermee? Nou ja, dat hebben we gehoord: Hij waste die voeten. En dat was
een daad van liefde, “tot het uiterste”. En Hij brak “brood in stukken” en
Hij nam wijn, “mijn lichaam” en “mijn bloed” zei Hij. Daden van
goddelijk-menselijke liefde zijn het die de dood doen verbleken, waar geen
dood tegenop kan. En dát is wat Hij elk van ons gunt. En dát is wat Hij elk
van ons wil geven. Dat God in ons het wint van de dood en van elke blamage,
schande, afgang, ontluistering, mislukking, ondergang die ook wij kunnen
meemaken en die ook wij kunnen vrezen. Niet doen! Je hoeft dat alles
natuurlijk niet op te zoeken. Maar je hoeft het ook niet uit de weg te gaan.
Wees maar niet bang, zelfs niet voor de dood. Ga maar beter Zijn spoor. Dóe
maar zoals Hij. “Als ik jullie Heer en meester, jullie voeten heb gewassen,
dan behoren jullie ook elkaar de voeten te wassen.” De voeten graag! Niet de
oren. Amen. Verkondiging 25 maart door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het heilig evangelie van onze Heer jezus Christus
volgens Marcus (11, 1-10; 14 en 15, 1-47), het boek van de profeet Jesaja
(50, 4-7), de brief van de heilige apostel Paulus aan de Filippenzen (2,
6-11). Gistermorgen, dierbare gasten en parochianen, mocht ik in één
van onze Amsterdamse kerken voorgaan in een uitvaartviering. De gestorvene
was een man van achtenzestig jaar oud, gehuwd, vader van drie zoons,
twintigers, en als specialist verbonden aan één van onze Amsterdamse
ziekenhuizen van waaruit hij inmiddels begonnen was zich langzaam terug te
trekken, hoewel hij er nog elke dag in alle vroegte stipt op tijd present
was. Hij was heel toegewijd aan en betrokken op zijn familie, zijn patiënten,
medewerkers, collega’s en op zijn vak. Afschuwelijk natuurlijk als je man of
als je vader zo plotseling sterft. Zo iemand en zijn familie gun je, zoals
trouwens iedereen, een zo goed mogelijke uitvaart. Maar het liep helaas een
beetje anders. We hadden namelijk in de kerk een probleem met de geluidsinstallatie.
Het lukte niet om de voor de uitvaart zorgvuldig uitgekozen muziek van de
meegebrachte USB-stick tot klinken te brengen. Een zeer stressvolle en tot
wanhoop drijvende situatie. De drie zoons van de gestorvene, zijn vrouw,
vrienden en familieleden, mijn ambtsbroeder, de pastoor van de parochie:
iedereen werd erdoor in beslag genomen. Op een gegeven moment leek het toch
te lukken. Hoewel qua volume onbevredigend, was er toch enig geluid te horen
en maakten wij een begin met de viering. Vervolgens bleek de microfoon
waardoor gesproken moest worden óók niet te werken. Wat een ellende. Op een
gegeven moment kwam het, vast door ingrijpen van de heilige Geest in iemand,
toch min of meer goed, maar… wát een nachtmerriescenario. Ik vond het heel
erg voor de familie en uitvaartgasten. En als kerk sloegen wij natuurlijk
weer eens een geweldig modderfiguur. Tja. Een modderfiguur slaan. Daar zijn wij als kerk van meet af
aan goed in geweest. Dat blijkt wel op deze Palmzondag. De weg die Jezus is
gegaan naar en in Jeruzalem, die weg is in de loop der eeuwen en die wórdt
tót op de dag van vandaag door ons geweldig geësthetiseerd oftewel: vermooid.
De grootste componisten hebben de prachtigste en aangrijpendste passiemuziek
gecomponeerd. Ons Canticum Anglicum brengt daarvan vandaag en op Goede
Vrijdag het een en ander ten gehore. Die muziek doet het nodige met ons. Ook
allerlei schilders hebben in de loop der eeuwen Jezus’ lijdensweg verbeeld,
met name in de zogenaamde kruiswegstaties aan de wanden van onze kerken, ook
hier in de Vredeskerk die van Johannes Schelfhout uit de dertiger jaren van
de vorige eeuw. Soms moet ik om kruiswegstaties, vooral als ze van
neo-gotische snit zijn, ook wel een beetje lachen. Want Jezus en alle andere
figuren staan daar op in keurig gewassen en gestreken gewaden, mooi in de
plooi. Hoofd- en baardharen van alle betrokkenen zien er keurig geknipt en
gekamd uit: alsof iedereen nog even lekker in bad en naar de kapper is
geweest alvorens op te trekken naar Golgatha. Niet als modderfiguren dus. Maar dat zijn ze wel: veel van de handelende figuren in het
lijdensverhaal. En de grootste modderfiguur van allemaal is mijn naamgenoot
Petrus, de eerste paus! Terwijl Jezus “angstig en onrustig” en “dodelijk
bedroefd” wordt, vallen Petrus en zijn mede-leerlingen in slaap. Terwijl óm
Jezus het net zich sluit en Hij wordt afgetuigd, zit Petrus zich bij het vuur
te warmen en doet hij net alsof hij Jezus niet kent – om vervolgens als de
haan kraait hete tranen te schreien. Wat een afgang. Wat een lafbek. Wat een
modderfiguur. “Jullie zullen allemaal ten val komen” had Jezus gezegd. En het
gebeurt. Toen het er op aankwam “lieten ze Hem allemaal in de steek en
vluchtten weg.” In de loop van een lange kerkgeschiedenis waarin de meest
fantastische kunstwerken zijn ontstaan en de meest verschrikkelijke
bloedbaden zijn aangericht hebben “wij”, de zogenaamde christenen, maar al te
vaak gedaan alsof wíj van de prins geen kwaad wisten, hebben wij onszelf
wijsgemaakt dat óns niets te verwijten viel en met Pilatus ónze handen in
onschuld gewassen. Het waren “De Joden” die het gedaan hadden. Maar, veelgeliefden, wie zijn wij zelf? Petrus en álle apostelen
waren Joden. Ja, wij zijn het zelf – Joden, in overdrachtelijke zin. Wij
zijn, als christenen, in principe werkelijk geen haar beter of slechter dan
zij, dan de Joden. Dát heeft de kerkgeschiedenis en die van de zogenaamd
‘christelijke naties’ wel aangetoond zo lijkt mij. Niet beter dan de Joden.
En wel dan de moslims? Niet weinigen in dit land, ook christenen, dénken het:
van wél. Maar ik hoor daar niet bij. Volgens mij is het een illusie om te
denken dat christenen of boeddhisten beter zijn dan moslims of joden. Ik
denk: precies voor díe waarheid zou Jezus’ lijdensverhaal ons de ogen kunnen
of zelfs moeten openen. Als kerk slaan wij een modderfiguur, van meet af aan. Wij zijn
modderfiguren. Wij deugen niet. Maar al te vaak stellen wij onze prioriteiten
verkeerd en laten wij elkaar stikken en barsten en vallen als een baksteen.
Christenen kunnen geweldige huichelaars zijn en als zodanig, precies áls
christenen, het sóp van de kool niet waard. Tja. Nou ja… zo kan ie wel weer… Wat trekt ie weer fel van leer. En:
is het dan zó erg? Is er dan niets goed aan ons? En: is dat nou niet een erg
pessimistische, negatieve, zwartgallige mens- en geloofsvisie en
levensopvatting? Ik hoor het u allemaal denken. Nou ja, veelgeliefden, u zegt het maar. Het is Palmzondag. En ík
denk: op deze dag vallen wij als mensen en ook als gelovigen gewoon door de
mand en zouden wij van al onze illusies niet alleen moeten worden beróófd,
maar vooral: bevrijd! Wij zijn als mensen en ook als gelovigen twijfelachtige,
bedenkelijke, dubieuze wezens. Verbeeld je dus maar niets. En: reken dus, wat
de mensen betreft, maar nergens op. Dan kan ‘het’ en dan kunnen ‘ze’, de
mensen, alleen maar meevallen en, wie weet, soms onverwacht tóch uit de hoek
komen: zoals die anonieme vrouw die dat “albasten flesje echte kostbare
nardusbalsem” zomaar boven Jezus’ hoofd stukbreekt en Hem ermee zalft - “met
het oog op mijn begrafenis” zegt Jezus. Ik denk: het is onbetaalbare liefde
welke die vrouw in en van Jezus ervaart en die zij zelf uitdrukt in haar
royale en spontane gebaar. En dan die anonieme jongen die Jezus volgt “met
slechts een linnen doek om het naakte lijf; ze grepen hem vast. Maar hij liet
de doek achter en vluchtte naakt weg.” “Onze ziel als een vogel kwam vrij. De
strik brak en wij, wij ontkwamen.” – Psalm 124, vers zeven. Ik denk: dat is
het. En ook: die jongen is beeld reeds van Jezus zelf in Zijn verrijzenisgedaante.
Maar ik moet bij die jongen óók denken aan wat de voor mij onvergetelijke
pater Jan van Kilsdonk ooit zei in een interview: "Het wemelt van de mensen die
lijden aan zelfverwijt of die denken te falen. Mijn enige antwoord is dan zo iemand te eerbiedigen. Achter z'n schuld z'n onschuld zoeken, achter z'n bezoedelde leven z'n onuitwisbare reinheid, achter z'n onmacht z'n macht. (...)”[2] – De macht,
de onschuld, de onuitwisbare reinheid van die naakt wegvluchtende jongeman. Wij zij modderfiguren. Wij deugen niet. Nochtans, ondanks dat,
dóet God het met ons en doet Hij het met ons zoals wij nu eenmaal zijn,
ondanks datgene of van de dingen ook waarvan wij onszélf eventueel maar niet
kunnen bevrijden wil God met ons verder gaan. Nogmaals, Jezus zegt: “Jullie
zullen allemaal ten val komen.” “Want er staat geschreven: Ik zal de herder
treffen, en de schapen zullen verstrooid worden. Maar”, zo voegt Hij er aan
toe, “maar na mijn opwekking zal ik jullie voorgaan naar Galilea.” Dus toch nog, of liever gezegd: toch ál - een sprankje hoop aan
de horizon. Een sprankje hoop, - niet vanwege ons, vanwege hoe mensen zijn,
maar wel vanwege God die de doden opwekt en die Jezus in staat zal stellen om
er opnieuw te zijn vóór en om te blijven bíj al die krukken en modderfiguren
die wij zijn. Blijven wij dus bij Hem. Amen. Verkondiging op 18 maart
2018, de 5e zondag van de Veertigdagentijd, in de Kerk van Onze Lieve
Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam, door Loek van den Ham Gelezen: Jer.
31,31-34; Hebr. 5,7-9; Joh. 12, 20-33 Komende
woensdag zijn de stemlokalen weer open. Ook hier in de pastorie. De scheiding
tussen kerk en staat is even zoek. Volgens de Kieswet mag je in en rond
stemlokalen geen propaganda maken. Maar ik hoop dat er ergens de tekst: “God
roept ook U” hangt of een gigantisch kruisbeeld, zo groot en zwaar dat het
door de leden van het stembureau niet kan worden verwijderd. Het zou jammer
zijn als juist nu over dat kruisbeeld een paarse doek of jute zak hangt,
omdat het vastentijd is. Ik weet dat
een stemadvies tegenwoordig uit den boze is. Vroeger kon dat, maar de tijden
zijn veranderd. Vroeger kreeg je gevraagd en ongevraagd advies van je ouders,
van een leraar, van een pastoor, zelfs van de bisschoppen. Advies van wijze
mensen die het beste met je voor hebben. Het kon je helpen in je keuzes. Maar
nu zijn wij met 17 miljoen mensen die het allemaal beter weten. Als het over
voetbal gaat lijken er 17 miljoen bondscoaches te zijn. In de politiek zou je
soms denken dat er 17 miljoen potentiele premiers zijn of, erger, 17 miljoen
politieke partijen met elk een eigen programma. In de religie gedragen we ons
soms als 17 miljoen theologen. We lijken niet te zoeken naar wat ons
verbindt, maar naar wat ons verdeelt. Dat geeft te denken. We zouden, omdat
we volgelingen van Jezus zijn, het toch eens moeten zijn over de essentie van
ons geloof. Die is zoals pater Mark-Robin Hoogland het vorige week hier zei:
God is liefde, God heeft ons lief, jou en mij. Daarover denkend kost het mij
geen moeite u vandaag een stemadvies te geven. Toch wil ik geen onderwerp
zijn van tegenspraak. Of ben ik dat al omdat ik hier sta? Je mond open doen
als christen, je mond open doen als gelovige, er voor uit komen. Dat zou het
verschil moeten maken in de wereld, ook woensdag in het stemhokje. In de Nieuwe
Kerk op de Dam was onlangs een indrukwekkende tentoonstelling over drie grote
wereldleiders, nl. Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela. Ze zijn de
‘incarnatie van ons betere ik’, ten minste wanneer die betere ik is gericht
op geweldloosheid, op gelijkwaardigheid, op verzoeningsgezindheid en op
vasthoudendheid voor de goede zaak. Dat is vandaag helemaal niet zo
vanzelfsprekend, gezien de toename (en verheerlijking) van geweld, van
discriminatie (dus ontkenning van gelijkwaardigheid) en van de neiging tot
polarisatie. Twee van deze drie grote en moedige leiders werden vanwege hun
boodschap en idealen vermoord. Net als Christus. Mijn stemadvies voor
woensdag is in de geest van hen en in de geest van Jezus Christus zelf: Kies
tegen geweld, kies tegen discriminatie en tegen polarisatie; kom op voor de armen en gebrekkigen. Kerken
zijn van oudsher op die terreinen actief. Veel vrijwilligers zijn leden van
de kerken. Zij zetten zich in voor de diaconie, voor de voedselbanken, voor
asielzoekers en voor inburgering. Zij zetten zich in om mensen uit de
schulden te krijgen. In dit land is onderhand aan alles gebrek, ondanks de
hoge welvaart. Uitkeringen zijn laag, vaste lasten van wonen en
levensonderhoud hoog. Betaalbare woningen ontbreken en het openbaar vervoer
is verschraald. De zorg wordt onbetaalbaar en er zijn geen handen aan het
bed. Ouderen vereenzamen thuis. Klassen zitten zonder juf of meester.
Bejaarden en zieken betalen een hoge prijs voor de bezuinigingen en de
marktwerking in de zorg. Ik wil dat
de kerk zijn stem verheft tegen deze maatschappelijke misstanden. Ik wil dat
de kerk opkomt voor de mensen in nood. De kerk zou minder naar binnen gericht
moeten zijn. De kerk moet de gemeentebesturen aansporen een veel socialer
beleid te gaan voeren. Die kerk is niet of niet alleen het instituut, niet
het lichaam, nee, het zijn vooral de ledematen. Die ledematen dat zijn wij!
Ik weet natuurlijk dondersgoed dat als we donderdagochtend opstaan de wereld niet
is veranderd. Misschien niet eens verbeterd. Het gaat langzaam en met kleine
stappen. Daarin hebben we allemaal een rol, allemaal onze eigen taak,
allemaal onze eigen verantwoordelijkheid. Je kunt niet zeggen: laat de ander
het maar doen. Je kunt niet zeggen: mijn inbreng doet er niet toe. Je kunt
niet aan de kant blijven staan. Er is werk aan de winkel. Je zult je handen
uit de mouwen moeten steken. Er is menskracht nodig. Van u en van mij. En
actie. In het
Evangelie van vandaag vragen de Griekssprekende Joden aan Filippus: Wij
zouden Jezus graag spreken, wij zouden Hem graag ontmoeten. Ik vertaal dat
in: Wij willen Jezus graag leren kennen en Hem volgen. Het antwoord dat ze
krijgen is schokkend. Jezus spreekt over de bereidheid je leven te verliezen.
Je moet bereid zijn om te sterven, zoals de graankorrel die in de aarde valt,
daar sterft om vruchten voort te brengen. Als je Hem wilt volgen, staat je
vernedering, lijden en dood te wachten. Vraag dat maar aan de vervolgde
christenen in China of in het Midden-Oosten. Als het er op aan komt, moeten
we ons leven durven verliezen omwille van een hoger belang. Omwille van Hem
en van Zijn Evangelie. En dan mogen we bidden dat dat nooit letterlijk van
ons gevraagd zal worden. Lijden
verwijst naar het heil dat de dood teniet zal doen. Dood is de doortocht naar
het volle leven, zoals de graankorrel die in de aarde valt, de voorbode is
van de rijke oogst. Dit gelovend kijken wij hoopvol uit naar Pasen. Er komt een
tijd, zo lezen we vandaag in Jeremia, dat God met ons een nieuw verbond zal
sluiten. Hij zal onze God zijn en wij zullen Zijn volk zijn. En onze
misstappen, ook in de politiek, worden ons vergeven. Het
Evangelie-vers van vandaag is ontleend aan Johannes 12,16 en luidt: “Wil
iemand Mij dienen dan moet hij Mij maar volgen; waar Ik ben, zal ook mijn
dienaar zijn.” U hoeft Hem
alleen maar achterna te gaan. Een beter
stemadvies kunt u niet krijgen. Amen Verkondiging op de 4e zondag van de Veertigdagentijd vóór Pasen,
Zondag “Laetare”, 11 maart Lezingen: Johannes
3,14-21 2Kronieken
36,14-23. Psalm 137. Efesiërs 2,4-10 door
Pater Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist) Soms is het maar moeilijk te geloven wat wij geloven: de ene God
Die Vader, Zoon en Geest is, of Jezus Christus Die ten volle mens is en God
is en Die na lijden en sterven weer is verrezen uit de dood – ‘om maar wat te
noemen’. Hoewel, hoe vreemd het ook klinkt, als we erbij stilstaan, geloven
wij dit spontaan en van harte. Meer nog, na jaren in het pastoraat lijkt het
mij dat een van de moeilijkste dingen om te geloven is dat God liefde is – of
nog preciezer: dat God ons liefheeft; dat God jou, mij lief-heeft. We zeggen het zo gemakkelijk: God is liefde.
Johannes 3 vers 16 is naar verluidt het meest geliefde en vaakst geciteerde
Bijbelvers. In Amerika heb ik het vaak op autobumpers gezien: “J 3:16.” Typ
“John Wat is dan liefde? Filosofen hebben er boekenkasten over
volgeschreven. De Griekse gedichten van Sappho en “broederschap” in de Franse
Revolutie – alles onder het mom van de liefde. Liefde gaat dikwijls gepaard
met gevoelens: verlangen, verliefdheid. Maar de kern van de liefde is het
willen van het goede voor de ander zonder bijbedoelingen, dus: omwille van
die ander en niet om er zelf beter van te worden. Het goede willen voor een
ander: ook als de vurige verliefdheid wat is weggeëbd, kan een huwelijk goed
zijn, ja, zelfs een betere, meer liefdevolle relatie dan toen het een
stormachtige romance was. Want niet liefde, maar verliefdheid maakt blind.
Het goede willen voor de ander ondanks diens tekorten en ondanks onenigheid:
zo zien we dat liefdevolle ouders voor hun kinderen heel ver gaan. Vrienden
die elkaar vasthouden ook in krisis en ellende. Als het over de relatie met je vrienden, je partner
en je kinderen gaat, is die liefde (bijna) vanzelfsprekend: je wilt niet alleen het goede voor je
geliefden, je doet ook het goede
voor hen – zelfs als je er niet hetzelfde voor terugkrijgt en zelfs als ze
het niet verdienen, zogezegd. Die liefde voor onze dierbaren is
onvoorwaardelijk: trouw tot de dood ons scheidt; vrienden voor het leven;
door dik en dun enzovoorts. Daarom is liefde zo bevrijdend, levengevend. Juist
daarom verlangen wij naar liefde, naar relaties en verbanden waarin
betrouwbare liefde de leidraad is en ervaarbaar wordt! Maar misschien vinden wij onze relatie met God Die
liefde is nog problematischer, als wij ons realiseren dat God “alles weet”
[1Joh 3,20]; als “God” degene betekent die alles van mij weet, echt alles
[cf. Ps 139: Gij kent mij en doorschouwt mij en weet waar ik ga of sta] – ik
vind het een geruststellende gedachte, maar een ander kan dit afschrikken.
Zeker als wij onze eigen schaduwzijden en zwakke kanten niet onder ogen
durven zien, als wij een gevoel van minderwaardigheid hebben – altijd onterecht! [Ef 2,1-5 etc.] –
dringt het maar moeilijk tot ons door dat wij worden liefgehad door Degene
Die groter is dan ons hart [1Joh 3,20]. Het idee dat wij Gods liefde moeten verdíénen is
veel gemakkelijker te begrijpen dan een liefde die sowieso al groter is dan
onze zonden, fouten en tekorten. Zoals gezegd, de liefde voor onze kinderen,
partner en bijzondere vrienden is vrijwel onvoorwaardelijk, maar bij mensen
die wat verder weg staan, speelt bewust of onbewust toch “het verdienmodel”.
Evenzo, naarmate wij God beleven als veraf, wordt het moeilijker om Zijn
liefde voor ons als onvoorwaardelijk te zien. Dan kan elke tegenslag gezien
worden als straf van God: “Wat heb ik verkeerd gedaan?” Of als we nog verder
afdwalen, menen we ons lot in eigen hand te hebben: dat we bij alles wat we
denken en doen, bezig zijn om goed karma te verzamelen: oorzaak en gevolg, en
eigen schuld als het mis gaat. We zijn onszelf aan het verlossen? [vs. Ef
2,8v] Voor christenen is het precies omgekeerd, zoals ook
Paulus schrijft aan de Efesiërs (de Tweede lezing): de goedheid van God die
concreet wordt in de schepping en in het Nieuwe Verbond [in de persoon van
Jezus – Zijn leven, lijden, sterven en verrijzen] is genade, d.w.z.
onverdiend, een geschenk. Elders in het Evangelie gebruikt Jezus Zelf het
beeld van een dokter die gekomen is voor zieke mensen [Mk 2,17]; Hij maakt
ons beter, maakt ons tot betere mensen: lévend. Maakt het dan niet uit wat wij doen? Hoe kun je op die liefde nu het best op reageren? Hoe
zou je hierop willen antwoorden? Geloven, wordt ons van Godswege aanbevolen,
d.w.z. vertrouwen. Laat maar tot je doordringen dat je geliefd bent. Dat je
de moeite waard bent. Dat er zoveel goedheid in jou is gelegd. Dat je op de
goede weg bent gezet, die leidt naar het leven en het geluk dat geen einde
kent [Ef 2,10]. Als je dat gelooft, begint te geloven, zul je groeien in
dankbaarheid: alles, al het goede is een geschenk, gegeven [cf. 1Kor 4,7].
Dan wil je ontvangen, met open armen, i.p.v. pakken. Dan wil je liefde en al
het mooie delen en doorgeven i.p.v. voor jezelf houden: aandacht en tijd,
geld en goed. Dat kan er aan de buitenkant hetzelfde uitzien als “karma”,
maar voor ons is zulke goedheid een àntwoord, uit dankbaarheid. Dit inzicht geeft alle reden om halverwege de
Vasten, op weg naar Pasen, al vrolijk te zijn: laetare! De paarse kleding moet er zelfs voor wijken; wereldwijd
kleurt de kerk vandaag roze! Mogen wij zo voor elkaar het goede willen: dankbaar
en vol vertrouwen samen de toekomst tegemoet gaan die God door Jezus Christus
bereid heeft voor hen die liefhebben. Amen. Verkondiging op 4 maart 2018, de derde zondag van de Veertigdagentijd, in de
kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Exodus (20, 1-7), de eerste brief van de
heilige apostel Paulus aan de christenen van Korinthe (1, 22-25) en het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Johannes Bent u er al uit dierbare gasten en parochianen? Weet u al op
wie, op welke partij u op 21 maart gaat stemmen bij de verkiezingen voor de
gemeenteraad? Het Wijkcentrum De Pijp organiseerde maandag twee weken terug
een debat met vertegenwoordigers van acht politieke partijen. Ik ben daar
naar toe gegaan. Is er op den duur binnen de ring alleen nog ruimte voor
rijke mensen, voor toeristen en filialen van grote merken? En moet er in de
stad ruimte blijven voor auto’s? En zo ja, hoevéél ruimte dan? En waar láten
we die auto’s? Om dat soort vragen ging het. De aanwezigen op de debatavond werden aangemoedigd om eventuele
overige vragen per e-mail aan de vertegenwoordigers van de politieke partijen
te stellen. En ik heb dat gedaan. Want er is in de stad iets waar ik mij
geweldig aan stoor, namelijk: terrasverwarming. Het moet schoner en het moet
duurzamer op aarde. Door de verbranding van fossiele brandstoffen warmt de
aarde op met alle problemen van dien, onder andere de zeespiegelstijging. Op
den duur hóuden wij het daardoor niet meer als Nederland achter onze duinen
en dijken. Half Groningen is intussen al verzakt en ontwricht. De gaskraan
moet verder dicht. Maar intussen verwarmen wij hier in Amsterdam vrolijk de
buitenlucht. Ik vind dat van de gekke. Nog even afgezien van wat er middels
die terrasverwarming daadwérkelijk aan kostbaar Gronings gas of aan stroom,
groen of niet, de lucht in gaat: het is om te beginnen al een totaal verkeerd
signáál dat we met die terrasverwarming geven, vooral ook aan onze eigen
jeugd en aan bezoekende buitenlanders. Want: ‘Het zal nog wel meevallen.’ En:
‘Zo erg zal het toch heus niet zijn’ – ben je toch geneigd te denken in een
stad waar nota bene de terrassen
verwarmd worden!? “In zes dagen heeft de Heer de hemel, de aarde en de zee en al
wat zij bevatten gemaakt” hoorden wij vandaag in onze eerste lezing uit het
boek Exodus. De aarde is ons huis. En wíj zíjn, wórden en blijven geroepen om
dat huis goed te beheren en om al wat leeft te behoeden. Jezus noemt in de
evangeliepassage die wij hoorden de tempel te Jeruzalem “het huis van mijn
Vader”. Maar… “zou God werkelijk op aarde wonen? Zelfs de hemel en de hemel
der hemelen kunnen U niet bevatten!” – bad koning Salomo bij de inwijding van
diezelfde tempel die híj had mogen bouwen.[3]
Die tempel, elke tempel, ook onze kerk, is een symbolisch gebouw. Het is een
symbool van de kósmos, van het heelal. Jezus stelt, nogal heftig, stevig en rücksichtslos orde op zaken in de
tempel. Hij reinigt die. En aldus spoort Hij óns aan, speciaal in deze
Veertigdagentijd vóór Pasen, om orde op zaken stellen in ons eígen leven,
orde op zaken naar lichaam, hart en geest. En daarin en daarbij, dierbare
parochianen en gasten, mogen wij ook elkáár aanmoedigen en ondersteunen, - om
dat te doen. En sámen moeten we het doen in onze wereld, in Europa, in ons
land en in onze stad: opruiming houden, grote schoonmaak. Wég daarom dus, in
dit verband, met die terrasverwarming! Dat vind ík dus. Voor mij is ‘het milieu’ eigenlijk al heel lang
beslissend wat betreft het bepalen van mijn eigen politieke keuzes. Want we
hébben maar één aarde. En als we die bederven houdt álles op. Misschien dat
voor u andere onderwerpen belangrijker zijn en bepalend voor úw keuze. Dat
kan natuurlijk en is uiteraard aan u. Maar ík ga dus voor het milieu en ben
in dat verband dus erg geïnteresseerd in de standpunten van de politieke
partijen in Amsterdam wat betreft die terrasverwarming. Wie immers ‘het
kleine niet eert is het grote niet weert’. Wie met zo’n beperkt, duidelijk
thema niet goed omgaat, hoe zou die wel goed om kunnen gaan met ‘de grote
dingen’ zoals die spelen binnen onze samenleving? Zo denk ik. En daarom heb
ik die acht politieke partijen dus gevraagd naar hun visie op dat thema
terrasverwarming. Hier komen de antwoorden, soms ingekort[4]
en in volgorde van binnenkomst. Om te beginnen het antwoord van Johnas van Lammeren van de
Partij voor de Dieren: “Ons standpunt over terrasverwarming is helder. Wij
zien die liever gaan dan komen. (…) Een warme trui, deken of gewoon binnen
zitten is veel verstandiger. (…) Sinds ik in de raad ben,” aldus Johnas,
“draag ik dit uit. Ik heb (…) moties ingediend bij plannen omtrent horeca en
pilots omtrent terrasverwarming met als doel deze te verbieden.” Dat klinkt
ferm. Vervolgens: Remine Alberts van de SP. Zij schrijft: “Wij hebben
ons daar tegen verzet. (…) Wij hebben destijds voorgesteld om te kijken of
restwarmte van de koelingen bij de horeca gebruikt kon worden (…). Aan het
restwarmteverhaal is geen gevolg gegeven. De horecapartijen (VVD, D66) waren
er niet voor te porren. De PvdA was in die tijd nog niet zo groen als ze nu
wel proberen te zijn.” Tot zover de SP. Dat klinkt enigszins machteloos. En
‘restwarmte’… is zoiets reëel? Ten derde: Jelle de Graaf van de Piratenpartij: “In ons (…)
verkiezingsprogramma wordt er niks over terrasverwarming gezegd. Voorstellen
om die terug te dringen, bijvoorbeeld door een milieuheffing, zullen wij (…)
steunen.” Dat klinkt afwachtend. Ten vierde: Jacques Klok van het CDA: “Terrasverwarming is een
beslissing van de ondernemer zelf. Wij vinden het niet nodig om de vrijheid
van ondernemen en van personen in te perken op dit vlak.” Het CDA dat kleur
bekent. Ten vijfde: Paul Slettenhaar van de VVD, kort en krachtig: “Ik
ben altijd voorstander geweest.” – van terrasverwarming dus. Duidelijk. Maar
ook: duidelijk verkeerd wat mij betreft. Ten zesde: Sebastiaan Capel van D66: “Juridisch is het niet
mogelijk om terrasverwarming te verbieden, dan wel te reguleren.” Dít
verbaasde mij hogelijk. Want: als verbieden of reguleren binnen de huidige
jurdische kaders niet mogelijk is, dan zouden zulke kaders toch geschapen
kunnen en moeten worden? Waar een wil is, daar is toch een weg zou je zeggen?
Er wordt toch binnen onze samenleving wel meer verboden en gereguleerd? “D66
heeft liever een terrasverwarmer op duurzame stroom dan op aardgas.” “D66
heeft liever”. Dat klinkt vrij slap. Ten zevende: Maarten Poorter van de PvdA: “De PvdA heeft geen
principiële bezwaren tegen terrasverwarming, maar heeft wel zorg over de
impact op het klimaat. We vinden dat ondernemers er alles aan moeten doen om
groene stroom te gebruiken en de terrasverwarming alleen aan te zetten als er
mensen op het terras zitten. In ons programma is geen passage over
terrasverwarming opgenomen.” Ja… dat snap ik dan wel, dat laatste. “Geen
principiële bezwaren.” Goed dat die aap uit de mouw komt. En is ‘de zorg’ die
men zegt te hebben in dit verband dan meer dan een schaamlap? Ik vraag het
mij af. Ten achtste: Jeroni Vergeer van Groen Links: “Groen Links is
altijd al een tegenstander geweest van terrasverwarming. Daar hebben wij ons
in het verleden vaak tegen uitgesproken. Ook hebben wij oproepen gedaan om
dekentjes te gebruiken als je graag buiten wilt zitten als het koud is, en
zelf ook wel eens dekentjes uitgedeeld op terrassen.” Leuk en goed dat
laatste. Maar zet het zoden aan de dijk? Nee lijkt mij. Tot zover de visies van deze acht partijen in verband met dat
thema terrasverwarming. Gelukkig is het nog geen 21 maart. Jezus zegt: “Breek deze tempel af en in drie dagen laat ik hem
herrijzen.” En de evangelist Johannes voegt er aan toe: “Met dit woord doelde
Jezus op de tempel die Hijzelf was.” “Tijdens zijn verblijf in Jeruzalem (…)
kwamen heel wat mensen tot geloof in zijn naam (…) Maar Jezus van Zijn kant
had geen geloof in hen, omdat Hij ze allemaal kende. Niemand hoefde Hem over
de mens iets te leren, Hij wist welf wel wat men aan een mens had.” Jezus
kende zijn pappenheimers. Hij liet en laat zich door individuele mensen en
ook door politieke partijen geen knollen voor citroenen verkopen. Hij
doorziet elk van ons en elke partij. In de Obrechtinfo, het parochieblad van de Roomse parochie die
ten westen aan onze parochie grenst, schrijft mijn ambtsbroeder pastoor
Jacques Quadvlieg: “Zie de Mens” Met deze
woorden, uitgesproken door Pontius Pilatus, werd Jezus na geseling en
doornenkroning, voorgeleid aan het volk dat om zijn veroordeling scandeerde.
Dit beeld toont de ultieme broosheid van Jezus in zijn menselijke gestalte.
In Hem zien wij elk menselijk bestaan dat in alle fragiliteit, in alle
kwetsbaarheid onrecht wordt aangedaan. Ieder mens kan worden gebroken, zelfs
de Zoon van de Allerhoogste.” Ja… zo is dat. Broos. Fragiel. Kwetsbaar. Onrecht dat wordt aangedaan.
Breekbaar. Al die termen snijden inderdaad hout als het om Jezus gaat. Maar
óók als het om onze aarde gaat: die kostbare tempel die wij met z’n allen
bewonen. Het lichaam van élk van ons is zelfs zo’n kostbare maar broze,
fragiele, kwetsbare, breekbare tempel. Van vier van ons zullen wij zodadelijk
die tempel zalven. Wij dienen hen het heilig oliesel toe, het sacrament van
de zieken. Niet omdat zij op dit moment per se doodziek of zelfs ten dode
opgeschreven zouden zijn, maar wel omdat zij zich van hun broosheid,
fragiliteit, kwetsbaarheid, breekbaarheid, ja sterfelijkheid goed bewust
zijn. En dat is goed. Ja, dat is heilzaam. “Wij verkondigen een gekruisigde Christus” schrijft Paulus in
zijn eerste brief aan de christenen van Korinthe, vandaag onze tweede lezing.
“Voor hen die geroepen zijn (…)” is die gekruisigde Christus “Gods kracht en
Gods wijsheid”. Want “de dwaasheid van God is (…) wijzer dan de mensen, en de
zwakheid van God is sterker dan de mensen.” Wat die woorden precies betekenen,
dierbare gasten en parochianen, dat blijft enigszins duister. “Maar”, zegt
Salomo bij de inwijding van de tempel in Jeruzalem: “De Heer heeft beslóten
in het donker te wónen” – in het donker van de tempel, óók in die van ons
lichaam. Ik voor mij vertaal Paulus’ woorden over die gekruisigde Christus
zó: Als het lot van onze aarde alleen van mensen en hun uitvindingen, van die
onzalige terrasverwarming bijvoorbeeld; als ons lot dáárvan, van mensen
alléén af zou hangen, dán moeten we inderdaad het ergste vrezen. Als ons
individuele lot, dat van elk van ons, zou afhangen van mensen alléén, dan zou
een mens het inderdaad somber kunnen gaan inzien. Maar dáárvoor behoede ons
God! En God dóet dat ook. Inderdáád behoedt Hij ons daarvoor. Já, God is er
óók nog! Precíes in de gekruisigde Christus laat Hij zich zien en kennen. En
in dat kruis keert Hij alles om. Precies in en door dat wrede teken van
ondergang en vernietiging bouwt Hij ons, dat wil zeggen: wie wil en zich door
Hem daarin laat meenemen; precies door en in de gekruisigde Christus bouwt
God ons óp tot een nieuw bestaan. Mogen wij het ervaren. Amen. Verkondiging Verkondiging
25 februari AD 2018 Lezingen gen.22: 1-2, 9-18; ps.116; Rom.8: 31b-34; Mc.9: 2-10 Het is vandaag, zusters en broeders, de dag dat de Februaristaking
van 1941 wordt herdacht. Amsterdamse
arbeiders staakten uit protest tegen de terreur door Nederlandse nationaal-
socialisten en het Duitse leger tegen joodse medemensen. Een staking, die onder
meer werd aangezwengeld door communisten, maar ook veel christenen waren er
bij betrokken. Het Nederlandse protest
vanuit zo brede lagen van de bevolking was uniek in het door de Duitsers
bezette Europa. Zoals trouwens ook uniek was dat de katholieke kerk, de
hervormde kerk en de gereformeerde kerken zich eensgezind hebben verzet tegen
de deportatie van de joden. De katholieke kerk was daarin, ondanks veelvuldig voorkomende risjes
zeer militant. De Duitsers namen wraak
en veel geloofsgenoten vielen ten offer aan het katholiek protest. Zoals
Titus Brandsma en Edith Stein. Of de architect van deze kerk, Jos Bekkers.
Het burgerlijk gezag steunde veelal de bezetter. Ook na de Februaristaking
sloegen de nazi’s keihard terug: verscheidene organisatoren betaalden de
actie eveneens met hun leven of leden zwaar in concentratiekampen. Was hun aller offer het waard ? Want toch
viel de overgrote meerderheid van de in Nederland wonende joden ten offer aan
de massamoord door de nazi’s, de shoah. Ten offer gevallen zei ik
zojuist. Kunnen de offers van de verzetshelden en sterker nog -
kan de massaslachting van de joden vergeleken worden met het offer van
Abraham dat in de eerste lezing beschreven wordt ? Want toen kwam een engel tussenbeide en was
uiteindelijk een ram het slacht – offer. Die engel kwam niet langs begin
jaren ’40 van de vorige eeuw. Gaat die vergelijking mank ? Misschien, maar feit is dat enkele jaren
later de joden hun eigen staat stichtten, formeel nu, in 1948, bijna 2000 jaar nadat de Romeinen
Jeruzalem verwoestten en de definitieve verstrooiing, de diaspora begon. Na die diaspora waren de joden altijd bloot gesteld aan vervolging,
tot onze schande tot voor kort, bijna 20 eeuwen lang ook, en in extreme mate
door de christenen. En toch is er nog
altijd een joodse gemeenschap. Hebben wij hedendaagse christenen daar iets
mee te maken ? Ja, het is bijvoorbeeld niet zo maar dat Jezus daar op de berg
Tabor geen koningen als David of Salomo ontmoet maar juist de belangrijkste
joodse profeet Mozes en die andere profeet, Elia en dat in dat illustere
gezelschap de Vader Jezus presenteert als Zijn Zoon. En zo de goddelijke identiteit van Jezus de
Christus bevestigt tegenover de drie prominentste discipelen. Mozes en Elia hadden geen onbevlekt blazoen. Mozes had zich in
Egypte schuldig gemaakt aan doodslag op een Egyptische slavendrijver (Ex. 2:
12) en Elia was verantwoordelijk voor de executie van 450 Baalpriesters
(1Kon. 18: 40). Valse profeten, zoals
wij er in onze tijd ook vele kennen, maar dit was wel erg radicaal. Toch
werden juist deze boegbeelden van de joodse traditie, hoewel niet volmaakt,
door God uitverkoren om Zijn meest wezenlijke
boodschap door te geven. Mozes
- al eerder besteeg hij een
berg, om van God de tien geboden te ontvangen en zo de grondslag te leggen
voor hier en nu universeel geldende normen en waarden. Maar de betekenis van Mozes omvat veel meer dan dat. Mozes wees, gestuurd door God, het aan hem toevertrouwde volk de Weg, de
Weg uit de slavernij naar de vrijheid.
Eigenlijk hetzelfde wat Jezus later, als Hij weer van die berg
afdaalt, zal doen voor de gehele mensheid. Mozes is nog de man van het oude
verbond; Jezus breidt het uit tot het nieuwe verbond. Net als Jezus en Mozes beklimt ook Elia een
berg om nader tot God te komen, de Carmel. Zijn opdracht is om de mensen te
overtuigen dat zij niet Baal en Asjera (1Kon.1819) moeten volgen maar de
Enige, de God van Israël. Geen wonder dus, dat Jezus, de volmaakte, juist met Mozes en Elia in gesprek gaat.
Daar op de berg Tabor ontmoeten onder Gods alziend oog de Thora, de Profeten
en het Evangelie elkaar. Jezus beleeft
er waarschijnlijk het gelukkigste moment van Zijn leven op aarde, zo gelukkig
dat voor de ogen van de drie verbaasde discipelen zelfs zijn kleren er blijk
van geven door schitterend wit te worden. Deze ontmoeting moet intussen heel
intiem blijven. De drie leerlingen mogen er niet over praten tot hun Heer is
opgestaan. Zij begrijpen er helemaal niets van. God zegt toch zo duidelijk: ‘’dit is mijn geliefde Zoon; luister naar Hem’’. Maar luisteren
is moeilijk. Zij begrijpen ook nog niet dat, om iets te bereiken, er soms
levensgrote offers gebracht zullen moeten worden. Omdat er lang niet altijd een engel langs
komt met een prettige oplossing. Dat
ontdekken Petrus en Jacobus pas veel later.
Nu is het leven hier, heden ten
dage in Amsterdam, niet te vergelijken met dat in het door de Romeinen
geterroriseerde gebied waar Jezus verkondigde, maar dat betekent niet dat er
voor ons christenen niets meer is om eens bij stil te staan. De ontmoeting van de grote drie op de Tabor heeft nog een betekenis:
ondanks de fundamentele verschillen tussen de joodse traditie en de essentie
van het christelijk geloof zoals Jezus Christus ons leert -
desondanks zijn wij christenen schatplichtig aan de joden. Een visie, die de heilige apostel Paulus
blijkens zijn brief aan de parochie in Rome zijns ondanks onderschrijft.
Twintig eeuwen geleden vormden de joden de kweekvijver waaruit ons christelijk
geloof kon opbloeien. Ook daarom
kwamen Amsterdammers terecht op voor de joodse medeburgers. En zouden dat nog steeds moeten doen. Over het wonder op de Tabor zijn veel geleerde dingen geschreven en
gezegd. Soms ook heel mooie, zoals door de pas overleden Amsterdamse
predikant Nico ter Linden, de Duitse theoloog/ psychiater Eugen Drewermann en
wijlen de priester Henri Nouwen. Maar
ik wil vanochtend vanuit mijn eigen christelijke beleving ook aansluiten bij
de actualiteit. Al heel lang worden
nu, in onze tijd in Amsterdam vrijwel alle joodse instellingen beveiligd en
dat blijkt keer op keer keiharde noodzaak.
Uitingen van antisemitisme nemen toe en worden gebagatelliseerd. De herdenking vanmiddag op het plein tussen het Aschkenazische
synagogencomplex, nu museum, en de Portegiese Schnoche, nog steeds in gebruik
als godshuis en trouwens ook te bezichtigen, herinnert ons aan een moment dat
het Amsterdamse hart op de goede plaats zat. Daar staand word ik toch
hardnekkig gekweld door een vraag, waarop ik geen antwoord weet. Juist op de
25e februari kan je er niet omheen: waar was Christus in Auschwitz ?
Waarom kwam er geen engel langs ? En ook: waar is Christus na Auschwitz ? Je kunt ‘’Je laten
vallen in Gods onbegrijpelijkheid’’, zoals de Duitse theoloog Karl
Rahner het verwoordt. De joodse
traditie leert dat het wezen van God onbegrijpelijk, onuitsprekelijk,
onkenbaar en onbevattelijk is en dat Hij zich alleen openbaart in de
schepping van het universum. Wij christenen weten dat God zich ook
geopenbaard heeft in zijn Zoon Jezus Christus. Laten wij dus doen wat God
tijdens Jezus’ gelukkigste moment in Zijn korte aardse leven aan de drie
discipelen voorhield: laten wij luisteren naar Jezus Christus. Amen. Leonardo
Jacobs ofs Verkondiging op 18 februari
2018, de eerste zondag van de Veertigdagen- of Vastentijd, in de Kerk van
Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te
Amsterdam door pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Genesis (9, 8-15), de brief van de heilige
apostel Petrus (3, 18-22) en het heilig Evangelie van onze Heer Jezus
Christus volgens Marcus (1, 12-15). Wanneer, dierbare gasten en parochianen, hebt ú voor het laatst een
volle regenboog gezien? Of: Hebt u een bijzondere herínnering aan het zien van een volle
regenboog ooit in uw leven? Ik wel! De laatste keer was twee zomers geleden. Met mijn vakantiegenoot was
ik, op de vouwfiets, de Brompton, vanuit het stille plaatsje Drosendorf an
der Thaya, aan de Tsjechische grens, geheel ommuurd, liggend op een
heuveltop, op de terugweg naar Wenen, de hoofdstad van Oostenrijk, waar wij
bivakkeerden. Onder een stralend zonnige hemel was dat een prachtige tocht!
Máár… het landschap was bepaald, zoals men zegt, ‘geaccidenteerd’: nogal
heuvelachtig, om niet te zeggen: bepaald steil. U weet: bergáf is dat heerlijk.
Maar bergóp… Mijn vakantiegenoot, ouder dan ik en vrouw, had er meer moeite
mee dan ik. Zuchtend en steunend werkte zij zich de heuvel, of zeg maar
gerust: de berg op. De ene na de andere wel te verstaan. Op een gegeven
moment, na úren, werd het vlakker. En toen… verscheen aan de donkerder
geworden hemel een volle, dubbele regenboog. En vele kilometers suisden wij
naar beneden, geflankeerd door die regenboog totdat wij uitkwamen bij het
stadje en treinstation waar wij op af waren gekoerst. Dat laatste stuk van
ons traject kwam als een grote verrassing en als een mooie beloning voor onze
inspanningen. “Ik zet mijn boog in de wolken”, zo klonk het in onze eerste lezing,
vandaag uit het boek Genesis, uit de mond van God zelf: “Ik zet mijn boog in
de hemel; die zal het teken zijn tussen Mij en de aarde. Wanneer ik op de
aarde de wolken samenpak, en de boog in de wolken zichtbaar wordt, dan zal ik
denken aan het verbond tussen Mij en u en alle levende wezens, aan alles wat
leven heeft. De wateren zullen nooit meer aanzwellen tot een vloed, om alles
wat leeft te verdelgen.” Voor de bijbels geïnformeerde, voor de door de
bijbel van binnen gevormde mens betekent derhalve de regenboog: God denkt aan
ons. Híj denkt aan ons. In de hoop natuurlijk dat wij ook aan Hem denken, aan
Hem en aan dat verbond dat Hij met ons sloot, unilateraal eigenlijk: een
verbond met ons en “met alle levende wezens die bij u zijn, met de vogels en
de viervoetige dieren, met alle dieren van de aarde die bij u zijn (…) Ik
sluit met u mijn verbond, dat nooit meer enig levend wezen door het water van
de vloed zal worden uitgeroeid, en dat er zich nooit meer een vloed zal
voordoen om de aarde te verwoesten.” Het is opvallend hoe uitvoerig in de
Genesistekst ook de dieren, ja alles wat leeft, wordt inbegrepen in dat
verbond. Het gáát niet alleen om ons. Oók om de dieren. Ook voor hen is er
ruimte, móet er ruimte zijn. Ook zij hebben hun recht, bestaansrecht.
Marianne Thieme heeft goede, ja zij heeft goddelijke papieren. Nooit dus meer die vloed. En nooit meer Auschwitz. Maar intussen
vrezen wij soms met groten vreze. En zopas hebben wij vijfenzestig jaar
watersnoodramp in Zeeland herdacht. Die kostte, in 1953, aan 1836 mensen het
leven. En wij herinneren ons nog levendig de tsunami in de Stille Oceaan op
de Tweede Kerstdag van 2004 die 290.000 slachtoffers maakte. Dus… wát nou:
“nooit meer een vloed”? Op de school waar hij zelf van af was getrapt schoot
de negentienjarige Nikolas Cruz afgelopen Aswoensdag zeventien van zijn
oud-medeleerlingen dood. Dertien raakten er gewond. In de krant[5]
stond een foto van een struise, een weelderige blonde vrouw, maar: echt een mater dolorosa, in diepe smart en
rouw, wenend om de dood van haar kind. Op haar voorhoofd was duidelijk
zichtbaar, maar de krant signaleerde het in het commentaar onder de foto niet: dat op het voorhoofd van die
vrouw een groot askruis getekend stond. Kort voordat haar kind werd vermoord
moet zij dus, met of zonder dat kind, in de kerk zijn geweest om dat
askruisje te halen, precies zoals dat hier bij ons gebeurt. “Bedenk wel: stof
zijt gij en tot stof zult gij wederkeren.” Ja, zeg dat wel. “Bekeer u! Heb
geloof in de Goede Boodschap.” Had Nikolas Cruz het maar gedaan: zich
bekeren. Of moge hij het nu alsnog doen. “Hij is een gebroken mens” zei de
hem toegewezen advocaat Melisa McNeill bij zijn voorleiding in de rechtbank.
Ja, maar: zolang er leven is, is er hoop, zelfs voor hem. Ach lieve mensen, wat heeft het toch allemaal voor zin, dat geloof
van ons? Is het geen water naar de zee dragen? Verandert het ook maar iets aan de gang der dingen? Het is toch aantoonbaar onjuist? Sinds de onttovering van de wereld door de wetenschap weten wij toch
precies onder welke voorwaarden, in welke fysieke omstandigheden bijvoorbeeld
zo’n regenboog ontstaat? Daar hebben we God toch helemaal niet voor nodig? Tja… wát moet je daarop zeggen? Denk ik terug aan ons indrukwekkende openingslied: Standvastig houden wij
wacht, standvastig mensen van God. In twijfel gevangen, in donker verlangen,
in duistere nacht: Standvastig houden wij wacht, standvastig mensen van God: de eerste strofe. En de vierde strofe: In alles
dragen de pijn, in alles mensen van God. Bij sterven en leven wij worden
verheven de dood zal niet zijn:In alles dragen de pijn, in alles mensen van
God. Tja… Het is goed gekozen dat openingslied[6]
in verband met onze evangelietekst: “De Geest dreef Hem recht de woestijn
in.” Het was nota bene de Geest die
dat deed! “Hij bleef in de woestijn, veertig dagen.” Wij proberen dat ook te
doen, in deze tijd van het jaar. Door niet of minder te eten en te drinken op
de doordeweekse vastendagen, stellen wij onszelf op de proef. En, zeker
weten, dan kom je in allerlei verleidingen de satan tegen die je op de proef
stelt, net als Jezus. Want zeg maar eens nee als iedereen gewoon dooreet en
–drinkt. “Hij was”, Jezus, “Hij was in gezelschap van de wilde dieren.” Het
zit in jezelf. Het zit óók in jezelf dat wilde dier dat wil vreten en
vechten, neuken en vluchten. Hoe bedwing je het? Hoe hou je het in toom? “De
engelen stonden Hem ten dienste” staat er. Er is, er kómt hulp. De engelen,
de boodschappers van God. Wie zijn zij? Wát zijn zij? Wat betekenen zij? Gaan
ze verschijnen op de spits van onze kerktoren? Of kunnen wij dat wel op onze
buik schrijven? Ach, die wezens met die vleugels: dat is maar een beeld… Ja,
zeker, maar daar kan een mens soms toch steun in en door vinden, door en in
die beelden. In wijsheid bouwen wij
voort, aan onze kerk en
aan onszelf. In wijsheid mensen van
God. Met vriendschap die hecht is, met liefde die echt is, de daad bij het
woord. De tweede strofe van ons openingslied zingt het, veelgeliefden,
helemaal goed denk ik. Vriendschap die hecht is, liefde die echt is, die
hebben wij nodig. En kríjgen wij die? En géven wij die? Mensen kunnen dieren,
ja beesten zijn. Mensen kunnen ook engelen zijn. En wat ben jij? Mooi is dat het om en in Jezus in die woestijn blijkbaar helemaal in
evenwicht is: enerzijds zijn daar de wilde dieren en anderzijds de engelen.
Ze houden elkaar in balans. Het is een wip die noch doorslaat naar de ene,
noch naar de andere zijde. De engelen tillen de wilde dieren óm en ín Jezus
óp. En de wilde dieren halen de engelen naar beneden. En zo worden ze aards
en echt iets van onze wereld. En zo is dat: als die engelen daar bovenop die
torenspits niet in óns zitten, in jou en in mij, dan koop je er niets voor
mensen en dan kunnen we er ook maar beter niet aan beginnen. Vriendschap die hecht is, liefde die echt is, de daad bij het woord.
Krijg je die? Geef je die? “Christus (…) heeft geleden (…) om u tot God te
brengen.” Zo schrijft de apostel Petrus in zijn eerste brief, vandaag onze
tweede lezing. “Hij (…) predikte voor de geesten in de kerker, die destijds
weigerden te gehoorzamen, terwijl God geduldig wachtte.” Aldus vervolgt
Petrus. Het zijn wat raadselachtige woorden. Want… wie zíjn die “geesten in
de kerker, die (…) weigerden te gehoorzamen, terwijl God geduldig wachtte”?
Gehoorzaam jíj God? Of gehoorzaam jij hem niet? Zit je hier in de kerk? Of
zit je hier in een kerkér? Ben je vrij? Of zit je vast, zit je gevangen? God heeft geduld, zo mochten wij begrijpen. Wij worden gered door
het doopwater schrijft Petrus. En hij vervolgt: “De doop beoogt niet
verwijdering van lichamelijke onreinheid, maar is een verzoek aan God om een
zuiver geweten, krachtens de opstanding van Jezus Christus.” De Bijbel in
Gewone Taal vertaalt: “Het water van de doop wast niet het
vuil van je lichaam, maar laat zien dat je bij Christus hoort.” –
onvervreemdbaar, zou ik zeggen. Ben je eenmaal “in Christus gedoopt” en ten
goede door en met Hem ‘besmet’, dan is dat nooit meer ongedaan te maken. Je
krijgt Hem niet en nooit meer van en uit je weg, hoezeer je daarvoor
eventueel ook je best doet, hoe een schurk, onverlaat of loeder je eventueel
ook bent. Zijn vriendschap is hecht, Zijn liefde is echt, de daad bij het
woord. Hij blijft het jou aanbieden – zoals de regenboog steeds aan de hemel
zal blijven verschijnen. Het verbond is unilateraal, eenzijdig, het gaat van
God uit. Zijn Geest, die van Jezus zelf, gaat bergop met je en bergaf, Hij
drijft je de woestijn in, of een highschool-shooting
of een tsunami in. De satan stelt je daardoor op de proef. En je overleeft
dat of je overleeft dat niet. Juist “nadat
Johannes overgeleverd was”, juíst nadat Johánnes overgeleverd was,
voorbode van Jezus’ eigen ondergang, juíst tóen, “kwam Jezus in Galilea de
goede boodschap van God verkondigen en zei: ‘De tijd is rijp en het
koninkrijk van God is ophanden. Bekeer u! Heb geloof in de goede boodschap.” - De woorden van Aswoensdag, van het
askruisje. De laatste aan wie ik het afgelopen woensdag gaf, ’s avonds bij
haar thuis, was Lenie Kooijman die al twintig jaar onze familiemissen op de
piano begeleidt, maar al nu al geruime tijd ziek is. “Geloof in de blijde
boodschap” zei ik tegen Lenie. “Zeker weten!” zei ze. Moge haar vertrouwen
dat van ons allen zijn. Amen. Verkondiging op 4 februari 2017, de vijfde zondag door het jaar, in de kerk
van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Job (7, 1-7), de eerste brief van de
heilige apostel Paulus aan de christenen van Korinthe (9, 10-23) en het
heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Marcus (1, 29-39). Het toilet is vrij. De sluiting staat op wit. Dán kun je er in.
Óf het toilet is bezet. De sluiting staat op rood. Dan kun je er niet in. Zo
eenvoudig is dat dierbare gasten en parochianen. En zoals dat is met het
toilet, bezet of vrij, zo is het ook met ons, met mensen. Ofwel: Je kunt er in bij mensen. Ze zijn, wíj zijn, jé bent vrij
en toegankelijk. Iemand is een open boek. Iemand is vrij en blij, iemand is
ontspannen en voelt zich gelukkig, iemand kan alles laten zien wat in haar of
zijn leven speelt, iemand kan over alles spreken. Ofwel: Mensen, wij, jij, ik, zijn bezet. De luikjes zijn dicht.
De deur zit op slot. En die luikjes en die deur gaan niet of slechts met
grote moeite open. En jij maar wachten. Wat er speelt, je krijgt het níet te
zien, je krijgt het níet te horen. Hoogstens hoor je wat gekreun en gesteun
van achter de deur. Iemand is bezet, zoals het toilet. Mensen zijn “bezeten”
noemt de bijbel dat. Ze hebben ergens last van. Ze worstelen ergens mee, met
‘dingen’. En waarom gáát het dan? Waarván hebben mensen last? Van
“demonen” noemt het evangelie dat. “ ’s Avonds, toen de zon was ondergegaan,
brachten ze allen bij Hem die ziek waren en die van demonen te lijden hadden”
zo hoorden wij. In één adem worden ze genoemd: “die ziek waren” én “die van
demonen te lijden hadden”. En ja, dierbare gasten en parochianen, zo is dat:
ziekte, dat kan iets zijn van het lichaam. Maar ziekte, dat kan ook iets
geheimzinnigs van binnen zijn, in de geest van mensen. En vaak gaat dat
samen, vaak heeft dat met elkaar te maken en versterkt het elkaar, ziekte van
het lichaam en ziekte van de geest. In het evangelie komen we allerlei, véle mensen tegen die last
hebben van demonen. Wij zeggen: van getob, van muizenissen. Mensen zijn in de
greep van gedachten en gevoelens waar ze het moeilijk mee hebben en waar ze
maar moeilijk of helemaal níet vanaf komen. Iemand ziet spoken zeggen we. En
dat zíe je ook aan iemand die spoken ziet. Want, veelgeliefden, in wezen
kúnnen we ons voor elkaar niet verbergen. Je zíet die spoken in het gezicht
van iemand. Je zíet ze in zijn of haar hele gestalte. Iemand zit niet lekker
in z’n vel zeggen we. En wát moet zo iemand beginnen? Er is iets. En dat moet
er uit. En kan het er uit komen? En gaat het er uit komen? Mensen kunnen last
hebben van constipatie. En dan moeten ze in de w.c. zijn. Die is er voor de
ontlasting. Maar hoe zit het met de ontlasting van de geest? Hoe zit het met
de mensen en met de gebeurtenissen in de levens van mensen die hun sporen
hebben nagelaten en die tot demonen zijn geworden waardoor zij worden
gekweld? Ja, dierbare gasten en parochianen, dan kun je natuurlijk naar de
huisarts gaan en die geeft je misschien een doorverwijzing naar een
psychiater of psychotherapeut. Maar als ik het evangelie van deze zondag goed
begrijp, dan kun je ook, net zo goed, of wellicht beter zelfs nog, naar Jezus
gaan. Híj drijft demonen uit! Bij herhaling wordt het ons vandaag gezegd en
op het hart gedrukt. Hij, Jezus, weet raad met die demonen. Hij kan ze aan.
Hij kan er mee omgaan. Hij verlost mensen er van. Ik denk, veelgeliefden, waar het om gaat werd prachtig
geïllustreerd in onze eerste lezing, uit het boek Job vandaag. Job heeft het
over het “zwoegen” van de mens op aarde. En waaruit bestáát, veelgeliefden, eventueel
ons zwoegen? Ik denk: zware lichamelijke of geestelijke arbeid, als je het
goed doet, dan doe je het fluitend. En dan dóet het je goed, dan bouwt dat
werk jóu op, dan word je er sterker van. Als je het goed aanpakt, dan is
werken, dan is ‘dingen doen’, fijn. Wérkelijk zwaar wordt werk pas als het
met tegenzin gepaard gaat, bijvoorbeeld omdat er iemand is met wie je het
moeilijk hebt, iemand met wie je niet goed kunt omgaan, iemand die jou het
leven zuur maakt, iemand die voor jou een kwelgeest is geworden, een demon.
Ja, veelgeliefden, dán wordt werken zwoegen. Job heeft het over “vruchteloze
maanden” en “nachten vol getob”. “Wanneer ik lig zeg ik: Zal ik opstaan? Maar
de avond duurt lang. En tot de ochtend ben ik vol onrust. (…) Mijn dagen
verschieten sneller dan een weversspoel, ze lopen af, zonder hoop.” Aldus
Job. Hij heeft werkelijk last van mal
de vivre. Leven als zodánig is moeilijk voor hem geworden. Het is
uitzichtloos voor hem geworden. En wat hij zegt, veelgeliefden, dat is heel
paradoxaal. Van de ene kant krúipt de tijd voorbij: “de avond duurt lang”.
Van de andere kant ráást de tijd voorbij en Job heeft er geen greep op, het
leven ontglipt hem, het schiet door z’n handen. Ja, veelgeliefden, dít zijn
demonen waar Job last van heeft. En ik denk dat die héél herkenbaar zijn voor
veel mensen, bijvoorbeeld ook voor mij persoonlijk. Ik schroom, dierbare gasten en parochianen, ik schroom om het u
te melden, maar ik doe het toch maar, want: “één vonk eerlijkheid is beter
dan allerlei gepraat” las ik gisteren en zo is het natuurlijk ook.[7]
Dus, ja… eigenlijk al vanaf vóór Kerstmis ben ik uit m’n doen en heb ik veel
last van weerzin, stroperigheid, stroefheid, kom ik soms maar moeilijk m’n
bed uit en strijd ik ’s nachts en overdag overduidelijk met mijn demonen.
Gelukkig is het voor mij zonneklaar waar het allemaal vandaan komt, dus wat
de oorzaak is. Maar daarmee goed omgaan, dat is nog weer een ander verhaal. Ga ik gistermiddag met een bosje kleurige ranonkels naar
Amsterdam-Noord om een zeer lieve en heel dierbare vriendin met haar
verjaardag te feliciteren, kom ik op de pont een van onze parochianen tegen.
Voor Kerstmis had ze in de abdij van Egmond een stilte-retraite gedaan van
vier dagen vertelde ze. De begeleider had haar aandacht gevestigd op ‘het
goddelijke’ dat altijd in haarzelf aanwezig is. En dat had haar geweldig goed
gedaan. Ze had zich herboren gevoeld en sindsdien had ze alles en iedereen
veel beter aangekund. “Maar ja”, zei ze, “dat hoef ik jou natuurlijk niet te
vertellen. Want jij weet daar natuurlijk alles van.” Ja... Dat zal wel. Maar wéten enerzijds en anderzijds wérkelijk
kennen en weten te léven vanuit die grote bron die God is, in elk van ons,
dat zijn, veelgeliefden, natuurlijk twee dingen. En ik denk: we hebben het
nodig, ook ik als pastor en priester; we hebben het nodig om door elkaar
voortdurend herinnerd te worden aan die bron en om die in onszelf en in
elkaar te helpen vrijleggen. Want gemakkelijk raakt die bron verstopt, komt
er prut in. Dat zijn dan weer die demonen, die prut. Niemand kan God in zijn
of haar zak steken, ook de grote apostel Paulus niet. “Ik doe alles voor het
evangelie” schrijft hij in zijn eerste brief aan de christenen van Korinthe,
onze tweede lezing vandaag, “ik doe alles voor het evangelie om er ook zelf
deel aan te krijgen.” Paulus en ook ik, wij spreken over dingen die groter
zijn dan wijzelf en waarvoor wij moeten werken en strijden, voor anderen,
maar ook voor onszelf. Het moet, veelgeliefden, ons telkens opnieuw worden aangezegd.
We moeten er aan herinnerd worden. We moeten het steeds opnieuw te horen
krijgen. Daarom is het ook zo belangrijk om op zondag de heilige eucharistie
mee te vieren. Want hier is Jezus veelgeliefden, zeker weten. He healeth those that are broken in heart
and giveth medicine to heal their sickness. Zo zong ons Canticum Anglicum
in onze tussenzang, psalm 147: Hij, de Heer, geneest de gebrokenen van hart
en geeft medicijnen om hun ziekte te genezen. Hij drijft de demonen uit! En,
zo staat er, “Hij stond de demonen niet toe te spreken.” En zo is het. Niet
de demónen moeten spreken, maar jíj mág spreken. Jij mag jouw verhaal
vertellen. Het verhaal dat jou wellicht al veel te lang bezet houdt en dat je
belast, dat mag er uit. Je mag je er van ontlasten, zoals op het toilet. Dat
maakt je vrij. En daar, veelgeliefden, is het ook voor, met en in Jezus,
allemaal om begonnen: dat wij vrij en blij zijn. Dus móge dat zo zijn. Mogen
wij daarin groeien. Amen. Verkondiging maandag 1 januari 2018 Feest van Moeder Gods Num. 6, 22-27; Psalm 67, 2-3.5.6.8; Gal.
4,4-7; Luc. 2, 16-21 “Moge de Heer u zegenen en behoeden Moge de Heer het licht van zijn aanschijn
over u doen schijnen en u genadig zijn, Moge de Heer u zijn gelaat toewenden en u
vrede geven” Het gelaat, het gezicht van een vriend, de
ogen van een geliefde, de blik van een dierbaar familielid dat ons aankijkt
en ons misschien toelacht. Die blik kan lang in ons blijven nagloeien,
dierbare mede-parochanen, gasten, vrienden en familie. Ook als diegene al
lang is verdwenen. Soms kan de herinnering eraan ons op moeilijke momenten
moed geven en helpen verder te gaan. Hoe vaak heeft Maria, de moeder van God, zo
het lachende gezicht van haar Zoon gezien? Toen Hij nog peuter was, tiener,
adolescent.. Ook in haar hart zal die
blik zijn blijven nagloeien. In het evangelie hoorden we vandaag: “Maria
bewaarde dit alles in haar hart en dacht erover na’. Andere vertalingen
schrijven: “Maria bewaarde deze woorden in haar hart en overwoog ze bij
zichzelf.. ” of ook “..en bleef erover
nadenken”. Wat was het dat ze bewaarde? Het waren de woorden van de herders
die vertelde wat ze van de engel hadden gehoord: dat dit kind de wonderlijke
leider is waarop het volk Israël al eeuwen wachtte. En de engel gaf zelfs aan
waarop ze moeten letten: “en dit zal u tot teken zijn: u zult een kind vinden
dat in doeken is gewikkeld en in een voederbak ligt..” Je ziet ze komen: de herders, een stelletje
ongeregeld, een soort zwervers maar dan met een baantje – zo werden ze in die
tijd gezien. Ze vallen met de deur in huis en kijken, ja hoor, daar ligt ie:
in een paar lappen en in een trog, een voederbak. Hij ligt daar en lijkt
precies op hen: ‘the lowest of the lowest’. Eerst zeker weten dat het er zo
uit ziet. Pas dan komt het verhaal dat de engel het hen zo al had beschreven.
Dat teken dus, in die doeken en in die voederbak... en dat Hij de Messias is,
de Redder. Evangelieteksten zijn altijd heel bondig in
het beschrijven van handelingen en je leest er weleens overheen maar precies
zo staat het er beschreven. Eerst zien, dan vertellen. Iedereen staat paf. De omstanders denken:
ja, dat zal wel en gaan huns weegs. Maar Maria onthoudt het goed... en blijft
erover nadenken. Maria wordt niet vaak sprekend opgevoerd in de
evangeliën. Ook hier niet. Maar ze is er steeds op sleutelmomenten. Het is
niet voor niets dat zij al vanaf de vroegste Christenen gezien wordt als
beeld en voorbeeld van de geloofsgemeenschap: Zij is de eerste mens die
worstelt met wat er allemaal met haar Zoon gebeurt en gadeslaat hoe Hij zich
ontwikkelt. Ze is de eerste die gelooft (denk maar aan de bruiloft in Kana)
en de eerste die getuigt. En.. ze is het biddend hart van de kerk. In feite beschrijft Lucas, de evangelist,
hier met deze woorden niet alleen wat er met Maria gebeurt. Hij maakt
duidelijk dat zij de ooggetuige is uit wier mond hij deze informatie heeft
verkregen. Geleerden uit de vorige eeuw trokken dit vaak in twijfel. Maar als
ik heel eerlijk mag zijn – zijn die wat mij betreft gezakt voor het examen
‘begrijpend lezen’. Geleerden uit de 21ste eeuw geven echter
steeds meer credit aan de evangelieteksten. Dateren ze steeds vroeger en zien
ze vaker als getuigenverslagen. “Maria bewaarde al deze woorden in haar hart
en bleef erover nadenken”. Het Griekse woord voor “blijven nadenken’
dat gebruikt wordt is ‘sumballein’. Dat betekent ‘samenbrengen’, ‘bij elkaar
gooien’, maar ook ‘opeen laten botsen’. Het werkwoord kan bijv. zowel het
mengen van vloeistoffen beschrijven maar ook het slaags raken van
legers. Het kan ook slaan op het opeen
botsen van gedachten, het blijven overwegen, een dynamisch proces. Wat er met haar Zoon gebeurt is niet niks.
Haar baby in een trog, bijna als voer voor de beesten.. Haar Zoon als
zonderling. En later voor gek versleten door zijn naaste familie. Een man die
wonderen doet, de meest bijzondere dingen zegt en door sommige mensen – vaak
de verstotenen - op handen wordt gedragen. Maar ook een man die woede opwekt,
fel betreden wordt. Een man die uiteindelijk dood moet. En dat soms nog
steeds. Ook ik heb deze man ooit, dan misschien niet
als dood, maar toch zeker als irrelevant bestempelt. Dat ik hier vandaag het woord mag voeren
heeft er alles mee te maken dat het precies 10 jaar geleden is dat ik deze
kerk binnen wandelde om mijn enkele uren daarvoor hervonden geloof met een
Heilige Mis te vieren. Als jongvolwassene had ik na lange
onzekerheid het geloof van mijn jeugd vaarwelgezegd. Vervolgens werd ik
agnost en later zelfs ‘anti’, zoals je dat dan noemt. Het was een gesloten
boek geworden. Vreemd genoeg was er in mij altijd wel een soort van
ontroering of troost bij de gedachte aan Maria. Maar daar schonk ik toen niet
te veel aandacht aan. Jaren later, langs een achterdeur, kwam de
geloofstraditie weer aankloppen. Motetten en de passies van Bach, muziek van
Josquin, Brahms, Britten. Uiteindelijk was het via de muziek, mijn passie en
intussen ook mijn beroep, dat ik weer in contact kwam met wat ik had
verworpen. Een honger naar kennis en
achtergrondinformatie maakte zich geleidelijk van me meester. Ondanks mijn
katholieke opvoeding was me maar weinig inhoudelijks geleerd, bleek nu. De
gedachten en nieuwe inzichten botsten opeen in mijn hoofd, en ik bleef er
maar over nadenken. Ik ontdekte de schoonheid en de kracht van de
Christelijke traditie, de waarde van het geloof voor gemeenschap en
samenleving, de ontwikkeling van kunst en wetenschap, groot geworden in de
bedding van het Christelijke denken. Het vanuit het evangelie ontstaan van
een mensbeeld waarin iedereen telt. Uiteindelijk wilde ik zelfs graag
geloven maar kon het niet over mijn hart verkrijgen. Een enorme ijzige muur
van scepsis en wantrouwen hield me tegen. Ik werd een ‘cultuur-Christen’, zoals je dat
tegenwoordig noemt. Het leek me toen het hoogst haalbare. In de nacht van 31 december 2007 was ik ziek
thuis en voor het eerst in mijn leven alleen met oudennieuw. Om in m’n
eentje het einde van het jaar toch te kunnen markeren, besloot ik een klein
ritueel uit mijn vroege jeugd te herhalen. Tot ongeveer mijn 6de jaar gingen
we biddend het jaar uit. Samen met mijn broer, mijn zus, ouders, grootouders
op de knieën, een paar Weesgegroeten biddend en wat verbindende teksten die
ik niet begreep. (Met wat ik nu weet moet het wel het ‘Engel des Heren’ zijn
geweest.) Daar zat ik, eind dertig, op de knieën, met een paar Weesgegroeten
terwijl 2007 ten einde liep. Maar met een andere wending dan ik had
vermoed. Niet eerder was ik ook maar op het idee gekomen om in gebed te gaan.
Maar het gebed bleek iets onverwachts met me te doen. Het werd een venster,
een poort. In de eerste minuten van 2008 was ik niet geïnteresseerd in het
vuurwerk buiten. Op het internet was ik intussen wel op zoek naar een kerk
waar ik naar de mis kon gaan. Dat bleek de Vredeskerk te zijn. De mis van 1
januari 2008, om 12.00. “Moge de Heer het licht van zijn aanschijn
over u doen schijnen, Moge de Heer u zijn gelaat toewenden”. Heel af en toe is het gebed zo intens en
persoonlijk dat je je gezien voelt. Dat je weet dat er een vriendelijk gezicht
is dat er misschien gewoon altijd is en altijd al was, en zal zijn ... dat
naar je kijkt en lacht... en dat terwijl jij het nu pas ziet en
ervaart. Het is een wonderlijk moment als het je overkomt te ervaren hoe
persoonlijk het geloof kan zijn. Het zijn momenten die je, merk ik nu, alleen
met enige schroom en terughoudendheid kan beschrijven. De afgelopen 10 jaar zijn voor mij
ontzettend belangrijk en vruchtbaar geweest. Ik heb veel om dankbaar voor te
zijn en ben blij hier vandaag voor u te mogen getuigen. Ik heb veel meer geleerd dan ik voor
mogelijk kon houden. En ook dingen die in zekere zin voor de hand liggen. Dat
ratio en geloof geen tegenpolen zijn maar juist elkaar aanvullen en
verrijken. Ook dat het leven gewoon weer verder gaat. Dat we lang bezig
blijven om het vele tegenstrijdige in ons met elkaar te verzoenen. Dat je
daar zelfs een leven lang mee bezig kan zijn. En dat dat niet erg is. En dat
Maria ons daarin is voorgegaan. En dat we met haar verblijven in het licht
van Zijn gelaat, in het licht van haar Zoon. Amen Jeroen Spitteler Verkondiging op Oudjaarsdag 2017, feest van de Heilige Familie, in de Kerk
van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Jezua Sirach (3, 2-6+12=14), uit de brief
van de heilige apostel Paulus aan de Kolossenzen (3, 12-21) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Lucas (2, 22-40). "Luister goed naar wat ik zeg." "Netjes met twee woorden spreken." "Eerst je bordje leeg eten." "Zit stil." "Eet netjes." "Doe je mondje maar op slot." "Schrok niet zo." "Die 4 voor rekenen is helemaal
niet nodig." Afgelopen donderdag, dierbare gasten en parochianen, maakte ik
in Studio K aan het Timorplein in Amsterdam-Oost een theatervoorstelling mee,
Testament ongekend, waarin zeven
amateurspelers, zes vrouwen en één man, allemaal tégen of voorbij de zestig,
belangrijke scenes uit hun leven verhaalden en verbeeldden. Duidelijk werd
dat verschillenden van hen uit een groter of kleiner katholiek nest kwamen en
dat ze allemaal met gemengde gevoelens terugdenken aan hun ouders en aan hun
jeugd in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, dat is: de generatie
die massaal met God, geloof en kerk gebroken heeft. Veel emotionele
eenzaamheid, een groot gebrek aan persoonlijke aandacht, aan een werkelijk
wáárnemen door ouders van de noden en behoeftes van lichaam, hart en geest
van hun kinderen, veel leed dat lang verborgen bleef, veel schrijnend
verdriet, veel zielepijn, véél onbegrip, strijd en verwijdering tussen ouders
en kinderen bleek er te hebben gespeeld in de levens van de mensen op het
toneel. Het bleek die levens te hebben getekend, eigenlijk tot op de dag
van vandaag - ook al had iedereen op eigen wijze ook gepoogd zich te
ontworstelen aan de beknellingen van de jeugdjaren en om in vrijheid en
liefde, met vallen en opstaan, een eigen bestaan op te bouwen en vorm te
geven - wat dan goed of minder goed gelukt is. De eigen diepste kern zien en
durven láten zien, van jezelf houden zoals je bent en van dáár uit leven en
werken en zich met anderen verbinden, daar ging het eigenlijk bij iedereen
om, bij al die zeven acteurs op het podium.
Maar misschien ook wel bij de mensen in de zaal? Als publiek
hadden wij bij de ingang van de zaal allemaal een bordje gekregen met daarop
de tekst ‘Ik ook’. En regelmatig werden ons tijdens de voorstelling naar
aanleiding van wat op het toneel naar voren was gebracht vragen gesteld over
ons eigen leven: Herken je dit of dat? Heeft dit of dat ook in jouw leven
gespeeld? Nou ja... Soms niet dus. Maar soms óók wél. Soms twijfelde ik
dierbare gasten en parochianen, maar af en toe heb ook ík mijn bordje omhoog
gestoken: Ja, ik ook! Vandaag, op deze zondag onder het octaaf van Kerstmis, vieren
wij als kerk het feest van de Heilige Familie: van Jezus, Maria en Jozef, het
heilig huisgezin van Nazareth dat daarmee ten voorbeeld wordt gesteld aan
alle christelijke, katholieke gezinnen om zich aan te spiegelen. Bestaan die
nog: christelijke, katholieke gezinnen? Nou ja, wat zal ik zeggen? Sinds jaar
en dag vieren wij elke zondag in onze Vredeskerk 'de familiemis'. Allerlei
ouders en kinderen komen daar inderdaad op af. Vanaf de komende 6e januari,
hoogfeest van de Openbaring des Heren, Epifanie oftewel Driekoningen, gaan we
diezelfde familiemis ook nog eens op zaterdagavond vieren, dus: Ja. In die
zin bestaan christelijke, katholieke gezinnen in Nederland, in Amsterdam tot
op de dag van vandaag. Maar we moeten er natuurlijk meteen bij zeggen: Alles
wat op gezinsgebied in deze tijd speelt in dit land, dat kan ook in
christelijke, katholieke gezinnen een rol spelen, bijvoorbeeld: dat niet
allebei de ouders het zijn, christelijk, of katholiek. Soms zijn de ouders
van kinderen die deelnemen aan onze familiemis kerkelijk getrouwd, maar vaker
niet denk ik. Sowieso is het kerkelijk huwelijk in Nederland een grote
zeldzaamheid aan het worden, helaas moet ik zeggen. Want ik zeg altijd: als
je een kerkelijk huwelijk goed voorbereidt en goed viert, dan kun je daar je
hele leven plezier en profijt van hebben. Dan kán dat stevigheid en diepte
geven aan je leven en aan je samenleven. Met veel vreugde en dankbaarheid denk ik terug aan de ruim
honderd huwelijksinzegeningen die ik in mijn nu bijna vijfentwintig jaren als
priester van de Roomse kerk en daarvoor al als pastoraal werker heb mogen
begeleiden, voorbereiden en vieren. Daar zijn soms echt geweldige, prachtige
gezinnen uit gegroeid waarmee ik soms nog altijd contact heb en waar ik echt
van geniet. Maar ja... huwelijken die toch gestrand zijn waren er ook. Soms
ontmoeten gescheiden mensen een nieuw iemand om zich mee te verbinden, soms
blijven ze korter of langer of verder alleen. Eenoudergezinnen, samengestelde
gezinnen, gezinnen met twee ouders van hetzelfde geslacht: het komt allemaal
voor, óók bij mensen, gezinnen die deelnemen aan onze famieliemis. Gelukkig
maar! Want iedereen is hoe dan ook welkom. In de kerk zou dát altijd en
overal voorop moeten staan - wat helaas niet altijd het geval is geweest en is... Nee, juist op relationeel gebied heeft onze kerk zich vaak
geweldig dwingend gemanifesteerd - en daarmee vooral in de loop van de
afgelopen decennia velen van zich vervreemd en de kerk uitgejaagd, althans:
zo heeft het voor de mensen in kwestie, heel begrijpelijk, vaak gevoeld. Eén
van onze oudste parochianen heeft het, sprekend over de kerk van zijn jeugd
tegenover mij een keer zó verwoord: "Niks mocht en alles wat wel mocht
móest." Het leven moest geleid worden conform in gietijzer gegoten
wetten en regels waaraan niet getornd mocht worden. Mensen, man en vrouw,
ouders en kinderen, zaten ten opzichte van elkaar in een keurslijf. En soms,
váák wellicht, heeft dat geweldig uitgepakt en heeft dat geresulteerd in
prachtige, gelukkige, stabiele huwelijken en gezinnen. Maar al te vaak was
het resultaat ook minder florissant en om over naar huis te schrijven en
hebben man en vrouw, ouders en kinderen elkaar in huwelijks- en gezinsverband
behoorlijk óngelukkig gemaakt en komt dat helaas nog altijd voor. Opvállend in de theatervoorstelling die ik zag was hoe in het
leven van de vrouwen die daarin meespeelden voor hen vaak een échtscheiding
het moment is geweest van de grote verlossing en het begin van een nieuw,
vrijer en gelukkiger leven. En, dierbare gasten en parochianen, hoe wráng is
dat. Want hoe slecht heeft ook een gelovige, kerkelijke opvoeding mensen
blijkbaar vaak geëquipeerd en niet in staat gesteld tot het aangaan van
goede, gelúkkigmakende verbintenissen.
In de evangelielezing die wij op dit feest van de Heilige
Familie hoorden is misschien opgevallen hoe vaak daarin de term 'de wet'
voorkomt. Maria en Jozef deden heel precies en nauwgezet wat de wet allemaal
voorschreef. Duidelijk conformeerden zij zich, van harte of omdat het nu
eenmaal moest, aan alle regels en tradities. Wát Jozef en Maria daar precies
aan beleefden is daarbij geen issue,
dat wordt niet vermeld. Ze deden het. Ze bráchten dat offer van dat
"koppel tortels of twee jonge duiven". Teneinde hun kind te mogen
en kunnen toewijden aan de God van Israël moest er bloed vloeien, vogelbloed
in dit geval. Daar is de kerstkalkoen! Geen vegetariër dus blijkbaar, die
God. Ongetwijfeld, dierbare gasten en parochianen, zijn wet, woorden,
leefregels en tradities van Godswege bedoeld om mensen op de goede weg te
zetten en om hun geluk te dienen. Vraag is natuurlijk of wij dit als zodanig
kunnen herkennen en waarderen. In onze eerste lezing vandaag uit het boek
Jezus Sirach hoorden wij: "Wie zijn moeder eert is als iemand die
schatten verzamelt. Wie zijn vader hoogacht zal vreugde aan zijn (eigen!)
kinderen beleven." Ja, dat is herkenbaar. Wie goed doet, goed ontmoet.
Zo werk het. En dat begint al bij de relatie tussen ouders en kinderen. Maar
dán, bij de apostel Paulus, in zijn brief aan de christenen van Kolosse, onze
tweede lezing: "Kinderen, gehoorzaam je ouders in alles, want dit is de
Heer welgevallig." En:
"Vrouwen, schik u naar uw man." Oef! Dat is andere koek.
Alle vrouwen meteen in de gordijnen. Dat zijn gevaarlijke zinnen dierbare
gasten en parochianen. Dynamiet, vuurwerk! Wie zulke zinnen níet goed
verstaat, weet te plaatsen, hanteert, wie daar niet goed mee omgaat: bij zo
iemand kan het gemakkelijk misgaan. Voor je het weet ontplóffen zulke zinnen,
ja ontploffen daardoor de reláties tussen man en vrouw en tussen ouders en
kinderen. Dan vallen er slachtoffers, vuurwerkslachtoffers. Door
onoordeelkundig gebruik, veelgeliefden, kunnen zulke zinnen een vrijbrief
worden voor willekeur en heerszucht. En dat is zéker niet de bedoeling. Nee,
zeker niet. "Mannen, heb uw vrouw lief en wees niet ruw tegen
haar." "Vaders, vit niet op uw kinderen, anders worden zij
moedeloos." Dat schrijft Paulus óók in dit verband. En ik denk: vanwege
onze ten opzichte van Paulus' tijd zeer veranderde man-vrouwverhoudingen
mogen we het geslachts-specifieke van wat hij hier schrijft er best van af
pellen. Jezelf schikken, als partners ten opzichte van elkáár, of
gehoorzamen, als kind ten opzichte van een ouder - dat gaat alleen maar als
partners elkaar en ouders hun kinderen met liefde en tact bejegenen, alleen
dan worden mensen soepel en royaal ten opzichte van elkaar. "Bekleed u (...) met tedere ontferming, goedheid,
nederigheid, zachtheid en geduld. Verdraag elkaar en vergeef elkaar (...).
(En) laat de vrede van Christus heersen in uw hart (...). (En) wees dankbaar.
(...). Leer en vermaan elkaar met wijsheid." Ja, veelgeliefden, wat
Paulus dáár schrijft, zoals de voorgelezen passage uit de Kolossenzenbrief
begint, dát wil je. Zó wil je leven. Zó wil je met elkaar omgaan. Dát zijn de
gaven van de Heilige Geest - zoals die ook belichaamd worden in die twee oude
mensen die wij in het evangelie tegenkwamen, Simeon en Hanna: mensen van de
grootoudergeneratie zoals die ook in het leven van kinderen nú zo heilzaam
aanwezig kunnen zijn. “Op hem rustte Heilige Geest.” En: "Door de Heilige Geest
was hem geopenbaard". En: "Door de Heilige Geest geleid". Dat
alles wordt gezegd in verband met Simeon. En zijn dat ervaringen die ook u en
ik zouden kunnen hebben veelgeliefden? (‘Ik ook!’) Kunnen jij en ik ook
geleid worden door die Heilige Geest? En kan die Heilige Geest ook jou en mij
iets, het nodige openbaren? En zo ja: wat dan? Door de Heilige Geest
geïnspireerd zegt Simeon tegen Maria: "Deze jongen zal velen in Israël
ten val brengen of laten opstaan. Hij zal een omstreden teken zijn - ook door
uw ziel zal een zwaard gaan - en zo zal onthuld worden wat in veler harten
omgaat." Hoe werkt dit bij óns? Welk effect heeft het geloof in Jezus op
u en mij? Word je er blij van? Knap je er van op? Of knap je er van af en is
het voor jou eerder een bron van ellende, van verscheurdheid, van droefenis?
Of is de ervaring soms dubbel, gemengd, van allebei wat? Onthuld wordt, door
de kennismaking en de omgang met Jezus, wat in de harten, in je eigen hart
dus ook; wat daarin omgaat. Door het hart van Maria gaat een zwaard. Dus door
het mijne en jouwe misschien dan ook wel. Waar gaat het om? Ik denk, veelgeliefden: om de confrontatie,
door, met en in Jezus, met onze eígen werkelijkheid en waarheid die mooi is,
want we zijn kinderen van God, allemaal, zonder uitzondering - máár die
waarheid en werkelijkheid van ons leven kan ook moeilijk en pijnlijk zijn,
vanwege 'hoe het loopt' en vanwege wat er allemaal gebeurd is in dat leven
van ons. Eén van die vrouwen afgelopen donderdag, Thérèse, vertelde over
haar vader, een Rotterdammer. Hij had de stad zien branden. Als dwangarbeider
werd hij te werk gesteld in Berlijn. Pas bij het derde luchtalarm steeds
hadden ze de schuilkelder mogen opzoeken. De relatie die zijn dochter met hem
had was slecht. Veel ruzie. Weinig begrip, veel regels en wetten. Maar toen
zij uit huis was gegaan om te studeren kwam aan het licht dat diezelfde vader
een relatie bleek te hebben gekregen met haar eigen boezemvriendin
Jacqueline. Heel schokkend natuurlijk. Daar heb je dat zwaard dat door dat
hart gaat. Allerlei puzzelstukjes vielen nu wél op hun plaats: wáárom
bijvoorbeeld haar vader altijd naar de mis van half twaalf had gewild. Dan
kon hij Jacqueline zien. Afscheid had hij genomen, deze vader, van zijn
vrouw. Hij was getrouwd met Jacqueline. Aan de vriendschap tussen haar en
Thérèse was wel een einde gekomen. Alle vriendschapsgevoelens gingen de
diepvries in en zijn nooit meer ontdooid. Het contact werd formeel,
"zoals je aardig bent voor de tweede vrouw van je vader" zei
Thérèse. Zes jaar terug overleed Jacqueline. Vader leeft nog. Negentig is
hij nu. Onlangs heeft Thérèse hem meegenomen, met zijn rollator, naar De
Beekse Bergen. Het werd een mooie dag. Onderweg vertelde hij dat hij
Jacqueline nog enorm mist. Maar dat hij ook geleerd heeft om te genieten van
wat er nog wel is: de kleine dingen, zijn luisterboeken, de buurvrouw die
iedere dag even langskomt, de tuin die al de seizoenen van zijn eigen leven
weerspiegelt. Thérèse zei: "Terwijl ik naar hem luister, voel ik een
stil geluk in mij. Dat ik eindelijk gewoon samen met mijn vader kan zijn,
niet geforceerd omdat het van mijzelf 'moet' ("want het is toch je vader"),
maar omdat ik het wil." Ik wens het, veelgeliefden, alle partners, gezinnen, ouders en
kinderen toe: bij elkaar zijn, elkaar opzoeken, niet omdat het moet, maar
omdat je het wilt, omdat er iets is, omdat er iemand is, Jezus Christus
geloven wij: iemand die je met elkaar verbindt, wezenlijk, van hart tot hart.
Waar liefde woont, dáár gebiedt de Heer Zijn zegen.[8]
Waar liefde woont, dáár woont de
Heilige Familie. Amen. Verkondiging 26 december
2017 (Tweede Kerstdag), door Marco Voorhuis Lezingen:
Handelingen 6, 8-10 + 7, 54-60 en Mt 10, 17-22 Het is
opmerkelijk dat de lezingen van vandaag – Tweede Kerstdag, een feestdag- nou
niet bepaald een vreugdevol karakter hebben. Koud zijn we nog maar bekomen
van alle feestelijkheden rond de geboorte van het kerstkind, of de realiteit
dient zich aan. Stefanus die op gruwelijke wijze wordt gestenigd vanwege zijn
geloof, en in het Evangelie stuurt Jezus zijn leerlingen er twee aan twee op
uit, en geeft hij ze een hele trits waarschuwingen mee: hun tocht zal vol
hobbels en gevaren zijn. Nogal
onaangenaam bij al deze kerstvreugde, zou je denken. Met Kerst immers vieren
we het feest van het Licht. De blijde boodschap, de komst van een redder waar
eeuwenlang naar is uitgekeken. Wat is de kern
van die boodschap van Jezus? Hij laat ons het ware gezicht van God zien. God
is een liefhebbende Vader die wij abba, pappa mogen noemen. Geen
afstandelijke Heerser. Geen wettische, kille accountant die ons de maat neemt
zoals onze medemensen dat graag doen, maar iemand met andere maatstaven,
iemand die van ons houdt en ons uitnodigt om Hem lief te hebben, elke dag
weer. Jezus schildert in het verhaal van de verloren zoon het ultieme portret
van God: als een liefhebbende vader die met wijd geopende armen wacht op zijn
kind, ongeacht diens levenswandel. Zonder voorbehoud, zonder eerst nog even
rekenschap te vragen, zonder verwijt. Uit onvoorwaardelijke en onbegrensde
liefde. Maar zoals we
vandaag hebben kunnen horen, maakt de blijde boodschap van Jezus het bestaan
nog niet altijd even makkelijk. Wij zijn nu eenmaal woonachtig in een wereld
die niet volmaakt is: een wereld belast met de gebreken van de schepping,
gebreken van anderen, en van onszelf. Dat het leven niet
makkelijk is, heb ook ik de afgelopen periode zelf aan den lijve mogen
ervaren. Het begon dit voorjaar met keelklachten die niet over wilden gaan.
Na uitvoerig onderzoek en een scan werd door het OLVG geconstateerd dat ik
lymfeklierkanker had. Er volgden maanden van chemotherapie, met vermoeidheid
en lichamelijk ongemak als gevolg. Er is me de
afgelopen tijd wel eens gevraagd: wat betekent het geloof voor je als je zo’n
ziekte ondergaat? Ja, je eigen geloof en hoe je daar instaat komt in zo’n
moeilijke periode wel aan de orde. Het is een vraag die ook Jezus in het
Evangelie aan de orde stelt: hij vraagt zijn dikwijls onbegrijpende en
twijfelende leerlingen meermaals hoe groot hun geloof eigenlijk is. Het
Evangelie noemt ook de vrouw die aan bloedingen leed, wiens geloof zo groot
was dat ze alleen maar de mantel van Jezus wilde aanraken, wetende dat ze
genezen zou worden. Of de centurion met de zieke slaaf. Hij zei tegen Jezus:
u hoeft niet te komen, maar één woord van u, en ik weet zeker dat mijn slaaf genezen
is. Er wordt ook gezegd dat geloof een berg kan optillen en in zee kan doen
neerkomen. Indrukwekkende voorbeelden. Ik zou de
omvang van mijn geloof niet met die Bijbelse voorbeelden willen vergelijken,
twijfelend en kleingelovig als ik ben. Geloof is immers zo ongrijpbaar.
Liever vertrouw ik bij voorkeur – waarschijnlijk net als u – toch eerder op
de wetenschap, op de ratio en op gezond verstand. Ik ben een kind van deze
tijd, die geloof vaak wegzet als een onzekere factor, waar je misschien maar niet
teveel op moet vertrouwen, omdat je anders nooit weet waar je uitkomt. Maar er zijn
periodes in je leven dat de ratio ophoudt en dat het neerkomt op andere
zaken. Zo’n periode was mijn ziekte. Een periode waarin ik op sommige
momenten een aanwezigheid ervoer, iets van troost op moeilijke momenten.
Simpelweg omdat ik voelde dat er iemand was. Iemand die steun geeft. Niet als
een alomtegenwoordige enorme kracht, een enorm vuur of een intens licht, maar
veeleer als een zachte bries, nauwelijks merkbaar, maar toch aanwezig. Hij,
die er is. Ik heb in deze periode het gevoel gehad dat, hoe moeilijk of
bodemloos het soms ook leek, er als het ware ergens in die diepte een vangnet
gespannen was. Mijn val zou niet eindeloos zijn. En ik voelde dat, zelfs al
zou dit allemaal slecht aflopen, ik toch niet alleen was en dat ook een
slechte afloop op een of andere manier toch niet zonder betekenis was. Een
moeilijk te omschrijven gevoel, maar desalniettemin een heel belangrijk
gevoel. Het gevoel dat je toch niet helemaal alleen bent. Uiteindelijk
ben ik opnieuw door de scan gehaald en een paar weken geleden vertelde de
arts me dat de kanker weg was. Ik ben genezen was verklaard en het is dus
allemaal achter de rug. Een hele opluchting natuurlijk. Ik kijk nu op de
afgelopen periode terug met gemengde gevoelens. Naast vermoeidheid en
misselijkheid die regelmatig aan de orde was, heb ik ook intens genoten van
mooie zomerdagen, het groen van het Vondelpark, fietstochtjes door de stad en
de vele keren dat ik afsprak met vrienden of bekenden, en met hen de banden
weer eens aanhaalde. Eindelijk heb ik voor een aantal zaken weer eens de tijd
genomen. Vreemd eigenlijk, dat je daar een ziekte voor nodig hebt. Ook de
aandacht en de zorg van de artsen en verplegend personeel heeft indruk
gemaakt. Ik kijk dan ook lang niet alleen met een akelig gevoel, maar ook met
positiviteit en dankbaarheid op de afgelopen periode terug. Dankbaarheid
richting Hem die er is. Wat kan ik u nu
meegeven? Ik denk dit: geloven betekent niet dat je erop kunt vertrouwen dat
je geen ellende zal overkomen. We krijgen allemaal – getuige ook de lezingen
van vandaag -ons deel van de donkere kanten van het leven, hoe graag we dat
ook liever niet zouden willen. Geloven betekent echter wel dat je mag
vertrouwen op die Ene, die bij je blijft en wil laten zien dat Hij er is, wat
je ook gebeuren zal. Hij is er in de schijnbaar bodemloze diepte, Hij is dat
vangnet dat je behoudt en zekerstelt, hoe onzichtbaar dat net soms ook is. We
zijn niet alleen, Hij is bij ons. Dat mogen we geloven, en daarop mogen we
vertrouwen. Amen.
Verkondiging op Eerste Kerstdag van 2017 in de kerk van Onze Lieve Vrouw
Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Jesaja (52, 7-10), de brief
aan de Hebreeën (1, 1-6) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus
Christus volgens Johannes (1, 1-18). "Ik schrok (...) wakker en lag dan naar de geluiden van de
nacht te luisteren. (...) De nacht vulde zich met stilte. Lang luisterde ik
ingespannen naar de gonzende stilte." Woorden van de Russische auteur
Konstantin Paustovski die ik recentelijk las in het tweede deel van diens
autobiografie Verhaal van een leven."[9]
"De nacht vulde zich met stilte." Zo was het ook afgelopen nacht. Een oude,
zeer dierbare vriend was aan het begin van de kerkstnacht bij mij aangekomen.
Onze beide nachtmissen, zowel die van half negen als die van elf uur maakte
hij mee. Het wonder, de tover van de kerstnacht in de kerk. Ik kan het niet
anders zeggen. Licht, vrede, vreugde, verbondenheid: die waren er bij ons in
de kerstnacht. Althans, zo heb ik het zelf ervaren. Tijdens en na de
vieringen zag en hoorde ik dat ook terug bij de kerkgangersters. En daarna,
boven, bij mij in de huiskamer in de pastorie hebben die vriend en ik nog een
fles wijn opengetrokken en hebben we bijgepraat, tot diep in de nacht. Achter
geen van de ramen die te zien zijn vanuit mijn huiskamer brandde nog licht,
niet eens van kerstversieringen. Eigenlijk zie je die ook nauwelijks achter
de ramen van de Pijnackerstraat en het Cornelis Troostplein waar ik op
uitkijk. "De nacht vulde zich met stilte" schrijft Paustovski
in 1921 in Odessa aan de Zwarte Zee. En zelf meende ik afgelopen nacht
terwijl ik met die vriend van mij sprak en dronk dat het nog stiller was dan
gewoonlijk, echt een 'stille nacht' inderdaad. Doodstil. Maar constateerde ik
dat nu omdat ik normaal gesproken natuurlijk slaap midden in de nacht, maar
nu wakker was? Of was het écht zo? Ik meen toch het laatste. Het was
vanmorgen vroeg op straat ook zo: nog stiller dan normaal op zondagmorgen. Ik
denk dat veel mensen de stad uit zijn - naar familie of vrienden toe of
misschien zijn ze voor Kerstmis weggevlucht. 'Kerstvlucht' is een veel
voorkomend verschijnsel. Ik zag vanuit mijn keukenraam veel vrije
parkeerplekken, méér dan gewoonlijk op zondagmorgen in de Pijnackerstraat.
Hoe was het in de straat waar uzelf woont? En onderweg hier naar toe? Stiller
dan gewoonlijk? Of verbeeld ik het mij maar? De stilte van Kerstmis, van de kerstnacht en van de vroege
kerstmorgen. In sterk contrast staat die met de afgelopen dagen: zaterdag en
zondag. Ook gisteren waren de winkels overal open, zelfs op de Bible belt, in de strook van regio's
van vanouds streng protestants-christelijke streken die min of meer dwars
door het land loopt: van het noorden naar Zeeland met in het midden daarvan
de Veluwe. Zelfs daar waren de winkels gisteren op zondag geopend. Dat was
nieuws. Maar dan dus die stilte - die zodadelijk als de mensen uit hun huizen
komen en de weg opgaan weer helemaal verdwenen zal zijn. Maar die stilte is
er dan dus wel geweest. En die stilte, dierbare gasten en parochianen, die
stilte verbindt ons met de ervaring waaraan ook de apostel en evangelist
Johannes wil herinneren in de indrukwekkende, de majestueuze tekst waarmee
hij zijn evangelie begint en die ik u zojuist mocht voorlezen: "In het
begin was het woord, en het woord was bij God, en het woord was God. Het was
in het begin bij God. Alles is door Hem ontstaan, en buiten Hem om is er
niets ontstaan. Wat ontstaan was, had leven in Hem, en het leven was het
licht van de mensen." Leven en licht. Licht en leven. Twee kanten van
één medaille. Leven dat helemaal licht is. Licht dat in elk leven en in het
hele bestaan evident is en zichtbaar is. "God is licht. In Hem is geen
spoor van duisternis" schrijft Johannes in de eerste van zijn drie
brieven die ook in het Nieuwe Testament zijn opgenomen.[10]
Dat licht dat God is en dat aan de basis ligt van elk bestaan, dat zou in elk
bestaan, in dat van alle mensen, duidelijk zichtbaar moeten zijn. Maar helaas
is het zo niet mensen. En daarvan is Johannes en daarvan zijn wij trouwens
ons allen, bewúst. En hoe tragisch is dat. "Het licht schijnt in de
duisternis, en de duisternis kon het niet aan" schrijft Johannes.
"Het ware licht was er, dat elke mens verlicht en dat in de wereld moest
komen. Het was in de de wereld, een wereld die door Hem was ontstaan, en die
wereld heeft Hem niet erkend. In zijn eigen huis is Hij gekomen, en zijn
eigen mensen hebben Hem niet opgenomen." Het licht van God, zo zichtbaar
en ervaarbaar geworden in het bestaan van Jezus, het licht van Kerstmis: op
een dieper niveau dringt dat toch niet werkelijk door tot mensen en krijgt
het toch niet werkelijk vat op hen, zodanig dat zijzelf, hun eigen bestaan
licht is of wordt. Daar kan iets hards, iets stugs, iets taais, iets
weerbarstigs zijn in mensen, in ons, dat zich tégen dat licht van God, van
Jezus, van Kerstmis verzét. En ik zou dan nu, dierbare gasten en parochianen,
ik zou dan nu alle conflictgebieden op aarde en alle wereldleed kunnen gaan
opsommen: het lot van de Rohinya's in Birma, dat van onze geloofsgenoten in
Pakistan en andere islamitische landen, dat van de mensen die leven in de
sloppenwijken van de miljoenensteden in de Derde Wereld, maar ook dat van de
armen in de Verenigde Staten onder Trump; zo zou ik nog een tijdje door
kunnen gaan, maar dat is dan ver van m'n bed. Laten we liever naar onszelf
kijken: naar hoe moeilijk we het elkaar kunnen maken, naar onaardigheid van
mensen ten opzichte van elkaar, naar de grauw en de snauw, het elkaar
negeren, koppigheid, botheid, stuursheid, het lelijk doen, het elkaar
diskwalificeren, het onwelwillend over elkaar denken en spreken, het mensen
zwart maken, de onwil en/of het onvermogen om voor hen plaats te maken en het
er uit werken van mensen. Ik denk, veelgeliefden, ook daaraan kunnen we
denken bij dat "Het licht schijnt in de duisternis, en de duisternis kon
het niet aan" van Johannes en dat "In zijn eigen huis is Hij
gekomen, en zijn eigen mensen hebben Hem niet opgenomen." Wie jij voor
anderen bent, zo ben jij voor God. Hoe jij naar mensen kijkt, zo ben jijzelf
in Gods licht. En dat licht in ons kan dus behoorlijk verduisterd raken. Maar zo hóeft het niet te zijn. Zo'n zwartkijker is Johannes
gelukkig niet. De mogelijkheid dat het ook anders kan, laat hij wel duidelijk
open. De deur is niet helemaal dicht, maar staat op een kier. Hij schrijft:
"Aan diegenen die Hem toch opnamen, heeft Hij het vermogen gegeven om
kinderen te worden van God." Vanzelfsprekend is dat dus niet. Je kunt de
deur verder openen en erdoorheengaan het licht in. Maar je kunt die deur
natuurlijk ook dichtknallen. De keuze is aan jou. "Het woord is vleesgeworden! Hij is onder ons zijn tent
komen opslaan en we hebben zijn heerlijkheid gezien". "Niemand
heeft God gezien, maar de eniggeboren God, die rust aan het hart van de
Vader, Hij heeft Hem doen kennen". In die woorden drukt Johannes zijn
diepe overtuiging uit in verband met Jezus. Ik denk: Wie die overtuiging tot
de hare of de zijne weet te maken, wie werkelijk met Jezus leeft, die neemt
het wonder en de tover van de kerstnacht, van die stille, die heilige nacht
overal mee naar toe, het hele jaar door, die wordt door dat wonder, door die
tover gedragen. Moge dat voor elk van ons zo zijn of zo worden. Amen. Verkondiging in de Kerstnacht van 2017 in de Kerk van Onze Lieve Vrouw
Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Jesaja (9, 1-6), de brief
van de heilige apostel Paulus aan Titus (2, 11-14) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Lucas (2, 1-14). Nu krijgen we het, dacht ik. Afgelopen vrijdag viel ik op t.v.
in Hart van Nederland denk ik.[11]
We zagen de kerstmarkt in Bunschoten-Spakenburg, in de sneeuw nota bene. Het
moet dus in het tweede adventsweekend geweest zijn, want toen wás er sneeuw,
behoorlijk wat. We zagen de bekende kraampjes met lekkernijen, glühwein en
kersttierelantijnen. De stemming, bij publiek en neringdoenden, zat er goed
in. Ja, die sneeuw hè. Dat deed 't 'm. Wórden er twee dames geïnterviewd, in
vol ornaat, in Spakenburgse klederdracht - met van die arm-bumpers opzij en
het haar naar boven opgerold tot op de kap. "Hoe gaat ú Kerstmis
vieren?" Ik dacht: Nu krijgen we het. Nu komt God. Nu komt de kerk.
"Wilt u het echt weten?" vroeg één van die dames. "Jazeker"
zei de interviewer. "Nou", zei die dame, "we gaan naar Bali.
Nu al voor de zevende keer." Oef. Dat viel tegen. Mijn verwachtingspatroon werd wreed
verstoord. Je denkt: zo'n mens, zo'n traditioneel uitgedoste Spakenburgse
vrouw, van de Bible belt, die zal
godsdienstig-levensbeschouwelijk nog wel stevig in elkaar zitten en Kerstmis
traditioneel ook vieren, vast en zeker óók in de kerk. Maar niets dus
daarvan. Naar Báli... Ik was geschokt. Ik viel bijna van m'n geloof af. Niets
en níemand in deze tijd, in dit land, in deze wereld is meer wat hét en wat
hij en zij lijkt en zoals zij, hij, het, vroeger was. Alles is anders.
Iederéén is anders. Wie is man? Wie is vrouw? Wat is waar? Wat is niet waar?
Ja, veelgeliefden, je kunt in deze tijd gemakkelijk de kluts kwijtraken. Maar nu ís het Kerstmis, de nacht van Kerstmis, écht waar. Geen
sneeuw, maar toch. En u bent hier. Wij zijn hier. Waarom? Wat hebben we hier
te zoeken? Wie of wat zouden we hier kunnen vinden? Nou ja, Jezus natuurlijk,
Jezus als kind in de kribbe, in doeken gewikkeld en neergelegd in de voerbak,
in de trog voor de beesten. Tja... Maar wat moet je daarmee? Wat wíl je
daarmee? Wat kún je daarmee? Met Hem? De bijbellezingen in deze kerstnacht nodigen ons uit om naar Hem
te kijken, om te beginnen in het licht van de profeet Jesaja die we hoorden
in de eerste lezing. "Men noemt hem wonder van beleid, goddelijke held,
vader voor eeuwig, vredevorst" meldde Jesaja ons. En nou, dat is
allemaal niet niks. In de tweede lezing, uit de brief van de apostel Paulus
aan Titus werd daar nog een hele schep bovenóp gedaan: "De genade van
God is verschenen, bron van rédding voor alle mensen". En dat sluit aan
bij wat de engel tegen de herders zegt in het kerstevangelie: "Vandaag
(...) is uw redder geboren; Hij is de Messias, de Heer." Een kléine, dierbare gasten en parochianen, een báby, maar
tórenhoog de beloftes die in verband met dat kind worden gedaan. Wat moet je
ermee? "Toen ze het zagen", de herders het kind, "toen ze het
zagen, maakten ze bekend wat hun over dit kind was gezegd. Allen die het
hoorden stonden verbaasd (...). Maria bewaarde dit alles in haar hart en
dacht erover na." Tja... wat moet je anders... Ik stel mij voor, mijn
dierbare parochianen en gasten, ik stel mij voor dat Maria 'er misschien ook
niet zoveel mee kon', met al die beloftes en dat ze die misschien maar liever
liet rusten, liet voor wat ze waren en heel verstandig dacht: We zullen wel
zien... Iedereen weet veelgeliefden: Je kunt maar beter géén
verwachtingen koesteren in verband met je kind. Want je kent het nog niet. Je
kent het nog onvoldoende. Je wéét niet wat er allemaal in zit, wat er nog
méér in zit, in je kind, én wat er allemaal uít kan komen, hoe het zich zal
ontwikkelen. Nee, je kunt maar beter géén verwachtingen koesteren in verband
met je kinderen. Want daar zet je ze alleen maar klem mee. Grote
verwachtingen worden gemakkelijk grote teleurstellingen. En grote beloftes
lopen gemakkelijk spaak. Ik zie nóg de glans in de ogen van mijn jongste zus
Carola toen ze vertelde dat haar zoon Sven, misschien acht jaar destijds; ik
zie nog de glans in haar ogen toen zij vertelde dat hij gezegd had dat hij
later chirurg wilde worden. Maar intussen is het, na een niet helemaal
probleemloze lagere en middelbare schoolperiode van Sven, ánders gelopen. Hij
is nu 22. Na een afgebroken opleiding fysiotherapie en na een tijdje
huis-aan-huis groetenpaketten aan de man en aan de vrouw te hebben gebracht,
werkt hij nu in een ski-shop en doet hij een IT-opleiding. Hij is een toffe
peer, een leuke, spontane vent met vaak strálende blauwe ogen. Hij komt er
wel. Maar chirurg gaat het niet worden. En hoe zit het met Jezus? Wonder van beleid, goddelijke held,
vader voor eeuwig, vredevorst, redder, messias, Heer. Is Hij het geworden? -
voor ú? wat ú, wat jóu betreft? We weten allemaal hoe het afgelopen is met
Jezus. Gód beware dat bijvoorbeeld onze Sven zo'n levenslot beschoren zou
zijn. Chirurg is hij niet geworden. En daarmee heeft mijn zus zich natuurlijk
allang verzoend. Dáármee kan ze zeker leven. Maar wat als je kind... Arme
Maria! "Maria bewaarde dit alles in haar hart en dacht erover
na" hoorden wij. Voelde Maria wellicht al nattigheid, toen al? Rook zij
al onraad? Vermoedde zij al de dubbele bodem van de belofte? Ik denk: het zou
zomaar kunnen. Wat is er allemaal in Maria omgegaan? Bij een uitvaart van een
vrouw, wordt in de kerk vaak voorgelezen het zogenaamde 'loflied op de sterke
vrouw' uit het 31ste hoofdstuk van het bijbelboek der Spreuken. "Een
sterke vrouw, wie zal haar vinden?" Met die vraag begint die tekst, dat
loflied op die sterke vrouw. En ongetwijfeld, veelgeliefden, is die vraag in
en met Maria beantwoord. Ja, zij was, ja zij ís een sterke vrouw. Dagelijks, om tien over acht, na afloop van het morgengebed in
deze kerk, en ook om tien over één, na afloop van de dagelijks mis, in elk
geval als ik die heb gedaan, daarna bidden wij, de ogen gericht op ons
Mariabeeld, het zogenaamde 'Engel des Heren' met daarin een driemaal herhaald
'Wees gegroet' - hét Mariagebed bij uitstek. Die woorden bidden en je er hélemaal
door laten vullen en ze vullen ook met wie jijzelf bent én met wat en wie je
aan die sterke Maria voor wilt leggen en toevertrouwen, dat is helemaal niet
zo gemakkelijk lieve mensen. Gemakkelijk dwaal je met je gedachten af. Het is
dus maar goed dat het gebed, dat 'Wees gegroet', herhaald wordt: Wees
gegroet Maria, vol
van genade. De
Heer is met u. Gij
zijt de gezegende onder
de vrouwen. En
gezegend is Jezus, de
vrucht van uw schoot. Heilige
Maria, moeder van God, bid
voor ons, zondaars, nu
en in het uur van
onze dood. Amen. Het is een heel eenvoudig gebed. Of nou ja, wat je eenvoudig
noemt: Moeder van God. Ten opzichte van de bijbellezingen in deze kerstnacht doet
dat 'Wees gegroet' door Maria "moeder van God" te noemen er óók nog
weer een schep boven op: Jezus is de Messias, de Heer. Hij is God zelf. En
Maria is Zijn Moeder. Het lijkt, het ís bizar. Wie kan daarin meegaan? Joden
en moslims niet in elk geval. Maar wij wel? U? Jij? Ik? Jezus, het kind in de kribbe is God zelf. En als zodanig, Jezus
zijnde, is Gód gestorven aan het kruis. Waarom? Paulus schreef in zijn brief
aan Titus: "(Hij) leert ons af te zien van goddeloosheid en wereldse
begeerten, en bezonnen, rechtvaardig en vroom te leven in deze wereld".
"Hij heeft zichzelf voor ons gegeven om ons van alle ongerechtigheid te
verlossen, ons te reinigen en ons tot zijn eigen volk te maken, vol ijver
voor goede werken." Nou, opnieuw: dat is heel wat. "Hij leert ons
af te zien van (...) wereldse begeerten." O ja? En hóe doet Hij dat dan?
En wat zíjn "wereldse begeerten" eigenlijk? Ik moet meteen denken aan die mevrouw in Spakenburger dracht, in
wie ik spontaan een degelijk protestants-christelijk typ zag, maar dat is ze
vermoedelijk niet. Of: niet meer. Want met Kerstmis vliegt ze naar Bali, dit
jaar al voor de zevende keer op rij. En gáát ze daar wel naar de kerk, als
daar al een kerk die bij haar past te vinden zou zijn? Veelgeliefden: Zou die
Spakenburger dame zich soms laten leiden door wereldse begeerten? En zou dat
wellicht komen omdat ze niet naar de kerk gaat? niet méér wellicht? Gisteravond belde ik met een vriend, óók priester. Hij had een
lezing gegeven voor de Rotary-afdeling
waarvan hij lid is. Hij had verteld over de oorsprong van ons kerstfeest. De
Romeinen vierden omstreeks deze datum het feest van de Onoverwinnelijke Zon.
De christenen hebben dat feest vervolgens omgeturnd en in plaats van die
'Zon', 'de Zoon' gezet. Maar in deze tijd gaan we weer terug naar de Zon zei
mijn vriend. Ja! Zo is het! Zie maar die Spakenburgse! Zij kiest de zon. En
Jezus, Gód in Jezus, kiest voor het kruis. En waar kiezen u en jij en ik
voor? Afgelopen week had een andere vriend van mij, kunstenaar annex
onderwijzer, maar al een paar jaar in de ziektewet; hij had mij uitgenodigd
om te komen eten. Zijn nieuwe vriendin sinds precies twee jaar, het was de
verjaardag van hun kennismaking, was er ook bij en ook zijn pas zestien
geworden dochter. Hij en zijn vriendin willen een Foundation opzetten, vertelden ze, een Foundation waarin ze samen
met anderen willen werken aan het probleem van de milieubelasting van het
wereldwijde vliegverkeer: van al die mensen die zonder er bij na te denken
maar af en aan naar de zon vliegen zonder er bij na te denken. See-Buy-Fly? Nee! See-Buy-Tree! Koop een boom als je vliegt. Ik denk, dierbare gasten en parochianen: die vriend van mij en
zijn vriendin zitten, in elk geval wat dit betreft, vermóedelijk op de lijn
van de Zoon, van Jezus. Want die zou ons dus willen leren om "af te zien
van goddeloosheid en wereldse begeerten, en (om) bezonnen, rechtvaardig en
vroom te leven in deze wereld." En nou, veelgeliefden, zoals dat
internationale vliegverkeer functioneert en zich ontwikkelt, beantwoordt daar
inderdaad niet aan lijkt mij. Want
dat is zeer ónbezonnen lijkt mij. Met de rust op de Veluwe is het binnenkort
ook al gedaan, vreest men, als Schiphol uitbreidt naar Lelystad. Wie roept er
in Godsnaam een halt toe aan de mens die zich op aarde steeds maar groter en
breder maakt, ten koste van de niet-menselijke natuur, maar die aldus
natuurlijk uiteindelijk ook zichzelf in de voet schiet? Nou, veelgeliefden, dat doet Híj dus van Godswege: de Zoon. Zijn
geboorte betekent: het "ja" van God tegen onze wereld. Hij is
gekomen voor ons állemaal. "Vrede op aarde onder de mensen in wie Hij
welbehagen heeft" zingen de engelen. En wie zíjn die mensen in wie Hij
welbehagen heeft en die dús vrede ervaren? Ik denk: het zijn de mensen die,
bewust of onbewust, "ja" zeggen tegen God, mensen die in Hem hun
kracht vinden, óók om soms heel duidelijk als dat nodig en goed is, om dan
"nee" te kunnen zeggen tegen hoe onze wereld reilt en zeilt en
"nee" tegen hoe ménsen 'het' soms zien en doen. Mensen die bereid
én in staat zijn om voor hun "nee" tegen wereld en mensen eventueel
ook een prijs te betalen - een beetje of een beetje veel wellicht
vergelijkbaar met zoals op ultieme wijze Híj dat heeft gedaan, Jezus, op het
kruis. Wat is, dierbare gasten en parochianen, wat is úw woord van het
jaar 2017? Het mijne is 'kerstvlucht'. Veel mensen hebben de neiging om
Kerstmis te ontvluchten: wég van huis, wég van familie en vrienden of het
ontbreken daarvan, wég van God, wég van Jezus, weg van jezélf ook ten
diepste. De kerstvlucht naar Bali of waarheen dan ook. Veelgeliefden: Het is
nergens voor nodig en trouwens ook zinloos. Want je kúnt namelijk jezelf en
de anderen en ook God uiteindelijk niet ontlopen. Je komt jezelf en de
anderen, met name ook de familie, je komt Gód, hoe dan ook, vroeg of laat
tóch altijd weer tegen. En in elk geval voor Gód hoef je écht niet bang te
zijn. Kijk maar in de kribbe. Dierbare gasten en parochianen: U zit in deze
kerstnacht hier. Proficiat. U hebt het beste deel gekozen. U zit goed, op de
goeie plek. Niks geen kerstvlucht. Blijf lekker thuis. En maak er wat van met
elkaar of desnoods in je eentje. Kom lekker naar de kerk. Ook hier mag en kun
je jezelf geheel thuisvoelen. Amen. Zálig Kerstmis! Verkondiging Zondag 24
december – Ton van Hal Het is wel een bijzondere dag vandaag, beste mensen. In veel kerken
is er niet eens een mis omdat vanavond de kerstmissen al zijn. Ik heb
begrepen dat zelfs in de kathedraal in Haarlem geen mis is, maar bij ons wel,
want het is gewoon de 4e adventzondag en onze pastor Pierre heeft
het verleden zondag duidelijk gezegd: geen mis op de vierde advent? Over my
dead body!. En zo zijn we hier dus bijelkaar met onze kleine schare van wat ik
maar weer eens hard-core katholieken
noem. Wat zeggen de lezingen ons vandaag? In de eerste lezing gaat het
steeds over huizen De koning (David) had net voor zichzelf een prachtig huis gebouwd: een paleis van
cederhout. David realiseert zich wel dat hij zelf nu een schitterend huis
heeft, maar dat God nog steeds in een tent woont, de tent waarin Hij meer dan
40 jaar lang vanuit Egypte is rondgedragen door de woestijn, op weg naar het
door God zelf Beloofde Land. David wil nu voor God ook een mooi huis bouwen:
een tempel. Dan spreekt God in de nacht tot de profeet Nathan, zo staat het er,
en God draait de zaak eigenlijk helemaal om. God heeft helemaal geen behoefte
aan een huis of een tempel of een paleis. Hij helpt ons even goed wel, al
woont hij in een tent, zoals Hij in de
afgelopen 40 jaar de Israëlieten door de woestijn heen heeft geholpen. Alle vijanden van Israel zijn verslagen, het beloofde land is
bereikt. Davids paleis van cederhout is gebouwd. Het lijkt allemaal af. Nu
nog een mooi huis voor God en dan kunnen we in alle rust verder leven. Maar
God steekt daar dus een stokje voor. God laat (via de profeet) weten waar het werkelijk om gaat. Niet om
een mooi huis, tempel of kerk. Hij hoeft zelf geen mooi huis, maar hij
belooft David een heel ander soort huis: een eeuwig durend KONINGSHUIS. Dat is geen huis van steen of cederhout,
maar een koningschap van duizenden jaren, een goddelijk koningschap. En wat hoorden we in het Evangelie daarnet? Een engel laat aan Maria weten dat zij een
zoon zal baren die de Zoon van God zal worden genoemd. God zal hem de troon
van zijn (voor-)vader David geven. Het eeuwig durend koningschap dat aan
David is beloofd zal dus worden bekleed door Jezus Christus, nu al 2000 jaar
geleden. Jezus is als zoon van God onze Koning, El Shaddai. “Heer”, vragen de apostelen op zeker moment aan Jezus (in de
Handelingen vermeld) :Zult u binnenkort het koningschap van Israel
herstellen?” De apostelen kenden natuurlijk ook de boeken van de profeten en
ze begrepen ook wel dat Jezus de Messias was. Zij dachten (aanvankelijk) dat
Jezus het koningschap van Israel, dat in Jezus’ tijd bezet was door de
Romeinen zou herstellen. Dat hij daadwerkelijk koning van Israel zou worden
(en de Romeinen eruit zou gooien!). Maar Jezus geeft hen eigenlijk geen
antwoord Gij kent dag nog uur, zegt hij. Want het koningschap van Jezus, van God, gaat niet over een aards
koningschap, dat snapten de apostelen later ook heel goed. Zij trokken erop
uit en begonnen een ander soort koningschap te verkondigen over de hele toen
bekende wereld. Dat ging over een koninkrijk waar alle mensen van goede wil
aan mogen deel nemen . Een koninkrijk waarbij het niet gaat om een stuk land,
maar om de vernieuwing van de hele aarde. Een koninkrijk van gerechtigheid en
vrede. Misschien hebben wij ook wel eens, net als de apostelen toen, de
neiging om aan God te vragen om dat Koninkrijk van recht en vrede nu eens
echt van de grond te laten komen. Ik moest denken aan een gedicht van Gerard
Reve. Het gaat over een grafsteen die hij zag op het kerkhof van de St
Vituskerk in Blauwhuis (Fr) Het is het graf van een jongen, doodgeschoten in
1945 toen hij vluchtte voor de Duitse politie die de boerderijen doorzocht op
onderduikers. Gerrit Rijpma, 18 jaar geworden, broertje van Reves buurvrouw
in Geonterp waar hij toen woonde. Ik
lees het even voor.
Ja, of dat nog wat wordt? De apostelen vroegen het in het jaar 30,
Gerard Reve in 1967 en wij misschien ook van tijd tot tijd. Maar of dat nou
echt wat wordt, dat Koninkrijk, dat is nou aan ons, beste mensen. We moeten onze Koning niet zien als een tovenaar die met een knip
van zijn vingers de vrede over de hele wereld kan vestigen. Maar hij is wel
ons grote voorbeeld, ons richtsnoer, ons licht in de duisternis waarin we
soms zitten. Hij zal ons zeker helpen als wij hem om hulp vragen. Vannacht (of morgen) zullen we het weer horen: Vrede op aarde voor de mensen van goede
wil. Ben jij van goede wil? Ben ik van goede wil? Tot slot nog even over dat mooie huis, die tempel voor God, die is
er uiteindelijk toch wel gekomen? Jazeker, zo’n 3000 jaar geleden. De
beroemde en luisterrijke tempel van Salomo, Davids zoon. (Later is hij ook weer verwoest en is er weer een nieuwe gebouwd). Als de geschiedschrijvers gelijk hebben paste die tempel trouwens
wel 3x in onze Vredeskerk. Wij weten wel dat het niet gaat om een mooie tempel, een mooie kerk.
Maar we mogen best blij zijn met ons huis hier, veel groter en mooier nog dan
de tempel van Salomo. Laten wij vooral blij zijn dat wij hier steeds bij elkaar mogen
komen om God te eren met mensen van all over the world: van de Filippijnen,
Egypte, India, Eritrea, Ghana, Nigeria, Indonesië, Irak, Armenië, Italië,
Frankrijk (en dan zijn er nog wat
Hollandse kaaskoppen). Een prachtige verbeelding van waar het in Gods
Koninkrijk wel en niet om gaat. De Koning die vannacht opnieuw geboren gaat
worden gaat niet over landen, grenzen of talen, maar over barmhartigheid,
gerechtigheid, liefde en vrede voor ALLE mensen van goede wil. AMEN Verkondiging op 17 december 2017, de derde zondag van de Advent, in de kerk
van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door pastor
Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Jesaja (61, 1-2+10-11), uit
het het Magnificat (luc 1, ged.), .de eerste brief van de heilige apostel
Paulus aan de christenen van Tessalonica en het heilig evangelie van onze
Heer jezus Christus volgens Johannes (1, 6-8+19-28). Als bloedhonden, wérkelijk, zijn ze, die "priesters en
levieten", "op hem", op Johannes, Jezus' voorloper,
"afgestuurd". Hun vragen zíjn als béten van honden. Ze vuren die
vragen op Johannes af als een geweersalvo. Als het herhaalde ratelen van een
mitrailleur klinken die vragen: ch-ch-ch-ch... "Jij, wij ben je?"
"Wie dan? Jij, ben je Elia?" "De profeet, ben jij dat?"
"Wie ben je?" "Wat zeg je over jezelf?" Jij-jij-jij. Ta-ta-ta-ta... Ze zetten hem, die priesters en levieten Johánnes, ze zetten hem
het més op de keel. Zielenknijpers die als bloedhonden zijn. In hun
benadering klinkt hevige verontrusting door. Je moet meteen denken aan wat we
over een paar weken zullen horen in verband met het bezoek van de wijzen uit
het oosten aan koning Herodes. We zullen dan horen, het zinnetje: "Toen
koning Herodes hiervan hoorde" over de ster die de wijzen hebben gezien
en die voor hen een teken was van de pasgeboren koning van de Joden;
"toen koning Herodes hiervan hoorde, schrok hij, en heel Jeruzalem met
hem." De bloedhonden worden wakker, zijn wakker geworden. Daar en dan in
Jeruzalem. En zo ook hier, nu. Wat gebeurt daar allemaal aan die Jordaan? Ze
onderwerpen Johannes aan een kruisverhoor, letterlijk: Je ziet Jezus' kruis
al meteen opdoemen. Hoe reageert Johannes? Ja, als een opgejaagd diertje natuurlijk,
als een beestje in het nauw. Antwoorden die hij geeft zijn ontwijkend. Ze
zijn cryptisch, raadselachtig. En hij zoekt zijn toevlucht bij, ja hij
schúilt bij de grote profeet Jesaja als hij zegt: "Ik ben een stem die
roept in de woestijn: 'Maak recht de weg van de Heer' " Johannes is de
wegbereider, de sneeuwschuiver, voor Jezus die na hem komt, die reeds
aanwezig is, maar die nog niet herkend wordt. Johannes verwijst. Hij wijst en
leidt de aandacht van zichzelf áf - en hopelijk toch níet, nee vást niet, uit
lafheid... Het gáát niet om mij. Mezelf hoor ik met enige regelmaat hetzelfde
zeggen. En soms zeg ik er bij: vandaar die priesterkleren. Als ik daar sta,
aan dat altaar of hier aan de ambo die ook de preekstoel is, als ik hier sta,
dan gaat het niet om wie ík ben als privépersoon - een mens op wie natuurlijk
vanalles is aan te merken. Maar daar gaat het dus níet om. Maar het gaat wél
om wie ik, zéker als ik die priesterkleren aanheb; het gaat om wie ik dan
representéér, om wie ik dan mag vertegenwoordigen. Tja... Uit het boek van de profeet Jesaja hoorden wij ook in onze
eerste lezing vandaag voorlezen. "De geest van de Heer God rust op mij,
want de Heer heeft mij gezalfd. Hij heeft mij gezonden om aan de armen het
blijde nieuws te brengen, om gebroken harten te verbinden, om de gevangenen
vrijlating te melden, en de geketenden de terugkeer naar het licht, om het
genadejaar van de Heer te melden, een dag van wraak voor onze God, om alle
treurenden te troosten. Ik verheug mij uitbundig vanwege de Heer."
Fiere, opgetogen woorden inderdaad, woorden waar je inderdaad blij van kunt
en mag worden, woorden die licht kunnen werpen op elke aardse droevenis. En
waaraan, aan wie of wat mag of kun je dan denken bij deze woorden? Wie zíjn die armen aan wie u en ik dat "blijde nieuws"
mogen brengen? Van wie mógen jij en ik de "gebroken harten"
verbinden? Aan welke gevangenen mógen wij hun "vrijlating" melden?
Aan wélke "geketenden" "de terugkeer naar het licht"? Aan
wíe mogen we dat "genadejaar" gaan melden en "een dag van
wraak voor onze God"? Wélke "treurenden" mogen wij troosten? Já... wát kun je wat dat betreft doen? Waartoe ben je wat dat
betreft in staat? Ja... Nou ja... als ik eerlijk ben, en dát is veelgeliefden altijd
maar het beste, dus als ik eerlijk ben, dan moet ik zeggen en toegeven dat ik
mij misschien vaak genoeg zélf maar een arm mens voel die best enig blij
nieuws kan gebruiken, en dat ik mij soms zélf iemand voel die met een
gebroken hart zit dat verbonden zou moeten worden, dat ik zélf mij iemand kan
voelen die gevangen zit in zichzelf en in de omstandigheden van zijn eigen
leven en die verlangt naar bevrijding, dat ik mijzélf iemand kan voelen die
met kettingen op allerlei manieren vastgeketend en in het donker zit en die
verlangt naar de terugkeer naar het licht, en dat ik zélf iemand ben die in
2018 best zo'n genadejaar zou willen meemaken én een dag waarop God wraak
neemt en dat ook ík mijzelf treurig kan voelen en die behoefte kan hebben aan
troost. Ja, veelgeliefden, zo is dat... Je kunt als mens en zelfs als
priester van de Roomse kerk soms de ervaring hebben dat je alle zeilen bij
moet zetten om überhaupt zelf overeind en gaande te blijven en de moed er in te
houden. En soms gaat het misschien ook gewoon even helemaal níet en dan kun
je dat maar beter toegeven ook en de zeilen even strijken, want als je dat
níet doet, dan draai je misschien nog door, krijg je een burn-out of wat dan
ook en kom je helemáál in de lappenmand terecht en dan zijn we met z'n allen
verder van huis dus dat voorkom je maar liever. Wat heb je zélf nodig? En wát kun je daarbij en daarin en
daarnaast eventueel ook nog voor anderen betekenen? Welk beroep wordt er wat
dat betreft ook op je gedaan? Welk appèl, welke roeping erváár je wat dat
betreft van andere mensen? Soms kun je dat beroep, dat appèl of die roeping
heel duidelijk en sterk ervaren. Dan moet je echt uit de coulissen en in de
benen komen. Maar het meeste gebeurt natuurlijk gewoon in het gewone,
dagelijkse verkeer. We houden elkáár gaande, we beuren elkaar op en houden
elkaar bij de les. En soms zijn er gewoon mooie momenten die werkelijk kunnen
komen als geschenken uit de hemel. De afgelopen twee woensdagen heb ik met de hulp die bij mij past
Sylvia heel lekker gegeten in het buurthuis op de hoek van de Lutmastraat en
de Tweede van der Helststraat. Moet u ook eens doen. Sluit prachtig aan op de
middagmis hier in de kerk. Ik vind de sfeer daar in dat buurthuis eigenlijk
geweldig, heel verwelkomend, positief, opgewekt, teder en ontroerend. Mensen
zien elkaar daar staan. Ze proberen aardig voor elkaar te zijn en doen hun
best voor elkaar. Een tien! Chapeau! De hoed af voor het buurthuis en voor de
mensen die er als professionals en vrijwilligers werken. De eerste keer woensdagmiddag dat ik kwam kreeg ik van een
mevrouw die ik misschien wel eens had gezien en even gesproken, maar die ik
zeker níet góed ken, van haar kreeg ik nota bene zómaar héél beslist een
kerst- en nieuwjaarskaart in mijn handen gedrukt. Het was m'n allereerste dit
jaar. Fijne feestdagen. Gré. Nou já... dacht ik. Hoe bestáát het... Ik heb er
nog regelmatig aan moeten denken aan die kaart - en aan hoe die mij gegeven
werd. Die gelooft er in dacht ik. Zo'n vrouw, deze Gre, die is gewoon een
engel. De kleinste dingen die heel gewone mensen kunnen doen, dierbare gasten
en parochianen, precies díe dingen kunnen soms het meest betekenisvol zijn.
"Zijn keus viel op zijn eenvoudige dienstmaagd" zingt Maria in het
Magnificat, de tekst die we als gebed samen hebben gebeden. "Wonderbaar
is het wat Hij mij deed." Inderdaad. Wat je soms zomaar kan overkómen...
het is niet gering al is 't misschien klein. In die kerstkaart van Gre zag ik
eigenlijk iets groots. "Wees verheugd" schreef de apostel Paulus aan het
begin van de passage uit zijn eerste Korinthenbrief die wij hoorden
voorlezen. "Wees verheugd". Dat is een gebiedende wijs. Daar heb je
het weer kun je dan denken. Verheugd zijn op commando, dat gaat natuurlijk
niet. En toch... die woorden "Wees verheugd" ademen een heel andere
sfeer dan het kruisverhoor waaraan de bloedhonden Johannes de Doper
onderwerpen. "Wees verheugd" klinkt toch meer als een uitnodiging
en als een verlokking. Paulus wil ons er graag toe verleiden, tot dat
verheugd zijn. Want verheugd zijn, blij zijn, dat is goed voor je. En hij,
Paulus, gunt ons dat. Dus hopelijk gaat het ons een beetje lukken nu Kerstmis
in aantocht is. Johannes de Doper, maar ook u, jij en ik, wij zijn niet zélf
het licht, maar we mogen van dat licht wél de liefst verheugde en enigzins
blije getuigen zijn. Amen. Verkondiging 2e
zondag van de Advent, 10 december Lezingen: Marcus
1,1-8 Jesaja
40,1-11. Psalm 85. 2Petrus 3,8-14 door Pater Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist SPE)
Verkondiging op 3
december 2017, 1e zondag van de Advent, in de Kerk van Onze Lieve
Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam, door Loek van den Ham Gelezen:
Jesaja 63,16b-17;19b;64,3b-8; 1 Kor 1,3-9; Marcus 13,33-37 Vandaag
begint de Advent. We gaan op weg naar Kerstmis. Ook in de lezingen van
vandaag worden we opgeroepen om waakzaam te zijn. Waakzaamheid is iets anders
dan angst. Ik leerde al van mijn moeder dat angst een slechte raadgever is. Wees
dus niet bang voor de slechte mensen om ons heen. Laat je niet door angst en
wantrouwen regeren. Sluit je niet op in je huis, maar wees alert.
Waakzaamheid zet ons aan tot handelen. We beschermen ons, onze familie en
onze bezittingen. We schaffen toegangshekken aan, bewakingscamera’s en
naderingslichten. We bergen onze sieraden en andere kostbaarheden op in een
kluis. We barricaderen onze winkelstraten tegen mensen met slechte gedachten.
We zijn waakzaam, maar niet bang. We moeten waakzaam zijn, want we kennen dag
noch uur. Jezus komt voortdurend bij ons op bezoek in de gestalte van mensen
die ons nodig hebben. Laat dat moment niet ongemerkt aan je voorbijgaan. De
kunst is om Hem te herkennen: in de medemens die honger heeft, die geen
kleding heeft, die geen werk heeft, die ziek is, die in de gevangenis zit of
dakloos is, of in de radeloze vluchteling die zijn land moest verlaten en
zich hier niet van harte welkom voelt. In een nacht
liet Christus mij weten dat hij morgen bij mij op bezoek zou komen. Ik ben
meteen mijn huis gaan opruimen en heb de werkster gevraagd te komen
stofzuigen. Toen dat allemaal klaar was, ging de bel. Daar stond een
collectant aan de deur voor een van de vele goede doelen die ons land kent.
Nog voordat hij zich uit kon spreken zei ik tegen hem, ik heb hier nu echt
geen tijd voor. Kom een andere keer maar terug. Hierna ging opnieuw de bel.
Een Syrische familie nodigde me uit om bij hen te komen eten. Helaas, zei ik,
ik heb geen tijd vandaag. Ik krijg zelf bezoek en ik kan nu niet weg. Weer
ging de bel. De 85 jarige overbuurvrouw stond op de stoep. Of ik even tijd
had om naar haar laptop te kijken en om thee met haar te drinken. Ik zei dat
ik nu echt geen tijd had voor haar, terwijl ik weet dat ze zonder laptop erg
onthand is. Zo ging de dag voorbij. Mijn huis was schoon en opgeruimd, maar
ik ging teleurgesteld naar bed. Die nacht liet Christus mij weten: Ik ben
drie keer bij jou aan je deur geweest, maar je had telkens geen tijd. Je hebt
de kans aan je voorbij laten gaan. Advent is
een vreugdevolle tijd, een tijd van blijde verwachting. We maken ons op voor
het grootste feest dat ons ooit is overkomen, de komst van Jezus. Niet alleen
als historisch feit. Nee. Het is een opdracht tot op de dag van vandaag. Laat
Hem tot jezelf toe, laat Hem komen in je hart. Dat is de opdracht voor de
komende vier adventsweken. Werkelijk Advent vieren vraagt veel meer van ons
dan een extra deurtje opendoen van een Adventshuisje of een extra kaars
branden van de Adventskrans. Je moet wel voor die opdracht open staan. Neem
dus je maatregelen. Wees waakzaam en alert. Doe niet alleen een deurtje open
van je Adventshuis, maar doe vooral de deur open van je hart. Maak schoon
schip, los je schulden in, leg je vetes bij, houdt een familiediner als de
verhoudingen verstoord zijn en, vooral, koester je geliefden. Vergeef ook je
schuldenaren zoals ook zij aan ons onze schuld vergeven. Zo bidden we
dagelijks. Juist in
deze Adventtijd moeten we Gods liefde omzetten in liefdevolle zorg en
aandacht voor onze medemens, indachtig de woorden van de Heer: “Wat gij aan
de minste der Mijnen hebt gedaan, hebt gij aan Mij gedaan”. Als we waakzaam
zijn, zullen we een ander mens zijn. God zal ons dan nooit slapend
aantreffen. Zo wordt de Adventtijd echt een vreugdevolle tijd en zal over
vier weken het kerstdiner ons beter smaken. Vandaag
wordt hier een kind gedoopt. Ook ouders met kinderen zijn voortdurend
waakzaam en alert. Ze sluiten hun kinderen niet op in huis, maar willen hen
wel de grootst mogelijke veiligheid bieden. We sturen ze pas de grote wereld
in, nadat we ze zo goed mogelijk hebben voorbereid op het leven. Daarom
moeten ze naar school en leren we ze van alles: zwemmen, fietsen, sociale
vaardigheden, waakzaamheid en bidden. Uiteindelijk zullen ze op eigen benen moeten
staan en moeten ze met voldoende bagage hun eigen weg gaan. Aan het
begin van hun leven laten we ze dopen. Zo vragen we God dat Hij waakzaam over
hen wil zijn. Dat Hij hen wil leiden en behoeden, omdat door het doopsel de
naam van het kind voorgoed geschreven staat in de palm van Zijn hand. Amen Verkondiging op 26 november 2017, hoogfeest van Christus Koning, in de kerk
van Onze Lieve Vrouw koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Ezechiël (34, 11-17), Psalm
23 (ged.), de eerste brief van de heilige apostel Paulus aan de christenen te
Korinthe (15, 20-28) en het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus
volgens Mattheüs (25, 31-46). Op zaterdagmiddag ga ik altijd graag even de stad in. Even de
deur uit. Even buiten zijn, lopen, uitwaaien en als het kan ergens op een
caféterras of desnoods binnen, de krant lezen of een boek. Zo ook
gistermiddag. Op de hoek van de Leidsestraat en de Herengracht, waar vroeger
de grote boekhandel Scheltema zat, daar gaat nu een kledingzaak komen zag ik.
In de étalage hingen al allerlei modefoto’s. Door één foto werd ik speciaal
getroffen, een foto van een zwarte jonge man, gemillimeterd haar, vanuit zijn
ooghoeken, alsof hij zelf ook een voorbijganger is, kijkt hij de mensen die
langs de étalage lopen aan met een wat stuurse blik. Hij draagt een wollen
jas, gebroken wit, die hem goed staat, met daarboven een bijpassende geblokte
sjaal. Hij loopt er lekker warm bij, die zwarte jongen. Goed zo, want het
wordt kouder merken wij. Ik werd, ik zei dat al, door deze foto speciaal getroffen. En
hoe wonderlijk was en is dat eigenlijk. Want: het was druk in de stad. Daar
liepen duizenden mensen van wie ik mij er nu geen énkele meer speciaal
herinner. Maar die jongen op die foto wel. Waarom? Ik heb mij dat afgevraagd. Je kunt denken, en zeggen: het is gewoon een foto van een
jongen, een zwarte, goed geklede jongen in een étalage. Maar… dat is nu
precies het punt denk ik: zo gewoon is dat niet. Als je foto’s van zwarte
jongens ziet, dan is dat meestal niet in étalages. En dan staan ze er, in de
krant, ergens in Afrika, op zee, of in Amerika, vaak niet alléén op, maar met
een aantal of met velen tegelijk. En meestal zijn ze, op zulke foto’s,
luchtig gekleed, op wárm weer, en vaak ook háveloos gekleed. Op foto’s in
étalages staan meestal witte mensen. En dáárom viel deze ene foto mij
speciaal op denk ik: omdat daarop een zwarte jonge man die geen gebrek lijdt,
in beeld komt als individú. Niet als Zwarte Piet, maar zélf en: práchtig, als
een kóning zou ik vandaag op dit hoogfeest van Chrístus Koning willen zeggen.
Misschien wel het allereerste beeld van een zwart mens dat ik
persoonlijk in handen kreeg, letterlijk, als kleine jongen, dat wás het beeld
van een koning: het beeld van de zwarte koning van de kerststal zoals die bij
mijn ouders in Purmerend nog elk jaar uit de doos wordt gehaald: een zwarte
koning, een witte koning en een koning die er qua kleur tussen in zit. En zó
is het en zo hoort het: mensen, vrouwen en mannen, welke kleur ze ook hebben,
hoe ze er ook uit zien, zijn per definitie koninklijk. Want God is Koning en
Hij is onze Vader. En Christus is Koning, Hij is onze broeder. Kinderen van
één Vader, koninklijke mensen zijn wij allemaal. En aan ons allen de
uitnodiging om in ieder mens, zonder uitzondering, die koning, die koningin,
te zien. Vanzelfsprekend is dat niet. Allerlei mensen kunnen zich níet
gezien, níet gewaardeerd en níet gerespecteerd voelen, of: te wéinig
gerespecteerd, óndergewaardeerd, niet voor vol aangezien, of zelfs:
úitgebuit, en mísbruikt. In de #metoo-perikelen van de laatste tijd en de
Zwarte Piet-discussie die sinds een paar jaar jaarlijks opnieuw oplaait
worden wij geconfronteerd met nood en klachten van vrouwen en van zwarte mensen.
Zie en versta je die nood en die klachten en ben je bereid om er op jouw
manier en binnen jouw mogelijkheden aan tegemoet te komen en er iets aan te
doen, om te beginnen door hoe je bidt en in het leven staat? Of doe je het af
als ‘allemaal onzin’ en gezeur? Wie die laatste mening is toegedaan vergist
zich. Zwarte en witte mensen én vrouwen en mannen hebben een héél bepaalde
geschiedenis met elkaar, een geschiedenis waarin de witte mensen en de mannen
meestal de lakens hebben uitgedeeld en de vrouwen en de zwarte mensen veelal
aan het kortste eind hebben getrokken, het nakijken hadden, het onderspit
delfden en de pineut waren. Wie dat niet zíet, wie dat niet wíl zien en niet
wil beseffen hoe deze geschiedenis van onrecht een rol speelt en dóórwerkt tot
op de dag van vandaag, die is blind. En die ziet dus ook Jezus niet staan
tussen de zwarte mensen en tussen de vrouwen die zich niet, of onvoldoende,
gezien, gehoord, verstaan voelen. Zo iemand herként Jezus niet in die mensen.
En als dat zo is, dan mis je als christen dus de boot. “Het verdwaalde dier zal ik zoeken, het verlaten dier
terughalen, het gewonde dier verbinden, het zieke dier sterken” – hoorden wij
in onze eerste lezing vandaag op dit hoogfeest van Godswege uit de mond van
de profeet Ezechiël. Gods aandacht en zorg gaan uit naar wie in nood zijn is
de boodschap. Ik denk: zwarte mensen en vrouwen die zich juist in en vanwege
hun vrouw- of hun zwartzijn in hun bestaan verwond voelen, die kunnen en
mogen zich door en in deze woorden aangesproken, verbonden, getroost en
bekrachtigd voelen. “De vette en sterke dieren zal ik verdelgen” zegt
Ezechiël van Godswege. Ja, dat staat er echt. We kunnen de woorden verbinden,
denk ik, met wat we hoorden in onze tweede lezing uit Paulus’ eerste
Korinthenbrief. Aan het eind zal Christus het koningschap aan God de Vader
overdragen staat daar. Christus zal dat doen “na alle heerschappij en macht
en kracht te hebben onttroond” schrijft Paulus. We horen in die woorden wat
Jezus’ moeder Maria zingt in haar beroemde lofzang, het Magnificat: “Machthebbers haalt hij omlaag van hun troon”.[12]
Wie mensen, zwarte mensen, vrouwen of
wie dan ook tot losers, tot
verliezers bestempelt en maakt, wie daartoe bijdraagt, die zal zélf verliezen
is de boodschap: “Zij zullen naar de eeuwige straf gaan, maar de
rechtvaardigen naar het eeuwig leven” was de laatste zin van onze
evangelielezing. “Eeuwige straf” wat is dat? Ik denk, dat begint met: een bord
voor je kop hebben en Jezus, de Koning, niet zien, niet willen zien, in mensen
die allemaal kleur, geslacht, gender hebben. Dat alles mag je zien. Het is
belangrijk, want het tekent mensen, in hoe ze in het leven op weg zijn gezet
en gaan speelt het onmiskenbaar een rol. Van de andere
kant: je moet je op geslacht, gender, kleur ook niet blindstaren. Je moet er
ook doorheen kunnen zien. En Jezus zien in ieder mens en het meest in mensen
in nood. Met Hem, met Jezus begint het eeuwig leven. Hij, onze koning, is
daartoe de deur. Amen. Verkondiging op de 33e
zondag door het jaar, 19 november Lezingen: Mattheüs 25,14-30 Spreuken
31,10-13.19-20.30-31. Psalm 128. 1Tessalonicenzen 5,1-6 door Pater
Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist) Er zijn
mensen die alles kunnen. Ze zijn intelligent, sportief, sociaal, goed met
cijfers èn met talen, aan geld geen gebrek en ze hebben “the looks” er nog
bij [cf. Spr 31,30]. Zij hebben geen vijf talenten; ze hebben er wel tien! En
dan kijk je misschien naar jezelf en je denkt… ja, wat denk je dan? Juist
voor de mensen die niet veel talenten hebben of zich niet bewust zijn van hun
gaven, vertelt Jezus het evangelieverhaal dat we zojuist lazen. Mensen
met minder mogelijkheden dan anderen zijn wij in feite allemaal; het is maar
met wie je je vergelijkt. Verschil in aanleg, gaven en talenten kan iemand
onzeker maken en zelfs een gevoel van minderwaardigheid geven. Maar dit
verschil is geen reden om je klein
te maken en angstig of passief te worden. Angst is sowieso geen goede raadgever,
lazen we zojuist al [Mt 25,24-30]. Iedereen
heeft minstens één talent gekregen
en iedereen is geroepen om met het talent dat hij gekregen heeft, te doen wat
hij kan, d.w.z. om ermee te doen waar-voor het bedoeld is. Het feit dat we
een talent of talenten hebben gekregen, impliceert de roeping om daar ook
iets mee te doen. Zo werken we mee aan de komst van het koninkrijk van God,
waarvoor we dagelijks bidden in het Onze Vader [Uw Rijk kome: Mt 6,10 cf. Kol
4,11]). Een
dienaar met vijf talenten die ze verbrast aan feesten of ze alleen maar
gebruikt om er zelf beter van te worden [cf. Lk 16,19-31], beschouwt de
gegeven talenten als zijn eigendom. Wij kunnen ons aan hen vergapen, maar
vruchtbaar is hun leven niet [Joh 15,16, cf. de sterke vrouw in Spr 31,10vv].
Zulk geluk is niet duurzaam. Anderzijds, iemand met weinig talent die denkt
“ik kan niks” of die niks durft, doet eveneens zichzelf tekort èn Degene Die
talenten geeft. Voor beiden geldt: als je er niks mee doet, handel je als
iemand die ondankbaar is. Wie gelooft, kan ontdekken dat
wat hij heeft, gekregen is [cf. 1Kor 4,7]. Iedere dienaar heeft tenminste één
talent gekregen. In de Bijbel is een talent (waar ons woord talent van afgeleid is,) het geld dat een gewone
arbeider in 1.000 jaar verdient. Iedere dienaar, dus ieder van ons, ook
degene die maar één talent heeft gekregen, is in feite rijkelijk bedeeld! Daarom al hoeft niemand zich minderwaardig te
voelen [1Joh 3,1] of angstig. Want iemand met meer is daarmee nog geen betere
mens en van iemand met één talent worden er geen vijf teruggevraagd [Mt
25,15b]. Toen ik dit evangelie eens met
studenten las, ontspon ons gesprek zich echter in een andere richting. We
bleven haken bij de verdeling van
de talenten: waarom krijgen niet alle dienaren evenveel? Is het niet
onrechtvaardig om aan de één vijf en aan de ander minder dan de helft te
geven en weer een ander bijna niks? Is dat geen totale willekeur – of, nog
scherper gesteld: Is God zo niet
totaal onrechtvaardig en willekeurig? [cf. Mt 20,1-15] Met die vraag staat
niet alleen de poort op een kier naar wantrouwen of boosheid jegens God, maar
ook naar jaloezie t.o.v. je medemens. Een interessant gesprek was
dat. Zo is dit verhaal niet bedoeld. Die jaloersheid is echter op zich wel
herkenbaar. Rijken en armen en wie daar tussenin is, steeds schaamtelozer
overtreden we het 10e gebod: U zult uw zinnen niet zetten op iets
wat uw naaste toebehoort [Ex 20,17. Dt 5,21]. En we doen dit voortdurend,
soms zelfs ongemerkt. Want wie voelt hele-máál niets als familie, vriend,
buur of een collega wèl die promotie krijgt, een mooiere, nieuwe auto heeft,
een verre reis heeft gemaakt, in de loterij heeft gewonnen, lieve kinderen
heeft die het op school beter doen dan die van jezelf [Ps 128,3b] enz.. In
het groot zien we dat de ene stad een hoger gebouw wil dan het hoogste gebouw
in de andere stad, dat het ene land zich machtiger en rijker voordoet dan
zijn buurland. Heel kinderachtig eigenlijk. Bovendien, al deze gedachten
over wat een ander wel heeft en kan en jij niet, leiden je alleen maar af van
je eigen leven. Wie steeds maar met een scheef oog kijkt naar anderen, leeft
voorbij aan zijn eigen roeping en levensgeluk. Maar in het gesprek met de
genoemde studenten ging het dus niet alleen over onszelf, maar ook over hoe
het dan zit met God. Zij begrepen heel goed hoe het werkt: de manier waarop
wij denken over God heeft consequenties voor de keuzes die wij maken en voor
de manier waarop wij met elkaar en heel de schepping omgaan. God is het
laatste fundament van een christelijke ethiek. Als God nu willekeurig en
onrechtvaardig zou zijn, waarom zou een mens dan niet lui [cf. Mt 25,26],
egoïstisch en oneerlijk mogen zijn? Waarom krijgt de één veel
talenten, een ander minder dan de helft en weer een ander nog net niet niks?
Met die vraag proberen we in feite Gods gedachten te lezen. Vruchtbaar is
deze benadering nooit; we raken verward in onze eigen gedachten [cf. Js
55,8-9]. Toch dwalen we niet rond in de duisternis [Paulus in de 2e
lezing: 1Tes 5,4v]. Johannes spreekt over God als een helder licht [1Joh 1,5
cf. Joh 1,5]. Als wij naar dat licht toe kijken, dus tegen het licht in
kijken, als wij tot de kern van dat licht willen doordringen, worden wij
verblind – of we zien eerder al niks, omdat we reeds verblind zijn door onze
boosheid op God [blind van woede, cf. Ap 12,17] of door onze jaloezie [cf. W
2,21. 2Kor 4,4]. Kijken we daarentegen mee
met dat licht, kijken we in de richting waarheen het licht van God schijnt,
dan zien we wat Hij verlicht; dan kunnen we gaan zien o.a. hoe Hij aanwezig
is en wat Hij doet. Dan ontdekken we dat met veel talenten ook veel
verantwoordelijkheid komt (voor de naaste en het algemene welzijn). Dan zien
we dat, ook al heb je misschien minder dan een ander, je evengoed geliefd
bent en veel voor iemand kunt betekenen, dat ook jij verantwoordelijkheid
draagt om het talent dat je van Godswege krijgt, vruchtbaar te maken: sowieso
voor je eigen leven en ook voor je naaste. In het licht van het evangelie
worden wij in plaats van angstig of jaloers bewuste en dankbare mensen.
Dankbaar omdat we ons realiseren dat wij geliefd zijn en zo van Godswege tenminste één talent gekregen hebben –
genoeg voor 1.000 jaar! En wij realiseren ons dat wij zo zeer goed in staat
worden gesteld om gelukkig te worden en gelukkig te maken. Tevens worden wij
ons ervan bewust wat onze roeping, wat onze weg is en hoe wij onze
levens-vervulling bereiken. Wat een ander gekregen heeft, hoef je daarvoor
niet zelf te hebben. Onze dankbaarheid hiervoor
uiten wij door hier Eucharistie [= dankzegging] te vieren. En daarmee
ontvangen wij opnieuw iets van Gods wijsheid en kracht, om met vertrouwen en
met inzet van onze talenten voort te gaan op de weg die Hij ons voorgaat en
voor ons openlegt – omwille van ons welzijn en omwille van ons heil [cf. Ps
128]. Amen. Verkondiging op
12 november 2017, de tweeëndertigste zondag door het jaar, in de kerk van
Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen:
uit het boek der Wijsheid (6, 12-16), Psalm 63 (ged.), de teerste brief van de heilige apostel Paulus aan de
christenen van Tessalonica (4, 13-18) en het heilig evangelie van onze Heer
Jezus Christus volgens Mattheüs ((20, 1-13). Gisteravond,
dierbare gasten en parochianen van deze Vredeskerk, gisteravond heb ik zoals
dat heet best 'zwaar getafeld'. Mijn goede vriend Michiel Op de Coul en sinds
kort zijn vrouw Esther Krikhaar, van wie ik een maand terug het huwelijk had
mogen inzegenen, zij hadden mij uitgenodigd. Ik werd verwelkomd met een
heerlijk bier van de abdij van Zundert en geitenkaas van Vlieland - de
bestemming van de huwelijksreis. En de maaltijd bestond uit courgettesoep van
Esther, een door Michiel uitstekend bereide onglant-biefstuk van de Franse
slager Alain Bernard van de Albert Cuyp, met gebakken aardappeltjes en
spercieboontjes. Het toetje, door Esther bereid, was een crême brulée, een
fijne pudding met een saus van gecarameliseerde suiker. Zij schonken bij dit
alles een heerlijke Franse wijn, dezelfde als die bij het bruiloftsmaal. We
hebben na de maaltijd nog de beelden van de huwelijksviering in de
Nicolaasbasiliek bekeken en nagenoten. Om kwart over twaalf was ik thuis en
ben ik gaan slapen. De
wekker had ik gezet op vijf uur. Keurig ging die af. "Daar is de
bruidegom! Ga hem tegemoet!" Of, vertaald voor mij: Je bed uit! De preek
moet geschreven! Feitelijk ben ik dan toch nog wat blijven liggen. Ik heb de
wekker nog een paar keer laten snoozen oftewel op de sluimerfunctie gezet. En
gesluimerd heb ik inderdaad: nog half slapend, maar toch ook al half wakker
en peinzend over de vraag wat ik u hier vandaag moest zeggen. "Als ik in
de nacht op mijn bed aan u denk, dan houd ik u stil in gedachte" klonk
het in de drieënzestigste psalm die wij samen hebben gebeden. Dus zo was het
een beetje voor mij vandaag in alle vroegte. Wat zeggen? Wat wil God dat ik
vandaag tot u zeg? Altijd is dat voor een predikant de hamvraag, het unum
necessarium, het enig noodzakelijke,[13] om mee
bezig te zijn. Om
half zes stond ik dan toch naast m'n bed en zat ik ook al spoedig achter m'n
tekstverwerker en maakte een begin met het schrijven van de tekst die ik nu
aan het uitspreken ben. Waarom gáát het vandaag in onze bijbellezingen dierbare
gasten en parochianen? Om ólie in het evangelie, om olíjfolie waarop in
Jezus' dagen ook de lampen brandden. Want zonder brandstof dan wel een
energiebron heb je aan een lamp uiteraard niets. Dagelijks
om zes uur en om half acht 's ochtend bidden wij hier in onze kerk de
zogenaamde lezingendienst en het morgengebed, dat zijn respectievelijk het
oude nachtofficie oftewel de metten en de laudes. En om half zes 's avonds
bidden wij het avondgebed, de vespers. De grote lichtkronen in de kerk doen
wij daarbij niet aan. Enerzijds doen we dat om energie te sparen, maar ook,
moet ik zeggen, vanwege de ervaring van licht en duisternis die in de bijbel
en de geschiedenis van ons geloof zo geweldig belangrijk is. Wat wij aldus
bidden, op gezette tijden, wordt 'getijdengebed' genoemd. Een prachtige term
die precies uitdrukt waar het om gaat. Want dat woord 'getijden' kennen wij
van de zee. In een onverstoorbaar, eeuwig ritme wisselen in zee eb en vloed
elkaar af. En zo is het ook met licht en duisternis. "Het was avond
geweest en het was morgen geweest..."[14] In ons
christelijk gebed is die eeuwige afwisseling van duisternis en licht vanouds
geweldig belangrijk. "De innige barmhartigheid van onze God zal als een
nieuwe dag voor ons opgaan, om licht te brengen in het duister en de schaduw
van de dood" bidden wij dagelijks met de lofzang van Zacharias in het
morgengebed. God is licht.[15]
Jezus is licht, het licht der wereld.[16] Wij
herkennen Hem als het dag wordt. En als het donker wordt, ontsteken wij
kaarsen of lampen. Het avondgebed begint vanouds met een lucernarium, een
lichtritueel: om te gedenken en te vieren dat Christus ons licht in de
duisternis is. Ook als het donker wordt in je leven blijft Hij bij je - als
een licht in je hart. In de nacht komt Hij. Denk maar aan Kerstmis. En denk
maar aan het evangelie van deze zondag: "Middenin de nacht klonk er
geroep: 'Daar is de bruidegom! Ga hem tegemoet!' " Vanouds kent onze
kerk nachtwaken. Denk maar aan de Paaswake. Wakker blijven om te bidden. Of
in de nacht ópstaan om te bidden. De nachtelijke stilte is daarvoor heel
geschikt. Wij
doen bij ons getijdengebed hier in de kerk de grote lichten dus niet aan,
maar slechts een kaars, of een paar kaarsen. Iedereen die aan het gebed wil
deelnemen wordt verzocht om zelf van huis een lampje mee te nemen. Want je
hebt licht nodig om de gebedsteksten te kunnen lezen en om ze méé uit te
spreken of zingen. Je kunt een fietslampje gebruiken, of het lampje van de
mobiele telefoon - waarop je trouwens ook een app kunt zetten met de gebedsteksten.
Er zijn ook een paar bidders die zelfs een bril hebben met leeslichtjes er op
gemonteerd. Nou ja, het maakt niet uit: als je maar een lampje bij je hebt
dat wérkt. Daar moet je dus aan denken. Zo was het in de begintijd van het
christendom. En zo is het in de Vredeskerk in Amsterdam anno 2017. Zorg
ervoor dat je lichtje brandt. Keep your lights burning. Christus is weliswaar
het licht en altijd aanwezig, ook in volstrekte duisternis als je geen hand
voor ogen ziet. Maar jij moet met jouw licht Hem ook wíllen zien en zoeken en
vinden. Jij moet ook alert willen zijn op Zijn aanwezigheid en komst. Jij
moet in jou ook het verlangen voeden naar Hem. Heel simpel ervoor zorgen dat
je lampje brandt helpt daarbij. Het
draait, in het evangelie, dus om olie. "Geef ons van jullie olie, want
onze lampen gaan uit" zeggen de domme meisjes. "Nee, er mocht eens
niet genoeg zijn voor ons én voor jullie" antwoorden de verstandige,
slimme, ja wijze meisjes. Egocentrische, egoïstische krengen zul je bedoelen!
- Misschien dénkt u dat wel. En "het gaat in het christelijk geloof toch
om breken en delen", om het loslaten van je ego en van zogenaamd 'je
eigen bezit'? Zeker gaat het daarom veelgeliefden. Maar in en met die olie
toch niet denk ik. De
bijbel, ook de evangeliën, die is, veelgeliefden, in geheimtaal geschreven.
Je moet het vaak allemaal niet te letterlijk nemen. Het is symbolische taal.
Het gaat in de bijbel vaak om iets anders dan waar het om líjkt te gaan. Het
gaat in het evangelie natuurlijk helemaal niet over en om olie. Dat zou me
wat moois zijn: Je lichtje brandt niet en Jezus wil je niet kennen, Hij wijst
je af en je komt er bij Hem niet in - alleen maar omdat je lampje niet
brandt. Maar
nee, veelgeliefden, zo is het niet. Het gaat niet om olie. Die olie - dat is
maar een beeld. Een beeld waarvan? Een beeld van datgene wat niet
overdraagbaar is van de ene mens aan de andere, tenzij in een langdurig
proces van diepgaande persoonlijke interactie. De ene mens kan niet voor de
andere een examen afleggen als proeve van kennis en kunde. Dat gaat niet. De
ene mens kan niet voor de andere aan een sportwedstrijd meedoen, daarvoor
trainen en daardoor groeien in kracht en macht. De ene mens kan niet voor de
andere contact maken met andere mensen en daardoor groeien in verbondenheid,
vriendschap en liefde. En ieder mens moet haar en zijn eigen dood sterven. We
kunnen dat voor elkaar niet overnemen. En de ene mens kan niet in plaats van
de andere tot God, tot Jezus, tot Maria, tot een heilige bidden en daardoor
groeien in geloof, hoop, liefde en vrijgevigheid. Nee veelgeliefden, dat moet
je allemaal zelf doen. En oefening, in dat alles en nog veel meer, baart
kunst. En de aanhouder wint. Zo is dat. En natuurlijk... We kunnen elkaar in,
bij en met dat alles natuurlijk wel inspiréren. Goede voorbeelden doen goed
volgen. En wie goed doet, goed ontmoet. En zo kan een mens in een positieve
spiraal komen, in een opwaartse beweging, hemelwaarts, "de Heer
tegemoet" - om met de apostel Paulus in zijn eerste Tessalonicenzenbrief
te spreken, onze tweede lezing vandaag. Nee,
veelgeliefden, het gaat niet om zomaar olie. Waar gaat het wel om? Reeds in
de christelijke oudheid werd onze evangelietekst van vandaag in de kerk
voorgelezen in combinatie met de tekst uit het boek Wijsheid die wij vandaag
ook hoorden bij wijze van eerste lezing. "De wijsheid (...) wordt
gemakkelijk ontdekt door wie haar liefhebben en gevonden door wie haar
zoeken. Aan wie haar begeren laat zij zich gauw kennen. Wie vroeg voor haar
opstaat (door bijvoorbeeld in de Vredeskerk de lezingendienst en/of het
morgengebed te gaan bidden), (die) hoeft zich niet moe te maken, want hij
vindt haar voor zijn deur. De gedachten op haar richten getuigt van een
volmaakt inzicht en wie wakker blijft voor haar (door bijvoorbeeld een
nachtwake te houden), (die) zal snel vrij van zorgen zijn. Want zij gaat zelf
rond, op zoek naar mensen die haar waardig zijn, op de wegen vertoont zij
zich innemend aan hen, en zij komt hun tegemoet bij iedere gedachte." Et
voilà veelgeliefden, daar hebben we het denk ik helemaal. De oplossing van
het raadsel, van het mysterie van de olie in het evangelie werd ons in de
eerste lezing bij voorbaat op een presenteerblaadje aangereikt. In en met die
olie gaat het in wezen om wijsheid. En voor wijsheid geldt precies hetzelfde
als voor de kwaliteit van de liefde zoals die in een mens aanwezig is.
Wijsheid en liefde, die voor ons uiteraard ten nauwste met elkaar
samenhangen, liefde en wijsheid zijn als fossiele delfstoffen, als olie aanwezig
op de bodem van onze zielen, als bezinksel van hoe jij met God en de mensen
en met wat het leven jou aanreikt bent omgegaan en omgaat. "Het geloof
is de vaste grond voor wat wij hopen, het bewijs van wat wij niet zien"
stelt de Hebreeënbrief. En zo is het veelgeliefden. In het geloof gaat om
onzichtbare maar heel reële,
belangrijke, ja essentiële dingen, om de dingen waarom het leven ten
diepste en ook draait en gaat. Wie ben jij als mens? Hoe groot, hoe sterk is
jouw liefde, jouw hoop, jouw geloof, jouw wijsheid? Je kunt het allemaal niet
zien. Je kunt het niet vastpakken. Je kunt er geen prijskaartje aan hechten.
Maar geloof, hoop, liefde en wijsheid zijn in een mensenleven van het hoogste
belang, onbetaalbaar, het enig noodzakelijke, het unum necessarium. Iemand
berichtte mij afgelopen week dat hij een Porsche 911 Cabrio 3.4 Carrera ǀ
ND heeft aangeschaft. Ik heb 't even opgezocht. Zo'n auto kost dus
hondervijftigduizend euro. Tja... Ik wens de persoon in kwestie veel plezier
en geluk met die auto. Maar hij moet wel weten: het is een auto en geen olie
- niet in de evangelische zin althans. In het licht van het evangelie, van
Gods wijsheid, is die auto zelfs helemaal niets wáárd en volstrekt
betekenisloos. Gistermiddag heb ik zelf bij boekhandel van Rossum in de
Beethovenstraat voor vierenveertig euro vijftig een tweetalige uitgave
Italiaans-Nederlands van De goddelijke komedie van Dante gekocht, maar
daarvoor geldt hetzelfde. Thuisgekomen realiseerde ik mij dat ik vantevoren
niet goed genoeg over deze uitgave had nagedacht en dat het misschien tóch
wel een impulsaankoop was geweest. Eveneens
gistermiddag verzorgde onze Parochiële Caritas Instelling, de PCI, een
maaltijd voor dak- en
thuislozen. Ik ben bang dat ik op niet al te inspirerende wijze, met weinig
olie, de mensen verwelkomd heb en heb voorgebeden. Ik heb daarbij de gouden
kans voorbij laten gaan om gisteren op het feest van Sint-Martinus voor te
lezen uit diens vita, de beschrijving van zijn leven: hoe de soldaat
Martinus, die niet eens gedoopt was,[17] voor de
poorten van Amiens een haveloze bedelaar zag, met zijn zwaard zijn mantel
doormidden sneed en 's nachts in een visioen Christus zag - mét die halve
mantel om.[18]
Ik heb dat verhaal dus niet verteld. Ik raakte wel in gesprek met een frisse
zestigjarige man. Hij was afgestudeerd bedrijfseconoom. Maar door een
samenloop van omstandigheden was hij alles kwijtgeraakt, zijn familie, zijn
huis zijn geliefde. Hij had nu nog een schuld van tienduizend euro, is
afhankelijk van hulpverlening en zwerft over straat. Hij is alles kwijt. Maar
hij is, zei hij, nu minder eenzaam dan toen hij nog huis en spullen had. Want
nu komt hij buiten en maakt meer contact met mensen. Zijn noodlot heeft
gemaakt dat hij zich op een nieuwe manier voor mensen en ook voor God geopend
heeft. Wij moeten, dierbare gasten en parochianen, wij moeten ons niet
vergissen. Een auto, een boek of welk materieel bezit ook, kán en zal ons
niet gelukkig maken en redden. Dát kan in ons alleen Gods liefde en wijsheid.
Mogen wij daar voor openstaan. Mogen wij er in en er door groeien. Amen. Verkondiging op 5 november 2017, de eenendertigste zondag
door het jaar, in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te
Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet
Maleachi (1,14-2,2+8-10), de eerste brief van de heilige apostel Paulus aan
de christenen van Tessalonika (2,7-13) en uit het heilig evangelie van onze
Heer Jezus Christus volgens Mattheüs (23,1-12). Zit ik gistermiddag als enige op een
caféterras aan de Koemarkt in Purmerend onder een luifel in de regen de krant
te lezen, komt er opeens vanuit het café een uitgelaten, verkleed,
carnavalesk gezelschap naar buiten. Een jongeman, verkleed als zwerver, neemt
op de bank naast mij op het caféterras plaats. Een winkelwagentje met een
daarin een deken en lege bierflesjes staat naast hem. Zichzelf begeleidend op
een ukelele begint hij een levendig lied te zingen dat begint met de regels
"God wordt niet meer aanbeden. Komt dit ooit nog goed? Het niveau gaat
drastisch naar beneden. Gaat de haat de wereld overnemen? We zakken door de
grond."[19]
Ook "het klimaat", "de luchtkwaliteit", "de
vleesindustrie", "fake news", "social media",
"Trump" en "een
kernoorlog die ik niet wil beleven" passeren in het lied nog de revue.
En steeds komt daarin terug, misschien wel twintig keer, het regeltje
"Komt dit ooit nog goed?" En ook een paar keer: "Oh we worden
uit elkaar gedreven." En het lied eindigt met: "Ik heb het gevoel
dat niemand echt verantwoording neemt. En ik heb het gevoel dat jij heel
langzaam van mij vervreemdt." Als de zwerver annex ukelelespeler en
zanger is uitgezongen, wordt hij door het gezelschap, temidden waarvan uw
nederige dienaar met zijn krant zéér verbaasd en verrast was terechtgekomen;
hij wordt met een enthousiast applaus beloond. Het vrolijk gezelschap druipt
af, letterlijk: onder parapluies de regen in. Enkele mensen, onder wie de
zanger met de ukelele, blijven op het terras achter. Ik raak met hem aan de
praat. Hij vertelt mij dat het om een theaterproject gaat dat zich op
verschillende locaties in de Purmerendse binnenstad afspeelt. Achter het
café, in een lekkende tent, wordt met speciale lichteffecten, damp en
alleluiamuziek de terugkeer van Jézus geënsceneerd vertelt hij. "Jezus
keert terug." Maar: "Jullie moeten het zélf doen." Zo is de
boodschap. U begrijpt, dierbare gasten en parochianen van deze Vredeskerk:
Wat ik daar op dat caféterras in Purmerend mijn vaderstad, waar mijn ouders
wonen en waar ik deels ben opgegroeid; wat ik daar zag, meemaakte en hoorde
interesseerde mij hevig. En ik vond het ook een goede opmaat voor vandaag,
deze zondag. Wat mij in het lied dat de jonge
ukelelespeler zong opviel was dat daarin als eerste probleem waar wij op
aarde mee te maken hebben werd genoemd dat "God (...) niet meer
aanbeden" wordt. Dit sluit aan bij wat wij vandaag hoorden in onze
eerste lezing uit het boek van de profeet Maleachi. Daarin krijgen de
priesters er van langs: "Wanneer u niet luistert en wanneer u zich niet om
de glorie van mijn naam bekommert - zegt de Heer van de machten - dan laat ik
de vloek over u komen, dan vervloek ik de zegen die aan u gegeven is;
voorwaar, ik vervloek die, omdat u zich er toch niet om bekommert" - om
die "glorie" van God dus. Oef! Heftige taal mensen. En u
snapt: zelf priester zijnde, zij het dan van wat wel 'het nieuwe verbond'
wordt genoemd, zelf voelde en voel ik mij door deze woorden aangesproken.
Want hoe zit dat dan met mij: Hoe bekommerd ben ík om de glorie van Gods
naam? Wat houdt dat eigenlijk in: die glorie van Zijn naam? De profeet zegt:
"Ik zal zorgen dat u bij het hele volk verguisd en versmaad wordt, omdat
u mijn wegen niet hebt bewandeld en in uw lering de mensen naar de ogen hebt
gezien. Hebben wij allen niet één vader? Heeft God ons niet geschapen? Waarom
bedriegen wij elkaar dan en schenden wij daarmee het verbond van onze
vaderen?" Als vraag aan ook mij persoonlijk vertaal ik dat aldus:
Bewandel ik wel Gods weg? En hoe authentiek ís het allemaal wat ik hier in de
kerk dag in dag uit, jaar in jaar uit verkondig? Praat ik u niet naar de
mond? Vertel ik u wat u graag wílt horen? Oftewel: smeer ik u stroop om de
mond? Mensen bedriegen elkaar en schenden daarmee het verbond stelt Maleachi.
"We zakken door de grond. En ik heb het gevoel dat niemand hier ook maar
iets om geeft. En ik heb het gevoel dat niemand hier in harmonie leeft"
zong de ukelelespeler gisteren op het caféterras. Betreffen deze profetisch
aanklachten, dierbare gasten en parochianen; betreffen die ook mij? En
betreffen ze u? Dat is de vraag. De apostel Paulus, in onze tweede
lezing vandaag, uit zijn eerste brief aan de christenen van Tessalonika,
Paulus begaf zich daarin op glad ijs. Want hij stelt zichzélf daarin ten
voorbeeld aan de Tessalonicenzen. Hij geeft hoog op zelfs over zichzelf: dat
hij zo hard gewerkt heeft om de mensen niet op kosten te jagen. En dat zij
hem zo lief zijn. "Samen met God kunt u getuigen hoe vroom en
rechtschapen en onberispelijk wij ons tegenover u, gelovigen, hebben gedragen."
Geen Harvey Weinstein, Kevin Spacey of Dustin Hoffman dus, Paulus. Gelukkig
maar. Paulus heeft integendeel, zoals hij zelf schrijft, "ieder van u
(...) vermaand en aangemoedigd, zoals een vader zijn kinderen", ja hij
heeft zelfs "bezworen", om "te leven zoals het past tegenover
God, die u roept tot zijn koninkrijk en heerlijkheid." Keurig dus. Spreekt het u aan? Ja... Maar... Paulus begeeft zich
met zij woorden zoals gezegd dus wél op glad ijs. Want "Wie zich
verheft, zal vernederd worden" zegt Jezus vandaag in de evangelietekst,
van Mattheüs, die wij hoorden. En Hij stelt het gedrag van
"schriftgeleerden en farizeeën", de godsdienstige professionals van
zijn dagen, aan de kaak "die de mensen zware en ondraaglijke lasten op
de schouders leggen, maar (die) er zelf geen vinger naar uitsteken." Nou
ja... zélf heb ik afgelopen week nog per e-mail als verwijt naar mijn hoofd
geslingerd gekregen: "Iets meer begrip voor iedereen die zich hier
dagelijks het vuur uit de sloffen loopt zou je niet misstaan." Jaja...
De sterkste schouders zouden de zwaarste lasten moeten dragen in onze wereld
en ook binnen onze Nederlandse samenleving vinden wij. Maar gebeurt dat ook?
Hoe verdeelt Rutte III de lasten? Worden de mensen aan de onderkant een
beetje ontzien? Wij vragen het ons af. Paulus is zelf "een farizeeër,
uit een geslacht van farizeeërs" horen wij hem uit zijn ogen mond zeggen
in het boek van de Handelingen van de Apostelen (23, 6). Dus laat Paulus maar
uitkijken. Eigenroem stinkt. En tendeert wat hij schrijft niet naar gesnoef?
Jezus schetst een kritisch, ja een wrang, een cynisch beeld van hoe
religieuze leiders zich manifesteren en presenteren - met hun brede
gebedsriemen en grote kwasten. "Noem niemand van u op aarde vader."
Wat zou paus Franciscus, die 'Heilige Vader' genoemd wordt, vandaag over deze
evangelietekst zeggen? Ik vraag het mij af en zal het later vandaag ook
nagaan.[20]
Ja, veelgeliefden, hoe onze Roomse kerk in de loop van de geschiedenis heeft
vormgekregen en nog altíjd vormkrijgt, die hele aankleding en titulatuur van
de clerus, in het licht van het evangelie van vandaag is het allemaal zeer
dubieus. Allerlei kritiek op de kerk zoals de Augustijner monnik Maarten
Luther die afgelopen week vijfhonderd jaar geleden met en in zijn beroemde
vijfennegentig stellingen op de deur van de slotkerk in Wittemberg spijkerde,
wás dan ook zeer terecht en is het nog altijd. Gisteren in die lekkende tent achter
dat café aan de Koemarkt in Purmerend werd aan de mensen gemeld dat Jezus op
aarde is teruggekeerd. Hoe bestaat het! Dat ik dit nog mee mag maken. Jezus
is teruggekeerd maar Zijn boodschap is: Jullie moeten het zelf dóen -
verantwoordelijkheid nemen voor deze wereld. Zo is het. Geven wij het dus
niet op. Geef jezelf niet op. Geef de anderen niet op. Geef de wereld niet
op. Geef de kerk niet op. Laten we aan onszelf, aan anderen, aan onze wereld
en ook aan onze kerk blijven werken, schaven, schuren en polijsten.
Amen. Verkondiging op 2 november 2017, Allerzielen, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw
Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Jesaja (25, 6-9), het boek
der Openbaringen van de heilige apostel Johannes (21, 1-7) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jzus Christus volgens Johannes (11, 1-43). Heb ik 't, dierbare gasten en parochianen van deze Vredeskerk,
heb ik 't wéér niet kunnen laten: om voor deze avond van Allerzielen die erg
lange evangelietekst over 'de opwekking van Lazarus' te kiezen en voor te
lezen. Maar... ik heb er geen spijt van. Want het is een mysterievolle,
intrigerende tekst die is als een altijdstromende bron, onuitputtelijk.
Altijd weer geeft zo'n tekst opnieuw te denken en kun je daarin nieuwe
ontdekkingen doen. Die twee zussen, Marta en Maria, M en M. Die kennen we ook uit
het Lucas-evangelie. Daar horen we, in het tiende hoofdstuk,[21]
hoe Jezus bij hen thuis wordt ontvangen. Marta heeft het druk met zorgen, met
bedienen. Maria is aan Jezus' voeten gaan zitten en luistert naar zijn
woorden. Dat zint Marta niet. Nota bene zegt ze tegen Jezus: "Zeg haar
dat ze mij komt helpen". Waarop Jezus zegt: "Marta, Marta, je maakt
je zorgen en druk over van alles, maar slechts één ding is nodig. Maria heeft
het beste deel gekozen en dat zal haar niet worden ontnomen." Marta is natuurlijk een lieve schat en ongetwijfeld, dierbare
parochianen en gasten, bedoelt zij het goed. Maar toch... het beeld dat je
van haar krijgt in het Lucas-evangelie is wél enigzins problematisch en niet
echt sympathiek. Een hittepetit. Zit een beetje te vitten op haar zus! Dát is
het beeld van Marta dat we krijgen bij Lucas. Zoals Johannes haar tekent in
onze Lazarus-tekst sluit daar eigenlijk bij aan. Het eerste wat we bij
Johannes horen uit haar mond is... opnieuw een verwijt. En ditmaal is Jezus zelf
de sigaar: "Heer, als u hier was geweest, zou mijn broer nooit gestorven
zijn." Marta, dierbare gasten en parochianen, is er duidelijk góed in:
in het anderen de maat nemen en bekritiseren. Zij is 'een kijfziek wijf' ben
je bijna geneigd te denken. Héél opvallend in de tekst was inderdaad dat Jezus, nadat Hij
had gehoord dat Lazarus ziek was, bepaald géén háást had gemaakt om hem te
gaan bezoeken. "Jezus hoorde (...) van zijn ziekte, toch bleef Hij nog
twee dagen waar Hij was" werd ons heel uitdrukkelijk gemeld. En dát
lijkt dan weer te corresponderen mét, te 'rijmen' óp de houding van Marta's
zus Maria. Want toen Marta hoorde "dat Jezus op komst was, was (ze) Hem
tegemoet gegaan." Maar "Maria was thuisgebleven" - werd
expliciet vermeld. Het lijkt wel een politierapport... De positie en
bewegingen van de handelende personen ten opzichte van elkaar worden
nauwkeurig in beeld gebracht. Waaróm gebeurt dat? Wat is de betekenis
daarvan? Wat voor zin heeft het? 'Wie geloven haasten zich niet' is een uitdrukking. En ik denk,
dierbare gasten en parochianen: Jezus en Maria de zus van Marta in onze
Lazarus-passage illustreren die uitdrukking geweldig. En ik denk,
veelgeliefden, vaak is het wáár en kun je maar beter wat wachten voordat je
tot handelen overgaat. Soms doe je méér en doe je béter... door níet te doen. Eén van mijn lijfboeken naast de heilige schrift is de Tao te Ching, een Chinees geschrift
uit de zesde eeuw voor Christus. Dat gáát precies over dat doen door niet te
doen. Zonder
de deur uit te gaan kent men de wereld. Zonder
uit het raam te kijken ziet men de
Hemelse Weg. Hoe
verder je gaat, hoe
minder je leert. Dus,
de wijze zet geen stap en
hij weet. Hij
kijkt niet en
hij ziet. Hij
doet niet en
hij volbrengt.[22] Jezus heeft is als die wijze. Als het onrustbarend bericht Hem
bereikt blijft Hij rustig. Hij raakt niet in paniek. Hij neemt Zijn tijd. En
Hij gáát... op Zijn tijd. En zo geeft Hij er blijk van dat Hij de situatie,
die ziekte van Zijn vriend Lazarus, aankan en de baas is. Voor die ziekte is
Hij niet bang. Toen Maria hoorde dat Jezus er was, "ging ze op weg",
zo staat er, "ze ging op weg, naar Hem toe. Jezus was namelijk nog niet
in het dorp, maar bevond zich nog op de plaats waar Marta Hem ontmoet
had." Kijk, daar heb je het weer! Geen haast. Maar dan... "De Joden
(...) zagen haar het huis uit snéllen (...)". Nu opeens wel, dus. Door
het contrast krijgt het verhaal opeens een geweldige dynamiek. "Toen
Maria de plaats bereikt had waar Jezus zich bevond, wierp ze zich, zodra ze
Hem zag, voor Hem neer (...)." Ja, dat weten we al uit Lucas: Maria zít
graag aan de voeten van Jezus. En Maria zei: "Heer, als u hier geweest
was, zou mijn broer nooit gestorven zijn." Ze zegt precies hetzelfde als
wat haar zus eerder zei! Precies hetzelfde! M en M. Waar je mee omgaat, daar
word je mee besmet. Maria is toch gezwicht blijkbaar voor haar zus. Ze is
omgegaan. Nu klaagt Maria óók al, en alle Judeërs mét haar. Het is één
klaagzang en treurboel. En "Jezus onstak in toorn en wond zich op"
horen we dan. Ook al! Zelfs Hij! Het wordt een pandemonium! Iedereen maakt
iedereen gek. Maar niet heus natuurlijk. Want Jezus weet wie Hij is en Hij
weet wat Hij wil en Hij weet wat Hem te doen staat - ook al begint Hij te huilen.
Nee, het gaat ook Hém níet in de koude kleren zitten. Hij is wel degelijk
aangedaan. En het kost ook Hem heus moeite. Hij is een mens en geen machine,
geen robot. "Neem die steen weg" beval Hij. Toe maar. Duidelijke
taal. "Maar Heer, de stank, Hij ligt er al vier dagen!" sputtert
Marta. "Heb ik je niet gezegd dat je de heerlijkheid van God zult zien
als je maar gelooft?" Belangrijke woorden. Ook voor ons. "Als je
maar gelooft". Kun jíj dat? Wíl jij dat? Op dit punt in het verhaal denk
ik aan die andere Maria, aan 'de grote Maria', aan Jezus' moeder die, ook in
het Johannes-evangelie, in Kana waar Jezus van water wijn zal maken, tegen de
bedienden zegt: "Wat Hij u ook beveelt, doe het maar." Als je maar
gelooft... En Jezus bidt: "Vader, ik dank U dat U mij aanhoord
hebt." Ja, je moet zo bidden alsof je gebed al verhoord is... Jezus
geeft ons er hier het voorbeeld van - voor ons om na te volgen. En dan: "Lazarus, kom naar buiten!" "En de dode
kwám naar buiten." Wij zíjn hier op deze avond vanwege de doden, vanwege ónze lieve
of minder lieve doden. Maar als wíj bidden zoals Jezus het deed, alsof dus
ons gebed al verhoord ís, dan komen ónze doden toch níet naar buiten. Dat wil
zeggen: je wéét niet wat er zodadelijk gebeuren zal als je hier naar voren
komt en je spreekt de naam van jouw dode of dodén uit. "Lazarus kom naar
buiten!" Die naam 'Lazarus' komt naar buiten uit Jézus' mond. En
zodadelijk zullen uit onze monden onze namen naar buiten komen. En wat doet
dat met en voor jou? En wat doet dat met en voor de dode of dodén? Je weet
het pas als je het doet, als je het durft. De Joods-Russische dichter Osip Mandelstam stierf in 1938 als
slachtoffer van Stalin in een Siberisch strafkamp. Zijn vrouw Nadezjda kon
alleen overleven "door zo stil als water te zijn en zo kort als
gras." En zij schrijft aan het eind van haar memoires: "Vanaf de
dag van je dood ben ik je spoor kwijt. Ik weet niet waar je bent. Of je me
kunt horen. Of je weet hoeveel ik van je hou."[23] Horen onze doden óns? Lazarus hoorde Jezus! " 'Maak hem
los,' beval Jezus, 'en laat hem gaan.' " Dat ook onze doden,
veelgeliefden, werkelijk los mogen komen en inderdaad mogen gaan. Hij, onze
God, "verscheurt de bedekking die over alle volken ligt, de sluier die alle
naties bedekt." Hij "vernietigt de dood en veegt de tranen van alle
gezichten" - de woorden van de profeet Jesaja in onze eerste lezing op
deze avond. "Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen, en de dood zal
niet meer bestaan; geen rouw, geen geween, geen smart zal er zijn, want al
het oude is voorbij." - de woorden uit de Openbaring van Johannes in
onze tweede lezing op deze avond. Mogen wij in staat zijn, veelgeliefden, om
onze doden en onszelf aan deze woorden toe te vertrouwen. Mogen wij ervaren
dat die woorden wáár zijn, dat ze waar wórden. Amen. Verkondiging op de 27e
zondag door het jaar, 8 oktober Lezingen: Mattheüs 21,33-43 door Pater
Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist)
Om
een stuk land tot wijngaard te maken, moest men wel een en ander doen: stenen
en wilde planten verwijderen, de wijnstokken planten en regelmatig snoeien.
Waar wij sloten graven en prikkeldraad zetten, bouwden zij muurtjes, hoog
genoeg om het grazende vee en mensen met verkeerde bedoelingen buiten te
houden. En omdat in die regio de regen niet zo frequent en overvloedig valt
als hier, was en is de irrigatie een grote zorg; zonder water geen oogst en
uiteindelijk betekent het de dood van de wijnstokken. Daarom
leent het beeld van de wijngaard zich zo goed voor het Beloofde Land: door
God bereid voor Zijn volk. Het is een rode draad door heel het Oude
Testament: de Eeuwige bevrijdt Zijn volk van de slavernij van Egypte – altijd
maar werken. Hij laat het wonen in vrede en om die vrede te bewaren en door
te geven, geeft Hij instructies (de Geboden) en talenten en inspiratie. Het
gegeven land is vruchtbaar. Dus, alle mogelijkheden, alle “succes-factoren”
zijn er. Desalniettemin gaan mensen steeds weer heilloze wegen en gaat het
mis. Vooral de leiders van het volk krijgen er van langs [cf. Mt 21,23],
omdat zij geleerd zijn maar niet wijs, en machtig maar onrechtvaardig. Zij
hebben van Godswege het vertrouwen gekregen en hebben voor heel het volk een
voorbeeldfunctie, maar maken dit niet altijd waar. In
het verlengde hiervan kunnen wij Gods wijngaard zien als beeld van de
geloofs-gemeenschap: Christus als hoeksteen, als grondlegger van de Kerk [Mt
23,42]; met Hemelvaart vertrok Hij “naar den vreemde” en liet Hij haar over
aan wijnbouwers. De bisschoppen en priesters zijn dan de wijnboeren met een
grote verantwoordelijkheid, maar in feite zijn wij in deze beeldspraak àllen
wijnbouwers. Welke vruchten hebben wij als Kerk door ons doen en laten samen
voortgebracht? De laatste jaren hebben vooral de zure druiven de aandacht gekregen. Na een periode van
ontkerkelijking werd de Kerk de risee van de maatschappij: “Waarom hebt Gij
zijn omheining verwoest, zodat wie langskomt kan plukken? De wilde zwijnen
woelen hem om, het vee van het veld graast hem af” [Ps 80,13v. Js 5,6v]. Het
gebed in Psalm 80 om bescherming van de wijngaard is oprecht. Toch maken
zowel de profeet Jesaja als Jezus ons ervan bewust dat de hulp van boven dóór
mensen komt, door de wijnbouwers, door ons. Want wij worden door de Heer geroepen, begiftigd en geïnspireerd, om
mee te werken in Zijn wijngaard en zoete
druiven te oogsten [cf. Mt 20,1]. De
beeldspraak van de Schrift hoeft niet beperkt te worden tot de Kerk. De Heer
heeft immers heel de aarde geschapen [Ps 124,8] als een tuin [Gn 2,8], als
een wijngaard [Js 24,13. Ap 14,14-19]: vruchtbare grond, geschikt gemaakt om
te bewonen [Js 45,18] en om er de vruchten van te eten [Ps 67,7]. De Schepper
laat de aarde met al wat erop is over aan de zorg van mensen. Echter, de mens
gaat er vervolgens mee om alsof het zijn eigendom
is. Wij planten onze vlaggen: “Dit land is van mij, van òns!” [cf. Mt 21,38]
In gelovig perspectief is echter niets
op aarde van ons, maar alles van Degene Die wij “God” noemen [Ps 24,1v].
“God” is in deze zienswijze geen concurrent van de mens of een schuldeiser,
maar de Garantie dat wij nooit bang hoeven te zijn [Ps 46]. Daarom is Hij
zeer welkom in ons leven [Ps 24,5-10 vs. Mt 21,38v]. De
wereld als de wijngaard van God: het is een nòg krachtiger beeld dan de
seculiere ekologische bewegingen en mensenrechtorganisaties gebruiken; want
wij, gelovigen, zorgen voor mensen van nu en beheren de aarde voor het
nageslacht uit dankbaarheid, omdat
wij ons realiseren dat àl het goede ons door Hem gegéven is! [cf. 1Kor 4,7.
Fil 4,6] De heilige Franciscus van Assisi die wij deze week (4 oktober)
vierden, lééfde vanuit die dankbaarheid. En in onze tijd bevordert zijn
naamgenoot, onze huidige paus, Franciscus, in zijn schrijven (o.a. Laudato Sí) en in alles wat hij doet
een levenshouding die zoete vruchten voortbrengt. De
wereld, de Kerk, onze eigen familie, ons eigen leven, lichaam en ziel [bijv.
Hl 1,6. 8,12] als een door God gereedgemaakte wijngaard... In het verhaal
stuurt de Heer dienaren en Zijn Zoon om de opbrengst van de wijngaard in
ontvangst te nemen. M.a.w., de profeten en Christus komen niet zozeer iets brengen, ons vertellen wat wij moeten
doen; veeleer zendt de Eeuwige zulke mensen op onze levensweg om het goede, het
levengevende in ons naar boven te halen.
Het doel is dat wij dáádwerkelijk vruchtbaar zijn in waarachtigheid en
goedheid voor elkaar en voor alles wat ons is toevertrouwd [Fil 4,8].
Gezanten van Godswege kun je herkennen in de grote voorbeeldfiguren van deze
tijd, maar eveneens in vriend èn vreemdeling die ons wakker schudden en
confronteren, onze vruchtbare grond omwoelen en ons bijsnoeien, zodat het
beste in ons naar boven komt: geen wilde, maar zoete druiven. Het
smeekgebed van Psalm 80 heeft betrekking op de wijngaard van Gods volk en
daarmee ook op heel de mensheid en ieder van ons; wij genieten als mens de
bijzondere liefde van de Schepper. In Zijn ogen zijn wij deel van het
probleem, maar bovenal heeft Hij ons gekozen als een essentieel deel van de
oplossing. Want zonder wijnbouwers zal Zijn wijngaard compleet verwilderen.
Kortom, wie Psalm 80 bidt, beseft niet alleen de realiteit van de krisis van
“Stad en wereld”, maar vooral ook de gegeven mogelijkheden om als Gods
wijngaard goede vruchten voort te brengen. Zoals
Hij met regen vruchtbare grond drenkt en ranken zoete druiven laat
voort-brengen, zo voedt Hij ons in de Eucharistie. De eucharistische wijn is
zoet, opdat wij ook próéven hoe goed de Heer is [Ps 34,9]. In de ervaring
hier van verbondenheid met Hem en met elkaar kunnen wij nog bewuster van
binnenuit groeien in de vrede die ons leven vervult [Fil 4,9]. Dus: niet
altijd maar werken, als slaven in Egypte, maar de wijngaard, de erfenis van
het Rijk Gods dankbaar ontvàngen en het beste dat eruit voortkomt teruggeven
en delen, omwille van het geluk dat blijft, nu en hierna. Amen. Verkondiging op 24
september 2017, de vijfentwintigste zondag door het jaar, in de Kerk van Onze
Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door pastor
Pierre Valkering Gelezen:
uit het boek van de profeet Jesaja (55, 6-9), Psalm xx, uit de brief van de
heilige apostel Paulus aan de Filippenzen (1, 20-27) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Mattheüs (20, 1-16). 'Verkeersregelaars'
worden ze genoemd. Dat stáát ook, helm op het hoofd, met grote zwarte letters
op de fluoriscerende felgele of -oranje hesjes die ze dragen. Je vindt ze bij
wegopbrekingen of -afsluitingen, als er wat aan de hand is in de stad. Hun
taak is: het in goede, veilige banen leiden van het verkeer, van de wilde,
ontembare Amsterdamse fietsers met name. Geen gemakkelijke taak. En ik denk
ook vaak een ondankbare taak. Want fietsers luisteren vaak niet. En ze zijn
misschien ook niet altijd even vriendelijk tegen de verkeersregelaars. En
toch: die staan daar maar, soms vele uren achtereen. Het kan gebeuren dat je
op een dag 's morgens én 's middags op een bepaald punt passeert en dan
constateer je: Hé, hij staat daar nóg, met helm en hesje, die grote, oudere
man met baard of die jonge vrouw of man, kaaskop dan wel met wortels elders
in de wereld. Het is
vast geen dikbetaalde baan. En vast werk is het ook niet. Nee, ongetwijfeld
is het werk op uurloonbasis. Steeds meer mensen in Nederland wérken op basis
van flexwerkcontracten. En dat is voor de werknemer een wánkele basis. Als
men je nodig heeft, dan kun je werken. Heeft men je niet nodig, dan zit je
zonder. Geen stabiele basis dus om je bestaan op te bouwen, niet voor
alleenstaanden en niet voor mensen met kinderen. Gelukkig hebben wij in
Nederland nog altijd (hoelang nog? vraag je je wel eens af) een 'sociaal
vangnet', de bijstand, maar kom daar maar eens van rond. Ongetwijfeld valt
dat níet mee. Tja,
dierbare gasten en parochianen, in dat aardse bestaan van ons heb je heren
(en dames) én je hebt knechten, ondergeschikten, mensen die lákens uitdelen
én mensen die afhankelijk zijn, mensen bij wie het geld met scheepsladingen
tegelijk binnenstroomt én mensen die een heel karig bestaan leiden. In het evangelie
van deze zondag vraagt Jezus onze aandacht voor die laatsten, voor de
flexwerkers, bijvoorbeeld de verkeersregelaars, mensen die er op kruispunten,
temidden van het drukke verkeer, letterlijk en figuurlijk gekleurd op staan.
"Waarom staan jullie hier de hele dag zonder werk?" vraagt de
landeigenaar in het evangelie aan de werkers van het elfde uur?"
"Omdat niemand ons gehuurd heeft", zo luidt het antwoord. Bedenk
eens, veelgeliefden, welke beleving van onzekerheid, leegte, zorgen en
treurnis er in en achter die woorden kan zitten en kan schuilgaan:
"Niemand heeft ons gehuurd." - Je moet het maar zijn. Eén
denarie krijgen ze, állemaal: de werkers van het eerste uur precies evenveel
als die van het laatste uur. Eén denarie, hoeveel is dat? Destijds het
dagloon van een goedbetaalde arbeider. Die moest daar tien tot twaalf uur
voor werken. Het was wat een mens nodig had voor een menswaardig bestaan, om
zichzelf, wederhelft en kinderen eventueel, goed in leven te kunnen houden.
Die landeigenaar, beeld van de bestierder van het "koninkrijk der
hemelen" waarover Jezus spreekt, zíet dat dus en is zich daarvan bewúst:
wát mensen nodig hebben om te leven. En dát is voor deze, die landeigenaar,
dus de nórm: wat mensen gewoon nódig hebben. En dus niet: of wat de één
krijgt voor zijn of haar werk, voor de gemaakte uren, wel precies in
verhouding staat tot wat de ander krijgt. Altijd vergelíjken mensen hun eigen
positie met die van anderen. En vaak hebben zij, hebben wij, daarbij de
neiging om méér naar mensen te kijken die méér hebben en krijgen dan wijzelf,
dán naar mensen die minder hebben en krijgen dan wij én om ons dan, zoals dat
heet, 'tekort gedaan' te voelen, minder bedeeld, met alle jaloezie, naijver,
kinnesinne, zurigheid, onaardigheid van dien. Geen royale sfeer. Geen sfeer
waarin mensen elkaar wat gunnen. Maar zó, veelgeliefden, zo is níet de sfeer
van dat koninkrijk waar Jezus het altijd maar over heeft. In dat koninkrijk,
dat hier en nu bij ons in de kerk al begint, opnieuw begint en gestalte zou
moeten krijgen, de sfeer van dat koninkrijk is wél royaal. 'Royaal' dat
betekent: 'koninklijk'. Als mensen die willen horen bij dat koninkrijk van
Jezus, mensen die daar deel van willen uitmaken, als zodanig zouden wij
royale mensen moeten zijn, mensen die
elkaar wat gunnen, mensen die elkaar vanalles gunnen, mensen die elkaar
véél gunnen, mensen die blij zijn als het een ander góed gaat en die daar
gráág aan meewerken, mensen die niet gefixeerd zijn op de vraag "Waar
heb ík recht op?" maar wier bekommernis is: "Wat hebben ménsen
nodig?" Een vrouw
die ik ken bezoekt elke week haar bejaarde ouders. "Dat hebben ze gewoon
nodig" hoorde ik haar laatst zeggen. En dat raakte mij. Want zij, die
vrouw, zíet dat dus. Zij voelt dat dus áán: wat haar ouders nodig hebben. Ze
ziet het, ze voelt het aan en ze voelt zich geroepen en is ook bij machte, in
de omstandigheden, om er gehóór aan te geven, om er op in te gaan, op wat
haar ouders "gewoon nodig" hebben. Ze doet het. Ze bezóekt haar
ouders wekelijks. Niet omdat het moet, niet omdat het verplicht zou zijn,
maar omdat haar gevóel het zegt. Prachtig is dat veelgeliefden. Zó, dáármee
begint dat koninkrijk. Wie zo ziet, voelt en doet geeft gestalte aan Jezus
zelf. Hopelijk is die vrouw over wie ik spreek daarbij ook in staat om de
vraag of haar broers en zussen, want die heeft ze, hopelijk is ze in staat om
de vraag of die anderen wel evenveel doen voor hun ouders als zij, hopelijk
kan zij die vraag helemaal loslaten. Want die anderen zijn niet zij. Hun
levensomstandigheden zijn anders. Zij hebben hun eigen roeping, mogelijkheden
én beperkingen. De verhouding die zij hebben met hun óuders is weer een
andere. Zij hebben hun eigen aanvoelen. Zij doen het op hun manier. Hopelijk
worden zij geïnspireerd door het voorbeeld van hun zorgzame zus. Ja,
eigenlijk denk ik wel dat het zo werkt. Woorden wekken, voorbeelden trekken.
Mensen die elkaar inspireren, daardoor groeit Gods, Jezus' koninkrijk. Gisteren
was het burendag. In het hele land hebben mensen in dat verband initiatieven
genomen. U ook? Of hebt u zichzelf laten betrekken bij een initiatief van
anderen? Hebt u meegedaan? Doe je mee of blijf je aan de kant staan? Altijd
weer is dat de vraag. Wil je betrokken zijn bij en op je buren? Of wil je dat
niet? Sta je open voor contact? Of sluit je jezelf af en op? Oók
gisteren hadden zestig asielzoekerscentra in Nederland open dag.
Zevenentwintigduizend mensen zijn daar in het hele land op afgekomen. Een
ontroerend gegeven vind ik dat: dat er zoveel mensen zijn die de moeite nemen
om er gewoon zelf eens naar toe te gaan, te kijken, kennis te maken. Het
NOS-journaal gaf beelden vanuit Utrecht-Overvecht, een wijk waar in het
verleden sprake is geweest van grimmig, hard verzet tegen de komst van een
AZC. Nu is er een project van jongeren, studenten, die met vluchtelingen
samenwonen in één complex. Van verzet of overlast is geen sprake werd ons
gemeld. En verzaligd zagen we Gerard Bakker, de directeur van de COA, de
Centrale Opvang Asielzoekers, vertellen over dit soort nieuwe initiatieven in
het kader waarvan Hollanders en vluchtelingen echt met elkaar leren omgaan.
Zó, veelgeliefden, begint een nieuwe, een andere wereld, Jezus' koninkrijk. In de
krant van gisteren stond een interview met radiomaker Frits Spits. Hij is de
zoon van een moeder wier ouders in Auschwitz vermoord werden. Verschrikkelijk
heeft ze die ouders gemist. "Iedere avond kuste ze voor het slapengaan
hun foto." En toch, zegt Spits, hebben zijn ouders "op de puinhopen
van de oorlog weer een bestaan opgebouwd, kijkend naar de toekomst, niet naar
het verleden. Er was geen sprake", zegt hij, "van omzien in wrok,
integendeel mijn vader geloofde heilig in een nieuwe wereld. Ik ben eerlijk
gezegd heel blij dat hij niet weet dat Engeland binnenkort uit de EU stapt.
Dat had hij zo verschrikkelijk gevonden. Hij is in de oorlog in Engeland
opgevangen. Alles wat Brits was, vond hij nadien geweldig. Hij reed in
Engelse auto's, rookte Engelse sigaretten. Dat nu datzelfde Engeland uit de
EU stapt, had hij niet kunnen verkroppen. Hij zou verbijsterd naar het
populisme van vandaag hebben gekeken. 'Weten ze dan niet wat er gebeurd is?
Zien ze de gevaren dan niet?' Datgene waar mijn vader voor stond, zit ook in
mij. Migranten zijn geen nummers maar mensen. Mijn eigen ouders zijn gevlucht
en opgevangen. Daardoor besta ik."[24]
Tot zover Frits Spits. En hij staat met zijn visie, dezelfde als die van zijn
vader, denk ik "niet ver van het koninkrijk van God".[25] In dat
koninkrijk, veelgeliefden, zijn mensen geen nummers. Daar is voor ieder
ruimte. Daar gunnen mensen elkaar alles. In dat koninkrijk dragen mensen geen
fluoriscerende hesjes, maar staan ze in het Licht. Mogen wij allen tot dat
koninkrijk behoren. Amen. Verkondiging op 10 september
2017, de drieëntwintigste zondag door het jaar, in de kerk van Onze Lieve
Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door pastor
Pierre Valkering Gelezen:
uit het boek van de profeet Ezechiël (33, 7-9), Psalm 95 (ged.), de brief van
de heilige apostel Paulus aan de christenen van Rome (13, 8-10) en uit het
heilige evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Mattheüs (18, 15-20). Een
mens te zijn op aarde, is
eens voorgoed geboren zijn, is
levenslang geboortepijn. Een
mens te zijn op aarde is
leven van de wind. De
bomen hebben wortels, de
bomen mogen stevig staan, maar
mensen moeten verder gaan. De
bomen hebben wortels, maar
mensen gaan voorbij. De
vossen hebben holen, de
mensen weten heg nog steg, zijn
altijd naar hun huis op weg. De
vossen hebben holen, maar
wie is ónze weg? De
mensen hebben zorgen. Het
brood is duur, het lichaam zwaar. En
wij verslijten aan elkaar. Wie
kent de dag van morgen? De dood komt
lang verwacht. De tekst
van een lied van Huub Oosterhuis. Uit 1965. Het lied van de mens op aarde. Zo heet het. Levenslang
geboortepijn. Mensen
moeten verder. Mensen
gaan voorbij. Mensen
zijn altijd naar hun huis op weg. En:
Wij verslíjten aan elkaar. Ik denk,
dierbare gasten en parochianen: Het is goed, kernachtig, treffend en mooi
gezegd. Het zijn allemaal wáre woorden. Zo ís ons leven op aarde. En zó is
ook ons leven samen, als christelijke geloofsgemeenschap. Voor mij als
parochiepastor sluit de tekst sterk aan, zowel bij de bijbelpassages die wij
op deze zondag hoorden als bij allerlei ervaringen die ik in kerkelijk
verband in de loop der jaren heb gehad. Allerlei herinneringen roept deze
liedtekst bij mij op. Namen en gezichten van allerlei heel concrete mensen
duiken in mijn geheugen op. Ik zie ze voor mij die mensen. Levenslang
geboortepijn. Ja, leven kan pijn doen. Het is de pijn van het groeien, de
pijn van het ouder worden. Het is pijn van het lichaam en pijn van het hart.
En die laatste pijn is per saldo altijd de grootste - de pijn die we elkáár
bezorgen. Het is de pijn van de frictie en van het conflict. De een bezeert
zich aan de ander. Mensen doen andere mensen dingen aan. We lijden vanwege
elkaar. We dóen elkaar pijn. Wij verslíjten aan elkaar. Ja, ... dat kun je
wel zéggen... Mensen
moeten verder. Ja, "we doen altijd maar voort" zoals de Vlamingen
zeggen. Al te lang stilstaan bij ellende, onenigheid, pijn kan niet. Je moet
verder. Wíj moeten verder. En dat kunnen we doen soms, dat verder gaan, alsof
er niets gebeurd is. Opgeruimd staat netjes. Zand erover. En Hupsakee. Klaar
is Kees. Daar gaan we weer. Tja... Mensen
gaan voorbij. Zo is dat. De bomen hebben wortels, de bomen mogen stevig staan,
maar mensen moeten verder gaan. De bomen hebben wortels, maar mensen gaan
voorbij. Wij bewegen ons door de buurt, door de stad en over het
aardoppervlak. Wij nemen de benenwagen. En soms nemen we de benen, dan hollen
we hard weg. Mensen gaan voorbij. We verliezen mensen aan de dood. Mensen
sterven. Het wordt herfst, het weemoedige jaargetijde. De blaadjes vallen van
de bomen. En zo gaat het ook met de mensen en met je huisdieren, met je
dierbaren. Je verliest ze. Ze gaan dood. Zodadelijk is het weer 2 november,
Allerzielen. Ja mensen gaan voorbij. Je verliest ze aan de dood of soms ook
aan het leven. Mensen nemen afscheid van elkaar. Ze verdwijnen uit het zicht.
Opeens zijn ze vertrokken. Je ziet ze niet meer. Er is iets gebeurd. Het
voelt niet meer goed. Iemand, mensen voelen zich niet meer thuis bij je, bij
ons. En ze zoeken hun heil elders. Ze zijn er nog wel, nog ergens. Maar ze
leven op afstand, ver weg of dichterbij, soms zelfs héél dichtbij. Maar het
contact is verbroken. Soms zien mensen elkaar nog wel, van een afstandje.
Maar als ze elkaar passeren, dan doen ze of ze elkaar niet zien. Gesproken
wordt er niet meer met elkaar. Hoogstens wordt er nog een praatje gemaakt. Ja,
mensen gaan voorbij en moeten verder. Máár: Mensen zijn óók altijd naar hun huis
op weg. Je wilt thuis zijn, geborgen, veilig. Maar wáár ben je thuis? Bij wie
ben je thuis? Mensen kunnen echt 'hun huis kwijt zijn' zoals dat heet. Want
ze zijn verhuisd. Of er is iemand vertrokken. En daardoor is je huis je huis
niet meer. Het voelt leeg. De ziel is er uit. Uiteindelijk,
dierbare gasten en parochianen, hebben wij op aarde geen vaste woon- of
verblijfplaats. "Óns vaderland is in de hemel" schrijft de apostel
Paulus in zijn brief aan de Filippenzen.[26]
Van dát vaderland is elk kerkgebouw dus ook het onze een beeld. En kun jíj
dat zo zien? Van dat vaderland is elke kerkgemeenschap dus ook de onze een
vooruitgeschoven post. En kun jíj dat zo ervaren? Onder ons, met elkaar, zou
dat vaderland (Jezus spreekt altijd over 'koninkrijk'); onder ons zou het al
een beetje zichtbaar, merkbaar, voelbaar moeten worden. Maar... is dat ook
zo, voor ons? Tijdens de viering van de heilige eucharistie, zeker op zondag,
wél denk ik. Maar vaak genoeg of misschien wel veel te vaak kunnen we
daarbuiten in allerlei toestandjes met elkaar verzeild raken die bepaald níet
ideaal en paradijselijk zijn. "De liefde tussen de broeders en zusters
is vaak ver te zoeken" schreef onze bisschop Jozef Punt in zijn
beleidsnota Nieuwe tijden, nieuwe wegen.[27] En hoe wáár is dat. Tja. Waar
gehakt wordt vallen spaanders. En wij verslijten aan elkaar. Hoe
moeten wij, veelgeliefden, met dat soort omstandigheden omgaan? Ik denk
dat het in de bijbellezingen van deze zondag dáár over gaat. Wij
moeten niet schromen om elkaar aan te spreken op elkaars gedrag als wij
denken dat daar iets aan schort of mee mis is. Dat lijkt mij van zowel de
eerste lezing uit het boek van de profeet Ezechiël als van de evangelietekst
van Mattheüs de duidelijke boodschap. "Mensenkind, ik heb u als wachter
over het volk aangesteld." "Alles wat u van Mij te weten komt moet
u hun (...) meedelen". Zo hoorden wij Ezechiël spreken. En ik denk,
veelgeliefden, in die woorden mogen wij allemaal een roeping ervaren: Wachter
zijn van Godswege, door Hem, door Zijn Geest, die van Jezus geïnformeerd, van binnen zelf gevormd.
En op basis daarvan waakzaam zijn, op de eerste plaats jezelf en op de tweede
plaats ook ándere mensen bewaken, de wacht bij hen houden. Weet u nog, de
herders in de kerstnacht die waakten bij hun kudde?[28]
Zó toezien op mensen, of het wel goed met hen gaat, zorgzaam zijn. Het is
góed om zo te zijn en goed om te doen denk ik, of nee, dat weet ik wel zeker.
En als je jezelf zorgen maakt om iemand, dan is het een goede zaak om hem of
haar onder vier ogen op een goede manier daarover te benaderen en aan te
spreken in de hoop dat je in een vertrouwelijke, welwillende en prettige
sfeer erover met elkaar kunt spreken. Van iemand die zich geroepen voelt om
zich op dit vlak te begeven, en dat is soms glad ijs, dat vlak, vraagt dat
veel aandacht, liefde, inzet, durf en tact. Dit, veelgeliefden, is stap één
en wel: de belangrijkste dunkt mij. Helaas echter wordt deze stap maar al te
vaak overgeslagen. Want, ik zeg het als deze evangelietekst op het menu staat
altijd weer, maar dat is nodig: Als er
met iemand iets loos is, dan zie je maar al te vaak dat er met jan-en-alleman
over gesproken wordt, behálve met degene om wie het gaat. En daardoor kom
je gemakkelijk in de sfeer van roddel en achterklap terecht. En dat zij verre
van ons veelgeliefden. Jezus geeft dat heel duidelijk aan zo dunkt mij:
"Als je broeder (of: je zuster) je iets misdaan heeft, (dan) moet je hem
(of: haar) dat onder vier ogen zeggen." Hopelijk helpt zo'n gesprek,
lost het iets op. Als het goed is, als je goed met elkaar bent en goed met
elkaar spreekt, dan wél natuurlijk. En dan is iedereen blij en opgelucht. En
dan groei je met elkaar in verbondenheid, betrokkenheid en liefde. "Laat
uw enige schuld de onderlinge liefde blijven" schreef Paulus in de
passage uit zijn brief aan de Romeinen die wij in onze tweede lezing vandaag
hoorden. Maar wat
nu te doen als het niet lúkt, wat als je níet tot elkaar komt? Wat als de
boosdoener, in jouw ogen, naar jouw hopelijk door God, door Jezus' Geest goed
gevormde inzicht; wat te doen als hij of zij niet luisteren wil? Het woord
'boosdoener' kwam in onze eerste lezing, van Ezechiël, maar liefst vijfmaal
voor. Dus dat was wel heel erg veel 'boosdoener'. "Weest niet
halsstarrig" hebben wij met elkaar gebeden in het refrein van de
vijfennegentigste psalm. En het is waar: mensen, wij, kúnnen halsstarrig
zijn, een stijve nek hebben. En inderdaad kan onze impressie en visie zijn:
dat het met zo iemand, met wie jij tevergeefs hebt geprobeerd in gesprek en
verder te komen, dat het met zo iemand érg verkeerd en mis gaat en dat jij je
daarover érg veel zorgen blijft maken. Wat dán te doen? Ja, zo maakt Jezus
duidelijk, dán kun je die zorgen natuurlijk met een of twee mensen delen en
kun je het samen met hen misschien nóg eens proberen bij de veronderstelde
boosdoener. Wie weet kom je er dan samen wél uit. Ik weet veelgeliefden: Het
klinkt misschien allemaal heel moeizaam. En het kóst veel moeite, inspanning
en tijd. Ik kan erover meepraten. Maar dit is wel: zorgvuldig met mensen om
gaan. Dit was
dus stap twee. Maar dan
is ook nog een derde stap mogelijk: Als ook zo'n gesprek met z'n drieën of
z'n vieren niet helpt, dan kun je, ten einde raad eventueel, de zaak, de
problematiek waarom het gaat; je kunt die dan altijd nog publiekelijk aan de
orde stellen, bijvoorbeeld op zondag in het kader van de verkondiging, de
preek. Soms is dat goed, belangrijk en zinvol om te doen. Ik herinner in dit
verband nog maar weer eens aan de uiterst pijnlijke en problematische materie
van seksueel misbruik in kerkelijk verband. Afgelopen week was daarover bij
Canvas op t.v. weer een uitvoerige reportage waar ik toevallig inviel.[29]
Een paar jaar terug hebben de media er geregeld bol van gestaan. En ik heb
steeds gesteld: in zulke omstandigheden is het niet reëel en geen goede zaak
als je daar op zondag in de kerk niets over hoort, hoe moeilijk dat ook is:
als dat onderwerp ook in de kerk zélf ter sprake wordt gebracht. Liever
zouden we er misschien met een grote boog omheen lopen en onze oren ervoor
sluiten. Maar als we dat doen, veelgeliefden, dan wordt de zaak waar het om
gaat óók weer gemakkelijk onder het tapijt geveegd en in doofpotten gestopt
en blijft onze kerk op zo'n punt maar voortdoen zoals ze al veel te lang
heeft gedaan en dat kan echt niet meer. Want mensen worden het slachtoffer
van die manier van doen. Dat was precíes de strekking van die
Canvas-reportage. Gistermiddag
hebben wij met z'n drie op de kop van de Albert Cuyp in het kader van het
initiatief 'Kerkproeverij' (Back to the
Church) van de Raad van Kerken kaarsen aangereikt aan de bezoekers van de
markt. Soms namen mensen die kaarsen aan, vriendelijk of minder vriendelijk.
Velen keurden ons ook geen blik waardig of reageerden bars of bits. En even
was daar ook een heel emotionele ontmoeting met een mevrouw met veel pijn,
precies op dat punt van misbruik. Zo is dat veelgeliefden. Dit issue blíjft
voor mensen gewoon een belangrijke rol spelen in relatie tot ons geloof en
onze kerk. Dus niets onder het tapijt. Voor de draad ermee. Het is van groot
belang dat het misbruik-issue en seksualiteit en relatievorming überhaupt op
onze kerkelijke agenda blijven staan. "Zeg het (...) tegen de
gemeente", tegen de verzamelde geloofsgemeenschap, zegt Jezus. "Als
hij zelfs naar de gemeente niet luistert, beschouw hem dan als een heiden en
een tollenaar." Ja, veelgeliefden, er zijn van die situaties, als we
werkelijk alles hebben geprobeerd en uit de kast gehaald om met mensen in
contact te raken en te blijven en hen de hand te reiken, dat 't tóch kan
gebeuren en vóórkomen dat je moet zeggen: Mij is het niet gelukt. Mij is het
niet gegeven. Wat móet je dan nog? Wat kún je dan nog? Mensen gaan soms huns
weegs. Het kan gebeuren dat ze zich met hard
feelings, met frustraties los maken van onze gemeenschap. Dat is altijd
spijtig. Dat is altijd tragisch. "Beschouw hem dan als een heiden of een
tollenaar" horen we Jezus zeggen. Dat klinkt niet zo sympathiek. Dat
klinkt hard ook. En wij herinneren ons juist bij deze woorden ook, hoe Jezus
door Jericho trekt en daar, verschanst in een boom, de tollenaar Zacheüs
ontwaart en hem róept: "Zacheüs, kom vlug naar beneden. Want vandaag
moet ik gast zijn in jouw huis."[30]
En dát zijn woorden die verwarmen. Ik denk: bij Jezus is een nieuw begin
altijd mogelijk. Zeg bij Hem nooit nooit. Dus zo zou het ook bij ons moeten
zijn, bij en in de gemeenschap die rond de voor ons gestorven en verrezen
Heer voortdurend bijeenkomt. "Wat jullie op aarde binden, zal ook in de
hemel gebonden zijn. En wat jullie op aarde ontbinden, zal ook in de hemel
ontbonden zijn." Híj, veelgeliefden, heeft 'het', zijn hele
nalatenschap, óns toevertrouwd, elk van ons afzonderlijk en ons als
gemeenschap. Open jij en open ik en openen wij samen de hemel voor mensen? Of
sluiten wij mensen ervoor af en er van buiten? Ik hoop het eerste
veelgeliefden. Want wie mensen afhoudt van de hemel komt er zelf ook niet in.[31] "Ik
verzeker jullie, als er twee van jullie eensgezind iets vragen hier op aarde,
om het even wat, dan zúllen ze het krijgen van mijn vader in de hemel."
Ik denk veelgeliefden: wérkelijke eensgezindheid op aarde tussen mensen,
mensen die zich bij elkaar volkómen veilig, geborgen en thuis voelen, dat ís
al de hemel - of minstens een voorproefje ervan. En dáárbij vallen alle noden
en vragen die mensen kunnen hebben in het niet en misschien wel helemaal weg.
"Want waar twee of drie in mijn naam bijeen zijn, daar ben ik", de
gekruisigde, de verrezen Heer, "daar ben ik in hun midden." Wát wil
je dan nog meer? Door Hem en met Hem en in Hem wordt elk verslijten aan elkaar en worden alle wonden geheeld. Mogen wij
het ervaren. Amen. Verkondiging op 20 augustus 2017, de twintigste zondag door
het jaar, in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door pastor
Pierre Valkering (Gelezen: uit het boek van de profeet Jesaja
(56, 1+6-7), uit de brief van de heilige apostel Paulus aan de christenen van
Rome (11, 13-15+29-32) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus
Christus volgens Mattheüs (15, 21-28). Een aantal weken geleden, dierbare gasten en
parochianen, meldden zich bij mij mensen afkomstig uit Armenië, een gezin:
vader, moeder en twee kinderen, twee meisjes: één van zeven, die me
onweerstaanbaar aan Anne Frank doet denken, en één van twee jaar oud. Om hun
moverende redenen, na daar uiteraard het nodige, nee: veel te veel, te hebben
meegemaakt, hebben deze mensen het land van hun oorsprong, Armenië dus,
achter zich gelaten en zijn zij hier bij ons terecht gekomen: als
vluchtelingen. Als zodanig hebben zij om asiel gevraagd. Vier jaar geleden is
dat nu. Hun procedure loopt nog. In Nederland hebben zij op verschillende
plekken gewoond. Sinds een jaar wonen zij in een pand dat eigendom is van een
protestantse kerk. Maar dat moeten zij nu verlaten. Dus... waar moeten zij
naar toe? In dat verband hebben zij allerlei kerken en ambtsdragers, directe
collega's van mij ook, benaderd met de vraag: Kunt u ons helpen? Aan één
kamer hebben wij al genoeg. Tja, veelgeliefden, wat moet je met zo'n
vraag... Zelf ben ik, in de pastorie, natuurlijk ruim behuisd. Maar
voortdurend heb ik ook allerlei gasten. En om nu een heel gezin onderdak te
verschaffen? Zou dat voor u iets zijn? Voor hoe lang zou het zijn? En wat
doen de mensen in kwestie, mochten zij als vluchtelingen in Nederland
uiteindelijk niet erkend worden? Wat dan?
En: Armenië is toch een 'christelijk land'?
Ja... maar... in dezelfde zin als ook Rusland het is, waarvan het, ten tijde
van de Sovjet-Unie, lange tijd deel heeft uitgemaakt en dat er naar men zegt
nog altíjd veel in de melk te brokken heeft, ofwel waarvan het praktisch een
vazalstaat zou zijn. Net als in Rusland kun je ook in Armenië maar beter geen
politieke oppositie voeren, in de handen van de politie en de geheime dienst
en níet in de gevangenis terecht komen. Want het respect voor de menselijke
waardigheid is bij die genoemde overheidsdiensten in Armenië niet zo sterk
ontwikkeld naar ik heb begrepen. Hoe om te gaan met de hulpvraag van deze
christelijk-godsdienstig zeer bevlogen en geëngageerde, oecumenisch
ingestelde rooms-katholieke mensen die nota bene in Rusland ook als
missionarissen werkzaam zijn geweest en die nu heel expliciet een beroep doen
op ons als hun geloofsgenoten? In het evangelie van deze zondag doet een
níet-Israëlitische vrouw een beroep op Jezus. Zij roept Zijn hulp in,
letterlijk, voor haar dochter die 'bezeten' is. Wát is er met die dochter aan
de hand? Ik denk: Zij kampt met een mentaal probleem. Er is iets mis met haar
geest. Zij kan zichzelf niet zijn. En dat op zó'n manier dat zij, die
dochter, daar erg onder lijdt, en haar moeder mét haar. Hoe gaat Jezus en hoe
gaan zijn leerlingen met deze hulpvraag om? Hoe reageren zij er op? Nou, niet al te aardig eigenlijk, niet zo
leuk. "Hij gaf haar niet eens antwoord" staat
er. Oftewel: Hij, Jezus, negeert haar in eerste instantie. En Zijn leerlingen
oefenen druk op Jezus uit om de vrouw weg te sturen. Ze zijn duidelijk
geïrriteerd door haar geroep. Ik moet zeggen, dierbare parochianen en gasten:
deze reactie herken ik ook in verband met het door ons te geven antwoord op
de hulpvraag van het Armeense gezin. Ik heb die hulpvraag voorgelegd aan het
parochiebestuur, aan het bestuur van de PCI, de Parochiële Caritas
Instelling, en aan enkele individuele, ter zake kundige parochianen. En
'irritatie' door het stellen van de vraag alleen al is in reactie daarop als
element duidelijk herkenbaar. Jezus zegt vervolgens: "Ik ben alleen
gestuurd naar de verloren schapen van het huis van Israël." Voor wie is Jezus er? Voor zijn vólksgenoten,
voor de jóden, lijkt zijn antwoord te zijn. En dan met name: voor diegenen
onder hen 'waar iets mee is', waar iets mee aan de hand is: degenen binnen
dat volk die hun draai niet kunnen vinden in het leven en in de godsdienst,
in hun relatie, hun omgang met God en met mensen, voor hen die ongelukkig,
onvrij, gehandicapt, ziek zijn - naar het lichaam, naar de geest. Want vaak,
veelgeliefden, gaat dat samen en ís er een relatie tussen ziekte van het
lichaam en van de geest. Afgelopen week nog zei een vriend, een arts, mij
dat: dat het er soms bijna op lijkt alsof mensen onbewust in hun leven een
vorm van ziekte als het ware 'kiezen', een vorm van ziekte die hen verlost
van een probleem op een ander vlak, van bijvoorbeeld een problematische of
zelfs onleefbare relatie met zichzelf, met een partner, met familie of op het
werk, of met dat werk als zodanig. En die ziekte is als oplossing dan
natuurlijk een schijnoplossing, maar in zekere zin wérkt het toch ook. Veel
mensen leven in ziekmakende omstandigheden of ook in omstandigheden waarin
ziekte in zekere zin een uitkomst is. Misschien is zoiets ook het geval in
verband met die zogenaamde 'bezetenheid' van die dochter. Wat is de aard van
die bezetenheid? Waar komt die vandaan? Nihil
sine ratione. Niets is zonder reden. Op welk ónderliggend probleem zou
die bezetenheid een antwoord kunnen zijn? Misschien dat er iets speelt in de
relatie van moeder en dochter? Misschien is die moeder een alleenstaande
ouder en zó betrokken op die dochter, wellicht haar enig kind, dat dat kind
geen kant op kan en létterlijk bezet wordt door haar moeder, zodanig dat zij,
die dochter, bezeten is en wordt - vanwege haar moeder? Het zou zomaar
kunnen. Allerlei mensen hebben daar in hun leven last van: van een
problematische verhouding met hun ouders. Voor wie is Jezus er? Voor wie wil Hij er
zijn? En voor wie willen wij er zijn? jij, u, ik? Voor wie willen wij er zijn
als Nederland? Voor wie willen wij er zijn als kerk, als parochie? Alleen
voor 'onze eigen mensen'? Of ook voor mensen van buiten, voor
'vreemdelingen'? Waar ligt onze grens? Waar trekken wij die? Willen wij
überhaupt een grens trekken? Want mensen, mensen in nood, zijn toch ménsen? In onze eerste lezing vandaag, uit het boek
van de profeet Jesaja, klonk het: "De vreemdelingen die zich bij de Heer
hebben aangesloten (...): hen allen laat ik naar mijn heilige berg komen, en
ik schenk hun vreugde in mijn huis van gebed." Ja, dat laatste, vreugde,
dat is altijd wat je hoopt dat mensen, wie zij ook zijn, erváren, óók als ze
hier bij ons komen, in óns huis van gebed. Maar... maar is dat huis wel van
ons? Is deze kerk wel ons eigendom? Uiteindelijk niet denk ik. Uiteindelijk
zijn we hier allemáál gasten: mensen met hun grote of minder grote
tekortkomingen en mensen die allemáál afhankelijk van Gods genade. In onze
tweede lezing, uit Paulus' Romeinenbrief, daarin hoorden we: "Allen
heeft God in hun ongehoorzaamheid opgesloten, om allen in te sluiten in zijn
ontferming." Zo is het dus. Hij, de God van Israël, wil er ook voor de
vreemdelingen zijn, dus óók denk ik voor zo'n Armeens gezin dat bij ons
verzeild is geraakt en dat een beroep op ons doet - als je hen in die zin wel
'vreemdelingen' mag noemen, want zij zijn toch geloofsgenoten? Jezus, nochtans, doet er in het evangelie ten
aanzien van de Kananese vrouw nog een schepje bovenop: "Het is niet goed
het brood van de kinderen te nemen en het aan de hondjes te geven." Hoe
gróf, hoe tegen de borst stuitend, hoe kwétsend, hoe belédigend zou iemand
zulke woorden kunnen opvatten - om dan als een geslagen hond eventueel af te
druipen... Maar zo niet die Kananese vrouw die haar mannetje of liever
gezegd: die haar gendertje staat.
Zij laat zich niet uit het veld slaan. En ze laat zich níet afschepen, zelfs
door Jezus niet: "(...) Wat de hondjes eten, (dat) zijn (toch) de
kruimels die van de tafel van hun baas vallen". Tegen zovéél adremheid,
gevatheid en charme, tegen zóveel incasseringsvermogen, innerlijke kracht en
vasthoudendheid, tegen zoveel nederigheid en geloof, in nota bene 'een vreemdeling', in iemand die niet van het houtje
is... dáár kan zélfs Jezus niet tegen op. Intuïtief heeft die Kananese vrouw
aangevoeld dat zij bij Jezus geheel aan het juiste adres was. Zijn weerstand,
die van Jezus, ten opzichte van de Kananese vrouw is voor haar een test
geweest. En die weerstand heeft haar gesterkt. En dan gaat Jezus om. God gaat
om. En als zelfs Jezus en God kunnen omgaan, dierbare gasten en parochianen,
waarom zouden Hollandse christenen en een parochie, waarom zouden de Nederlandse
en de Armeense overheid, waarom zouden dan ook de onmensen in deze wereld, de
hufters, de bruten, de klootzakken, de wreedaards van de KGB en dergelijke
instellingen, mensen die natuurlijk ook zichzelf niet gemaakt hebben maar die
zo gemáákt, mísmaakt, zíjn: waarom zouden dan ook zij niet kunnen omgaan?
Moge dat Armeense ouderpaar de kwaliteiten in zich hebben van die Kananese
vrouw, van die moeder. Ik wens het ons állen toe. Amen. Verkondiging op 14 augustus 2014,
vigilieviering van de Tenhemelopneming van Maria (titelfeest), in de kerk van
Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede door pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het eerste boek der
Kronieken (15, 3-4+15-16 en 16, 1-2), de eerste brief van de heilige apostel
Paulus aan de christenen van Korinthe (15, 54-57) en uit het heilig evangelie
van onze Heer Jezus Christus volgens Lucas (11, 27-28). Je moet er, dierbare gasten en
parochianen, je moet er toch niet aan denken: dat het écht mis gaat tussen
die twee: tussen Kim Jong-un en Donald Trump en daarmee tussen de Verenigde
Staten en Noord-Korea. Beide mannen lijken mij uit hetzelfde hout gesneden.
Beiden vinden zichzelf geweldig. Uit beider monden klinken krachtpatserige
woorden. Beiden doen het voorkomen niet te zullen schuwen om het andere land
te bombarderen op een manier die nog niet eerder vertoond is, met kernwapens
ook. Want die zijn er toch niet om niet gebruikt te worden, zeggen ze. En je
ziet ze er allebei voor aan. Beiden lijken maf genoeg om inderdaad de daad
bij het woord te voegen en de ander aan te vallen. Je moet er, veelgeliefden,
niet aan denken wat er dan zou kunnen gebeuren. Nee, maar ja: op hoe dat werkt in
je geest heb je natuurlijk nooit helemaal greep. Ik betrapte mij er pas op
dat zich aan mijn geestesoog in half slapende, half wakende toestand beelden
voordeden zoals we die kennen uit het Midden-Oosten maar ook van allerlei
aanslagen in ons eigen Europa, beelden nu getransponeerd naar ons eigen
Amsterdam. De Chinezen waren hier. Want dat had natuurlijk niet kunnen
uitblijven: het conflict tussen de VS en Noord-Korea was losgebarsten,
geëscaleerd, ook de Chinezen waren erin betrokken geworden, van het één kwam
het ander, Chinezen bezaten toch al van alles en nog wat in Europa en nu
waren we bezet door China. Lijken bij ons in de straten en ook hier:
dictatuur. Van dat heerlijke, vrije, onbezorgde Amsterdam was niets meer
over. Natuurlijk, dierbare gasten en
parochianen, bent u vanavond niet naar de kerk gekomen om uzelf door mij de
stuipen op het lijf te laten jagen. En dat is natuurlijk ook helemaal niet
míjn bedoeling. Maar goed, ik realiseerde mij: ook in mij is een soort
oerangst aanwezig. En die wordt door wat er in de wereld aan de hand is wel
wakkergemaakt. En ik sluit toch niet uit dat deze of gene onder u daar ook in
meer of mindere mate mee te maken kan hebben: Wat kan ons nog boven het hoofd
hangen? Zo niet op het wereldpolitieke toneel, dan toch op het toneel van het
eigen leven: Hoe moet dat als ik oud word? Waar moet ik dan heen? Wie heb ik
dan nog? Wie is er dan nog op mij betrokken? Hoe zal 't financieel gaan? En
wat als ik echt hulpbehoeftig word? De zorg is nu al een probleem. Dus hoe
zal het tegen die tijd wel niet zijn? Allemaal zorgen veelgeliefden. Allemaal
vertwijfelde vragen. Wat heeft 't allemaal met de
Tenhemelopneming van Maria te maken? Een oude dame vertelde mij laatst
dat ze in gesprek was geweest met een niet-godsdienstige vriendin. En in dat
gesprek had die vriendin een beetje jaloerzig bijna opgemerkt: "Jij hebt
nog wat." En met dat "wat" bedoelde zij het geloof van die
oude dame. En zo is dat veelgeliefden: dat geloof van ons, dat is inderdaad
een grote schat en mogelijk inderdaad iets om jaloers op te zijn. In de eerste lezing die wij hoorden,
uit het eerste boek van de Kronieken hoorden wij over "de ark van
God" die met "feestelijke muziek" en "zangers" de
stad werd binnengebracht en in de tent werd gebracht "die David voor
haar had opgeslagen". Het lijkt op wat wij zodadelijk zullen doen aan
het einde van deze vigilieviering: Wij zullen zingend over straat gaan,
helaas zonder feestelijke muziek, behalve dan van onze kerkklokken bij
terugkeer in de kerk waar wij ons vaandel met daarop de Tenhemelopneming
afgebeeld zullen binnenbrengen, terugbrengen. Vanaf de oudste tijden van de
kerk hebben de gelovigen Maria in verband gebracht met die "ark van het
verbond" waarover we hoorden. Die ark bevatte ooit de stenen platen
waarop de wet van God, zoals Mozes die ontvangen had op de berg Sinaï, was
ingebeiteld. De grootste schat van Israël was dat: de van God ontvangen
leefregels. Voor ons is die hele wet, het hele Woord van God geïncorporeerd
in Jezus, Maria's Zoon. Hij is onze rijkdom, onze schat. En Maria is als het
ware het doosje waar Hij heeft ingezeten en waar Hij uit tevoorschijn gekomen
is. Dus haar zijn we dankbaar en met haar zijn we blij. Zo moeder zo zoon. Zo
zoon zo moeder. Als twee druppels water. Ja, met haar en met Hem, hebben wij
inderdaad nog wat. Heel wat. Het redt ons. Hij redt ons. "Gelukkig de schoot die u
heeft gedragen, en de borsten waaraan u hebt gezogen" riep een anonieme
vrouw uit de menigte Jezus toe in de evangelietekst die wij hoorden, van
Lucas. Horen we in die woorden ook enige jaloezie doorklinken? Het zou zomaar
kunnen. De moeder van Dafne Schippers zijn, of van Tom Dumoulin, of van
Jezus... zou dat niet fantastisch zijn? benijdenswaardig? De moeder van zo'n
kind, van zo'n dochter, van zo'n zoon... Opvallend is: Jezus zelf gaat in die
gedachte wél, maar tegelijkertijd nadrukkelijk ook níet mee. Hoe gaat Hij in
op de woorden van de anonieme vrouw? Hij zegt "Inderdaad, gelukkig zij
die het woord van God horen en het bewaren." Blijkbaar hoort Zijn moeder
ook bij die mensen. Zo is het. Als kort na Jezus' geboorte de herders op
bezoek komen en verhalen wat ze allemaal van de engelen over Jezus hebben
gehoord, dan horen we daar vervolgens over Maria: "Maria bewaarde dit
alles in haar hart en dacht erover na"[32]. Ja, Maria had nog wat. Zij had nog de schat van die
woorden. Die bewaarde zij in haar. En niemand en niets die haar die kon
afnemen, ook Jezus' gruwelijke kruisdood niet en niet zijn vijanden en
moordenaars. "Inderdaad, gelukkig zij die het woord van God horen en het
bewaren." Maria hóórde dat woord en had het. Maar Jezus spreekt in
meervoud. Want zij is niet de enige. Ook wij kunnen, met Maria, dat woord van
God, Jezus zelf, horen en in ons hart bewaren. En geen Trump en geen Kim
Jung-un die het ons afneemt. En veelgeliefden, mochten wij ooit zelf direct
of indirect met de gevolgen worden geconfronteerd van wandaden die zulke
mafkezen begaan en ontketenen, als er ooit kwade dagen komen, dan kan dat
Woord van God, dan kan Jezus, die wij in ons hart bewaren ons geluk zijn. Wie
Hij werkelijk is en voor je kan betekenen, dat kun je juist ervaren denk ik
als je in zwaar weer terecht komt - denk maar aan de evangelietekst van
afgelopen zondag, van gisteren: over de storm op het meer en Petrus die over
het water naar Jezus toekomt maar bang wordt en wegzakt maar dan roept hij
Jezus en die steekt Zijn reddende hand naar hem uit.[33] Jonge mensen die ik ken zijn
recentelijk geconfronteerd geworden met ernstige gezondheidsklachten van één
van beiden. De ander schreef mij: "Inmiddels zijn al ruim vier maanden
gevuld met onderzoeken, opnames en inmiddels een chemotherapie. Er is tot nu
toe één ziekte bij hem ontdekt maar ze zijn nog vol in onderzoek omdat nog
niet al het kwaad is gediagnosticeerd. Inmiddels is duidelijk dat we in een
rijtje met mogelijkheden zitten waar je eigenlijk het liefst ver vandaan wilt
blijven. Onze grenzen worden de afgelopen periode constant opgeschoven en ons
geduld wordt flink op de proef gesteld. (Maar) wij halen veel troost uit het
samen en afzonderlijk van elkaar bidden." Indrukwekkend dat laatste
zinnetje. Zij hebben nog wat. Wij vieren de Tenhemelopneming van
Maria. Wat het betekent werd ook geduid in onze tweede lezing, uit Paulus'
eerste Korinthenbrief, over "dit vergankelijke" dat "met
onvergankelijkheid" en "dit sterfelijke" dat "onsterfelijkheid
is bekleed". "De dood is verslonden, de overwinning is
behaald!" jubelt Paulus. "God zij dank: Hij geeft ons de
overwinning door Jezus Christus." Nare ziekte, Kim Jung-un, Trump...
kunnen ons niets maken. Met Jezus, Maria's Zoon, hebben we al gewonnen. In
dat geloof en in die zekerheid mogen we leven. Doe het maar. En maak je geen
zorgen. Wees niet bang. Amen. Verkondiging op 6
augustus 2017, feest van de Gedaanteverandering des Heren, in de kerk van
Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Daniël (7, 9-14), uit de
tweede brief van de heilige apostel Petrus (1, 16-19) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Mattheüs (17, 1-9). Er uit. Dat is wat veel mensen willen, juist
in deze tijd van het jaar. Ja, bijna iedereen wil dat. Rijk en arm willen
dat, mensen die geen cent te makken hebben én mensen die beschikken over
aanzienlijke vermogens of die zelfs bulken van het geld. Iedereen wil weg,
iedereen wil er uit. Waar uit? Uit de eigen dagelijkse, bekende
omstandigheden die soms ook om wat voor reden voor mensen soms beklemmend en
deprimerend kunnen zijn, waarin ze zich gevangen, vast, klem kunnen voelen
zitten. Dus dáárom: er uit. Lucht, ruimte, vrijheid, zon, zee, natuur, bergen
en bossen ervaren. Loskomen. In onze evangelietekst vandaag op dit feest
van de Gedaanteverandering (Transfiguratie) des Heren spelen op de
achtergrond omstandigheden van grote bedreiging en bedreigdheid ook een grote
rol. Want, zo staat er, "terwijl ze van de berg afdaalden, gebood Jezus
hun: 'Vertel niemand van dit visioen voordat de Mensenzoon uit de doden is
opgewekt.' " Hij leeft dus reeds, Jezus, met de dood voor ogen. Hij weet
dat zeker: Ik ga er áán. In zekere zin geldt dat natuurlijk voor ons
allemaal. Vroeg of laat moet elk van ons op de een of andere manier dit
aardse bestaan verlaten. Maar voor de meeste mensen geldt: je weet niet
wanneer en hoe dat zal zijn. En daarom en daarmee kun je de dood ook op een
afstand houden en kan die ver weg lijken. Sommige mensen leven alsof ze hier
op aarde het eeuwige leven hebben. Voor anderen, voor mensen met een
bedreigende ziekte onder de leden en zeker voor terminaal zieken ligt het
anders. Zij wéten dat het er aan komt. Magere Hein staat klaar. En dat kan
heel griezelig voelen, beklemmend. Mijn lieve vader en moeder,
respektievelijk 89 en 78 jaar oud, hebben bij leven hun graf al gekocht, in
Midden-Beemster. Er liggen daar op het kerkhof een paar bekenden, een oude
buurvrouw en haar dochter op wie ze erg gesteld waren. Ze gaan er, voor of na
het boodschappendoen, af en toe even langs: op dat kerkhof waar ze zelf dus
vermoedelijk ook terecht zullen komen. Mijn moeder vertrouwde me laatst toe
dat ze er toch ook "níet aan moet denken". Tja... Er uit. Waar uit? Uit de sleur. Of ook: uit
het leven zelf. Er zijn mensen voor wie hun leven zó ondraaglijk is geworden
dat ze er liever helemaal mee op willen houden, dat ze 'er uit willen
stappen' zoals dat heet. "Zwart was het hart" dichtte Herman Gorter
nadat de zangeres Anna Witsen zichzelf had verdronken.[34] Maar... Oef! Dat wordt nu toch wel érg zwart
en somber op deze dag die toch bij uitstek een dag van licht moet zijn en mét
het hoogfeest van Maria's Tenhemelopneming, 15 augustus, toch de apotheose,
hoogtepunt van de zomer zou moeten zijn... Zo is het veelgeliefden. En
toch... is het goed denk ik dat het ter sprake komt, want de levens- en
zielsomstandigheden van mensen zijn lang niet altijd zo zonnig als het weer.
En juist als iedereen, de hele stad, onder de zomerzon uitbundig feest lijkt
te vieren kunnen mensen eenzaamheid en ellende extra scherp en schrijnend
ervaren. Vandaar. Er uit. Wij willen er uit. En Jezus in het
evangelie van deze dag gaat er ook even uit, samen met drie van zijn leerlingen:
met Petrus, Jakobus en Johannes. Ze zijn dus met z'n viertjes. Hij nam hen
"met zich mee een hoge berg op, waar Hij met hen alleen was."
Eindelijk... Rust. Stilte. Wat een verademing. Ópademen. Op adem komen. Über den Wolken muß die Freiheit wohl
grenzenlos sein. Alle Ängste, alle Sorgen, sagt man, blieben darunter
verborgen und dann würde, was hier groß und wichtig erscheint, plötzlich
nichtig und klein. Reinhard Mey. 'Boven de wolken moet de vrijheid wel
grenzenloos zijn. Alle angsten, alle zorgen, zeggen ze, blijven er onder en
dan is, wat híer groot en belangrijk lijkt, opeens klein en betekenisloos.' Ach ja... Of nee... Zeker! Wat wij op deze
zondag, mét de ooggetuigen van Jezus' glorie boven op die berg, méémaken veelgeliefden,
dat is echt wat je noemt een 'perspectiefverandering'. We zien een heel
andere kant van Jezus' en van ons eigen leven. Want... dat leven mag dan wel
'ten dode' zijn. Hij en wij mogen dan wel ten dode zijn opgeschreven. Maar...
in Hem en ook in onszelf, daar zit iets in... een kern, een wezen, een hart,
zó mooi, zo prachtig, zo stralend, zo subliem... dat het niet te filmen is.
Petrus wíl dat wel: het filmen, het vastleggen... maar het gaat hier om iets
dat elk begrip, elk grijpen en vastpakken en vastleggen te boven gaat. Jezus
gaat uit z'n dak. Het benauwde, ja claustrofobische perspectief van onze
aardse werkelijkheid spát werkelijk uit elkaar. Het is de hemel zelf die zich
doet gelden, die zichtbaar en hoorbaar wordt in en voor Jezus en Zijn
leerlingen. "Opeens verschenen hun Mozes en Elia, in gesprek met
Hem". Eerst waren ze met z'n vieren, nu zijn ze met z'n zessen. Mozes,
de onverschrokken bevrijder uit de Egyptische slavernij en Elia, de al even
onverschrokken bevrijder van afgoden die mensen innerlijk onvrij maken, zij
beiden gaan vertrouwelijk met Jezus om. Ze smoezen met elkaar. Ze kennen
elkaar. Ze verstaan elkaar. Er zijn grote afstanden in de tijd die tussen hen
in liggen. Mozes heeft leefde waarschijnlijk tussen de vijftiende en de
dertiende eeuw voor Christus, Elia in de negende eeuw voor Christus. Vele
eeuwen scheidden met andere woorden hun leeftijden van elkaar. En toch,
veelgeliefden: er loopt een rode draad doorheen, door die levens van Mozes en
Elia en Jezus; er is een rode draad die hen met elkaar verbindt. Jezus is al
net zo onverschrokken als Mozes en Elia. Voor ons is Hij de bevrijder van
Godswege in optima forma. In
vertrouwen op God die Hij Zijn Vader noemt, gaat Jezus heel beslist en heel
ontspannen denk ik ook Zijn eigen weg, Zijn goddelijke eigen gang. En op die
weg laat Hij zich door niets en niemand intimideren. Al wordt hij ook
gekruisigd - Hij laat zich niet kisten. En Hij laat zich niet in de luren,
niet in de luiers leggen. Hém bedrieg je niet. Niets en niemand, dierbare gasten en
parochianen, kan ons van Mozes, van Elia, van Jezus, van die onverschrokken
bevrijders scheiden. De rode draad wordt doorgetrokken, tot op vandaag. Ook
wij kunnen over de afstand van vele eeuwen met hen, met Hem in gesprek
blijven. Afgelopen week ontving ik een bericht waarin iemand mij schreef over
pater Jan van Kilsdonk, mijn grote leermeester. Ik citeer: "In 1973 liep
ik over de donkere en verregende Prinsengracht. Voor mij strompelde Jan, nog
niet geopereerd aan diens ogen en we namen elkaar bij de arm en kwekten er op
los, zo vertrouwd." Hij was, pater Jan van Kilsdonk, "een gouden
priester, die wij in ons hart meedragen en die nog immer te raadplegen is.
Hij bracht in ons de allerbeste kwaliteiten tot leven." Einde citaat. Mensen die je met je meedraagt, die nog altijd
te raadplegen zijn en die de allerbeste kwaliteiten in je tot leven kunnen
brengen. Zo is het voor mijn correspondent en mij inderdaad in verband met De
Pater. En zo is het voor allen in verband met Jezus. Jezus is voor ons het
Woord van God zelf. Petrus in zijn tweede brief noemt Hem vandaag: "de
lamp die licht verspreidt in een donkere ruimte, tot het ogenblik dat de dag
aanbreekt en de morgenster opgaat in uw hart." Moge het zo zijn
veelgeliefden. Mogen wij met Jezus er uit gaan, uit de duisternis. Moge Hij
onze lamp zijn, de morgenster in ons hart. Moge Zijn dag, die is als een
stralende zomerdag, moge die dag voor ons aanbreken. Moge vandaag voor ons
die dag zijn. Amen. Verkondiging 23 juli AD2017 Lezingen: Wijsheid 12: 13-19, Ps. 86, Rom. 8: 26-27, Mt. 13: 24-43 Geen vriendelijke uitspraken, deze keer door Gods Zoon, want er valt uit af te leiden dat sommigen van ons, dierbare zusters en broeders, zullen belanden in een vuuroven waar het tandengeknars oorverdovend zal zijn, althans volgens Matteus. Zou onze Heer Jezus Christus tevoren zwaar getafeld hebben ? Want zo kennen wij Hem niet. Veel bevindelijke reformatorische christenen en evangelicalen - o ja, zij geloven in een straffende God, die elke zondaar in de vlammen roostert die zich niet bekent tot het enige ware geloof. Terzijde rijst de vraag: welk geloof is het ware geloof ? Of zijn er soms meer ware geloven ? Maar laten wij daar niet te lang bij stil staan. De eerste lezing van vanochtend is ook niet mals maar toch iets vriendelijker dan de tekst volgens Matteus en geeft ook beter aan wat van ons verwacht wordt: tot inkeer komen. Al rijst dan wel de vraag: wat houdt dat in - tot inkeer komen ? Intussen schrijft de auteur van dat boek Wijsheid in vers 16 ook dat God iedereen spaart. Iedereen ! De psalm van deze zondag biedt eveneens aanknopingspunten. De schrijver van die psalm, volgens de overlevering de mythische koning David, wist zelf ook wel dat hij geen lieverdje was, maar hij vraagt zijn God om hem de Weg te wijzen. En hij zegt toe die Weg te bewandelen. Het lukte David nochtans niet erg: zo zeer schoot hij te kort dat God hem zelfs verbood een tempel in Jeruzalem te bouwen. David had te veel bloed aan zijn handen. Daarom bidt hij zijn Heer om bijstand. Het is een intrigerende psalm. De moeite waard om straks thuis nog eens na te lezen. Eén om te bidden. Bidden - dat is wat de heilige apostel Paulus met klem adviseert in zijn brief aan de parochie van Rome. Paulus is wat optimistischer over het effect daarvan dan de psalmist, maar hij is dan ook een bekeerling: die zijn vaak wat fanatieker in de naleving van godsdienstige adviezen. En wat lezen wij nog meer in het boek Wijsheid ? “Uw heerschappij over iedereen maakt dat U iedereen spaart.’’ Hoe zit het dan met die straffende God uit de evangelietekst van vanochtend ? Wij katholieken weten immers dat ook zondaars kinderen van God zijn en dat Jezus gekomen is om juist hun de Weg, de Waarheid en het Leven kenbaar te maken*. De Weg waar de psalmist het over had. Als ik moeite heb met een bijbeltekst - dan ga ik vaak te rade bij een publicatie van onze mede- christen ds. Nico ter Linden, vele jaren voorganger in de Westerkerk; in dit geval deel 2 van zijn prachtige reeks boeken ‘’Het verhaal gaat …’’. Volgens Ter Linden verwachtten de volgelingen van Jezus het einde der tijden op korte termijn, weshalve Matteus, aldus Ter Linden, ‘’naar beproefd recept … zijn pen weer in het vuur van de hel verhit’’. Zulks om met dat dreigement nog zo veel mogelijk zielen te redden voordat het einde der tijden er eindelijk is. Anders gezegd: de evangelist overdrijft een beetje om de twijfelaars een zetje te geven, maar dat gejammer en dat tandengeknars mogen wij met een korrel zout nemen. Net als die gelijkenis van het mosterdzaadje. Van geloofsgenoten kreeg ik ooit een zakje mosterdzaad cadeau en ik heb die zaadjes terstond geplant, en met veel kunstmest en liefde opgekweekt. Er kwam een forse plant uit maar allerminst de boom waarvan het evangelie rept. En dat is niet erg. Niet elk zaadje hoeft zich te ontwikkelen tot een boom. Er is niets tegen klein. Integendeel, leert Jezus ons **. En veel bijbelteksten zijn om over na te denken, niet om letterlijk te nemen. De bijbel mag dan Gods Woord bevatten - dat Woord is wel door mensen opgeschreven en daarna eeuwen lang overgeschreven aangezien gedrukte documenten nog niet bestonden. En wat er wel was - dat ging vaak verloren. Zo werd de grootste collectie oud- christelijke geschriften vernietigd toen de bibliotheek van Alexandrië in het jaar 642 door de moslims in opdracht van kalief Omar in brand werd gestoken. Ook toen al. Het waren immers geen islamitische geschriften. Dus maar in de hens. ** Na aldus geprobeerd te hebben u gerust te stellen, stel ik toch de vraag: aan welke mensen denken Jezus en Zijn chroniqueur Matteus, als er gerept wordt van ongelukkigen die jammerend, dan wel tandenknarsend in de veronderstelde vuuroven van Gods toorn belanden ? Ook wanneer die vuuroven misschien niet bestaat. Ik denk dat het antwoord besloten ligt in Gn. 3: 5, wanneer de slang de leugen in de wereld brengt: de leugen dat de mens gelijk wordt aan God door zich te vergrijpen aan de verboden vrucht. Sindsdien waart de leugen rond onder de mensen. De leugen bijvoorbeeld dat carrière maken of veel verdienen een mooi levensdoel zou zijn. Of de leugen van het voltooide leven, anders dan na een natuurlijke aardse dood. Of de leugen van excessief consumeren van bijvoorbeeld drank en voedsel of ander overbodig genot wat wij gezelligheid noemen. Of de leugen dat er een crisis zou zijn geweest die bezuinigen op zorg, onderwijs en wat niet al meer nog steeds noodzakelijk maakt terwijl winsten en bonussen bij grote ondernemingen blijven toenemen. De leugen dat wij deel uit zouden maken van een participatiesamenleving waar iedereen voor elkaar opkomt. Hetgeen steeds minder het geval is. De leugen van een oversekst medialandschap dat intimiteit suggereert terwijl het alleen maar tot nog grotere eenzaamheid leidt. Of de leugen dat de waarde van het leven afhangt van jeugdigheid, gezondheid en onafhankelijkheid. Heeft de evangelist het oog op de mensen die zulke leugens ventileren ? Of op degenen die in die leugens geloven ? Of op beiden ? Misschien zijn wij zelf zulke mensen. Mensen die er steeds weer in trappen. Hoe vaak schieten wij niet te kort om alleen in de Waarheid te geloven en in niets anders; falen wij om er ook naar te leven, te handelen. Zelf ontdek ik tot mijn schande regelmatig hoe zeer ik - al doemdenkend - faal om te vertrouwen op Gods voorzienigheid. Of, zoals mijn ongelovige maar o zo dierbare vrienden het noemen: op de goede afloop. Waarna het Woord van Christus bijna elke keer weer Waarheid blijkt te zijn; anders gezegd: veelal komt alles goed. De leugen dat God ons in de steek laat, de leugen dat Hij niet bestaat, de leugen dat Hij zou straffen om welke idiote reden ook, en al die andere varianten van diezelfde leugen - die is ijzersterk. Maar het is niettemin een leugen. Bidden wij dat inkeer ons inspireert en kracht geeft op de Weg naar de Waarheid van Jezus Christus, naar het ware, naar het evangelische leven, zoals God ons bedoeld heeft. Amen. *Joh.14: 6 ** Bijvoorbeeld Mt. 19:14, Mc.10:14, Lc.18: 17 Leo Jacobs ofs, Monviel, juli AD 2017. Verkondiging op 9 juli 2017, de veertiende
zondag door het jaar, in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede
te Amsterdam door pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet
Zacharias (9, 9-10), uit de brief van de heilige apostel Paulus aan de
Romeinen (8, 9-13) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus
volgens Mattheüs (11, 25-30). Het blijft, dierbare gasten en
parochianen, het bliijft een leuk, non-conformistisch gebaar en gezicht:
nadat paus Franciscus op één of ander vliegveld in de wereld is geland en in
een auto stapt om als eerste de president of koning van dat land te gaan
begroeten, dan is die auto geen grote, zwaar gepantserde slee, geen Mercedes,
Rolls Royce of Chevrolet, máár bij voorkeur een zo simpel mogelijke auto,
bijvoorbeeld een Fiat of een Japanner. Zo wil en doet deze paus dat, aldus
verwijzend naar en aansluiting zoekend bij het beeld, de profielschets van de
Messias zoals de profeet Zacharias het in onze eerste lezing vandaag schetst
en schildert. Die "is nederig. Hij rijdt op een ezel, op een veulen, het
jong van een ezelin." Niet op een trots paard, het oorlogsdier, niet op
een strijdros, maar op een ezeltje rijdt de messias als hij komt. Zo dééd
Jezus het op Palmzondag. En we kennen allemaal de reputatie die de ezel
heeft. En diezelfde reputatie heeft de ezel niet alleen bij ons, maar ook in
China - zoals blijkt uit het volgende verhaal: De grote Chinese wijsgeer Lao Tse
(...) reisde op een ezeltje. Er kwam een boodschapper van de keizer naar hem
toe. Hij zei tegen hem: "De keizer heeft veel over u gehoord en zou
graag zien dat u lid van zijn hofhouding werd. Er is behoefte aan wijze
mannen." Lao Tse was erg hoffelijk tegen de
boodschapper maar zei: "Nee, dat zal niet gaan. Ik ben zeer vereerd.
Breng mijn dank over aan de keizer, maar het is niet mogelijk." Toen de boodschapper weg was,
waste Lao Tse zijn oren en ook die van de ezel. Een man die langs de kant van de
weg stond toe te kijken vroeg: "Wat doet u daar, heer." Hij zei: "Ik was mijn oren
want zelfs een bóódschap uit de wereld van de politiek is niet pluis." De man vroeg: "Maar waarom
wast u ook de oren van de ezel?" Hij zei: "Ezels zijn heel
politiek. Hij lóópt al anders! Zodra hij de hofboodschapper zag en hoorde,
kreeg hij iets heel egoïstisch. Ezels hebben politieke aspiraties. Ík versta
de hoftaal niet zo goed, maar híj wel, omdat dáár net zúlke ezels zitten. De
táál is dezelfde." De man moest lachen. En het verhaal gaat dat ook de
keizer erom moest lachen toen het hem ter ore kwam.[35] Lao Tse reed op een ezel. De
verwachte en gekomen messias reed op een ezel. Paus Franciscus rijdt in een
Fiat of een Japanner. Geen kapsones. Geen pretenties. 'Ik ben ook maar een
mens' wil hij daarmee duidelijk zeggen, de paus. Een mens, net als jij:
kwetsbaar, feilbaar, zondig, sterfelijk. Toen de paus bijvoorbeeld bij
Erdogan in zijn enorme, nieuw gebouwde paleis kwam voorrijden maakte hij dat
op die manier al meteen duidelijk. Je zou het 'nederig' kunnen
noemen. Zacharias gebruikt het woord: "Hij is nederig, hij rijdt op een
ezel." Ík huiver altijd voor dat woord 'nederig' en zal het niet snel in
de mond nemen. Want 'nederig' is een heel breekbaar woord. Je maakt het zó
kapot. Want gebruik ervan, het claimen ervan, kan zó pretentieus zijn: Kijk
onze paus eens nederig zijn! Er is zoveel symboolpolitiek in deze wereld. Er
wordt zoveel geposeerd. En toch denk ik dat iedereen, de meeste mensen wel
aanvoelen: bij paus Franciscus is het echt en bij hem is het menens. Ook al
leeft hij in Rome zelf temidden van grote grandeur en is er ook in het
Vaticaan een paleis, deze paus is wérkelijk eenvoudig. Hij verbeeldt zich
niets. Hij ziet de gewone mensen werkelijk staan. Hij leeft gericht op hen.
En hij strijdt voor ze. Hij komt voor ze op: voor kwestbare mensen en voor
onze kwetsbare aarde. "Ik dank U, Vader, Heer van hemel en aarde, omdat
U dit verborgen hebt voor wijzen en verstandigen en het onthuld hebt aan
eenvoudigen." Zo hoorden we Jezus in het evangelie vandaag vurig,
extatisch bidden. Hij gaat uit z'n dak. Hij wordt aangegrepen door een
geweldige dankbaarheid, Jezus. Zélf hoort Hij bij die eenvoudige, die gewone
mensen die 'het' snappen: waar het om gaat in het leven, wát het geheim van
het leven is en het hart van ons bestaan, wát werkelijk van waarde is. En wat is dan dat 'het', wat is
dan dat 'dit' waarover Jezus spreekt, ja jubelt: "Ik dank U Vader (...)
omdat U 'dit' verborgen hebt voor wijzen en verstandigen en 'het' onthuld
hebt aan eenvoudigen? Ach ja mensen, ik denk: het gaat
om 'een weten'. En het is allemaal heel paradoxaal. Wie van zichzelf denkt dat hij
nederig is houdt op het te zijn. En als je denkt dat je het weet, dan kom je
al snel in de gevarenzone, dan val je gemakkelijk door de mand en kun je er
al gauw blijk van geven dat je helemaal níets weet, dat je 'het' kwijt bent,
dat je helemaal de weg kwijt bent, dat je een rund bent en een ezel - net als
de hofdignitarissen, de paladijnen van de keizer. Dat die keizer zélf moest
lachen om wat hij hoorde dat Lao Tse had gezegd in verband met dat wassen van zijn
eigen oren en die van zijn ezel, dat die keizer daarom moest lachen, dat
pleit voor hem. Want runderen en ezels hebben geen humor. Die kúnnen niet
lachen om zichzelf. Ik ben bang dat Trump er niet toe in staat is. Wíjze
mensen vínden zichzelf niet zo belangrijk. Die némen zichzelf niet zo
serieus. Die lachen om zichzelf. Afgelopen week ontving ik van
iemand een prachtige brief: "God is in geboorte en dood, in de branding,
in de zware onweersbui en het gezang van de vogels, in de daarna ingetreden
stilte. (...) Als ik naar de kerk ga, heb ik eerst veel weerstand overwonnen,
maar eenmaal binnen, heb (...) ik het goed. (...) Buiten de kerk volhard ik
in wat we meekregen en bevecht ik mijn zondige gedachten. Zo simpel is mijn
geloof dus" - zo staat in die brief. En dan wordt mijn grote leermeester
pater Van Kilsdonk geciteerd, woorden die ik zó niet van hem kende maar als
afkomstig van hem wél helemaal kan plaatsen. "God moet je doen; de rest
is flauwekul" zou hij, pater Van Kilsdonk, hebben gezegd. En ja, dat
snap ik. En het is ook helemaal waar denk ik: Over God moet je niet
theoretiseren, niet o.h.-en. Maar wéés zo goed als God voor mensen, voor
anderen en ook voor jezelf. Wees barmhartig. Zet je in. Doe iets. Sta op.
Geef God gezicht. Láát God spreken in jouw eigen bestaan, in en door wie
jijzelf bent. Maak Hem waar. Laat jouw bestaan bewijzen dat Gód bestaat. Je
zult dat nooit van jezelf zeggen, dat jij dat doet. Want dan houdt het op zo
te zijn. Maar intussen kan het onuitgesproken wél mooi zo wezen. "God moet je doen, de rest is
flauwekul." Maar intussen vieren wij wel de liturgie en sta ik hier
alweer enige tijd te praten. En zodadelijk krijgt u met en in de voorbeden
zelf de gelegenheid om wat als gebed leeft in uw hart, om dát uit te spreken
naar het voorbeeld van Jezus zelf, want wat wij vandaag in het evangelie van
Hem hoorden was werkelijk een cri de
coeur, een hartekreet: "Dank U, Vader...". Is, veelgeliefden, is dat heilig
spel van de liturgie, is al dat bidden en zingen en preken van ons in de
kerk, is dat allemaal "flauwekul"? Ik denk: dat hóeft het niet
zijn. Als wij het eerlijk doen, als wat wij hier samen doen de oprechte
uitdrukking is van wat er leeft in ons hart en als wij er ín kunnen komen, al
is het maar een beetje, -want het is een groeiproces, het gaat om 'groeien in
geloof'-, als wij hier, in Christus' Geest, werkelijk beleven en uitdrukking
geven aan wat onuitsprekelijk is, dan hóeft wat wij hier doen echt geen
flauwekul te zijn, maar dan kan het ook wérkelijk iets zijn. Dan gebeurt er
ook echt iets. Dan dóen we toch ook híer God op een wijze die vergelijkbaar
is met het doen van God door het wassen van de billen van mensen die het zelf
niet meer kunnen. Het één, het wassen van die billen, heeft met het andere,
het vieren van de liturgie, dan ook alles te maken. Wie zich bij God, bij
Jezus, werkelijk geborgen voelt en thuis voelt en door Hem wordt bezield, die
voelt zich ook hier thuis, die zal met liefde die billen wassen en die heeft
van de zonde in de wereld en onder de mensen, ook in haar en zijn eigen
bestaan, die heeft daarvan geen last meer. "Wij zijn, broeders en
zusters, niet langer verplicht om een zondig leven te leiden" schrijft
de apostel Paulus in de passage uit de brief aan de Romeinen die wij hoorden
voorlezen. Wie leeft met God, met Jezus, met beider Geest, die wordt steeds
vrijer en zorgenlozer. Als je God doet, dan wordt zonde en het gepráát
daarover flauwekul: een restprobleem dat in wezen overwonnen is. Moge het zo
zijn. Amen. Verkondiging op 2 juli 2017, de dertiende
zondag door het jaar, in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede
te Amsterdam door pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het tweede boek der
Koningen (4, 8-16), de brief van de heilige apostel Paulus aan de christenen
van Rome (6, 3-11) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus
volgens Mattheüs (10, 37-42). Dat was me wat moois, dierbare
gasten en parochianen, - gisteren in Straatsburg, in Ludwigshafen en in
Speyer: de uitvaart van Helmut Kohl. Zestien jaar lang was hij de reusachtige
bondskanselier van Duitsland dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog
in twee delen uiteengevallen was. Na de val, in 1989, van de Berlijnse muur
had hij de intuïtie en de bezieling én de daadkracht en het vermogen om
Duitsland weer te verenigen. Maar hij deed dat, Kohl, in het kader van
Europa, van de Europese Unie. Want getekend als zijn jeugd en daarmee zijn
leven en dat van zijn hele generatie was door de Tweede Wereldoorlog werd hij
sterk gedreven door de zorg: dát nooit meer. Nooit meer oorlog en nooit meer
fascisme. En daarom moet Duitsland, waar het eerder wel heeft kunnen
gebeuren, dat in de nazitijd zo'n groot onheil over de joden, over zichzelf,
over Europa en ja de hele wereld heeft gebracht, daarom moet Duitsland, óók
om het voor de toekomst tegen zichzelf in bescherming te nemen, daarom moet
Duitsland goed ingebed wórden en blijven in Europa: opdat in Europa de vrede
bewaard, gegarandéérd wórdt en blijft. Voor de landen die deel uitmaken van
de Europese Unie is dat tot op heden gelukt, nu al eenenzestig jaar lang. En
Kohl heeft daaraan, met de euro en alles, een belangrijke bijdrage geleverd.
En daarom werd hij gisteren gevierd als 'de grote Europeaan'. Wij zien hem
nóg staan, in Verdun in 1984, hand in hand met de Franse president Mitterand.
De kist met zijn enorme lichaam
werd gisteren de vergaderzaal van Europees parlement in Straatsburg
binnengedragen. Daar werd hij temidden van Europese en andere
regeringsleiders en oudgedienden herdacht. Toen ging het per helikopter naar
Ludwigshaven, de Heimat van Kohl.
En vervolgens per schip over de Rijn naar de bijna duizend jaar oude Romaanse
Dom van Speyer waar de requiem-mis werd gevierd. Kohl de grote man van de Europese
eenheid. Maar in schril contrast daarmee staat wat wij weten over zijn
privé-leven, over ziekte en dood van zijn eerste vrouw Hannelore, die leed
aan 'lichtallergie' -hoe duidelijk wil je het hebben- en de slechte verhouding
met zijn beide zoons Peter en Walter. Hoe wrang was het om te zien hoe de
deur van Kohls woning afgelopen week voor Walter en twee van diens kinderen,
kleinkinderen van Helmut, gesloten bleef. Kohls tweede vrouw Maike liet ze
niet binnen. "Wie meer houdt van zijn zoon of dochter dan van Mij, is
Mij niet waard", zo hoorden wij Jezus vandaag in het Mattheüs-evangelie
zeggen. De vrome katholiek Kohl, die in de Dom van Speyer regelmatig ter
kerke ging, hééft, dierbare gasten en parochianen, hij heeft die woorden
duidelijk gelééfd zou je kunnen zeggen. Maar... of dat op zo'n manier nou de
bedóeling is? - wél naar de kerk, maar de eigen kinderen en kleinkinderen
niet welkom? Dat zal toch wel niet? Dat kunnen wij ons toch níet goed
voorstellen... Hoe zit het? Manifesteert Jezus
zich in de geciteerde woorden niet als een enge sekteleider die een wig
drijft in families, die familieleden tegen elkaar opzet en uitspeelt? Maar dáár wil je toch niets mee te maken
hebben? Nee! Alsjeblieft niet... Waar gaat het dan om? Ach ja,
veelgeliefden, het is misschien wel heel simpel. Je hebt, ieder mens heeft,
in en voor haar en zijn leven een hart, een centrum, bezieling, heilig vuur
nodig. En als het zo is, en ik houd daar persoonlijk graag aan vast; als het
zo is dat Jezus van Nazareth, de Christus, de Gezalfde Gods, als in Hém de
liefde van God werkelijk mens geworden is, vlees en bloed, dan mag je Hem,
Jezus, dus met een gerust hart in het hart van ook jouw eigen bestaan
plaatsen. Met Hem, met Jezus, ten diepste verbonden, leef je dan je leven.
Vanuit Hem. Naar alles en iedereen, óók naar je familie kijkend en alles
levend, óók in familieverband, in Zijn licht, door Hem verlicht. Zolang dat
maar je oprechte verlangen is, zit je goed. En ik denk: met goede familie- en
vriendschapsverhoudingen kan een leven met en vanuit Jezus zeer wél
samengaan. Kijk maar naar de eerste lezing
vandaag. Daarin kwamen we de profeet Elisa tegen die een graag geziene gast
is van "een welgestelde vrouw" in Sunem. "Laten we op ons huis
een kleine kamer voor hem metselen en er een bed, een tafel, een stoel en een
lamp in zetten" zegt ze zelfs tegen haar man. Hartelijke en zorgzame
gastvrijheid die een zegen is voor de gast, maar ook voor de gastvróuw in dit
geval. Want zij en haar man zijn kinderloos. En hoe komt dat? Wij weten
tegenwoordig: daarbij kunnen allerlei fysieke factoren een rol spelen,
precies zoveel bij de vrouw als bij de man, waardoor een vrouw niet zwanger
wordt. Maar ongetwijfeld, dierbare gasten en parochianen, ongetwijfeld kúnnen allerlei blokkades die mensen
in hun leven ervaren ook van mentale aard zijn en zelfs een geloofsdimensie
hebben in de zin van: te maken hebben met een vorm van geloofstekort oftewel
een zekere vertwijfeling. Zou iets dergelijks misschien een rol kunnen hebben
gespeeld in verband met die zogenaamde lichtallergie van Hannelore Kohl? Het
is maar een vraag. Niet kunnen en durven geloven in jezelf, in je eigen
geluk, niet kunnen en durven geloven in een ander, niet kunnen en durven
geloven in God: het komt allemaal voor en het kan ook allemaal met elkaar te
maken hebben en fysieke uitwerkingen hebben zelfs die je een mens niet
toewenst. Helmut Kohl, de grote man, heeft blijkbaar niet, of onvoldoende, of
niet méér kunnen geloven in zijn beide eigen zoons. Misschien is hij in hun
jeugd te geobsedeerd geweest door zijn eigen ideeën omtrent hun toekomst en
hoe het allemaal moest en goed was en heeft hij ze te weinig eigen ruimte
gegund voor hun eigen ideeën en dromen. Hij was natuurlijk een echt Duits
heerschap, een boom van een vent in en onder wiens schaduw anderen en om te
beginnen die zoons wellicht minder gemakkelijk hebben kunnen gedijen. Dat
komt vaker voor bij zogenaamde grote mannen. Misschien is Helmut simpelweg te
weinig betrokken geweest of niet op de goede manier en heeft hij dat niet
kunnen inzien en is hij in zijn visie op zijn zoons en in de omgang met hen
verhard geraakt. Het zou zomaar kunnen. We kunnen het nalezen als we willen,
want beide zoons hebben erover geschreven. Sowieso was die Kohl best een
nukkige ouwe brombeer geworden en had hij in zijn leven veel last van
conflictueuze verhoudingen met mensen die door hem geheel konden worden
afgeschreven en met wie hij brak. Ook Angela Merkel, das Mädchen, heeft 't bij hem maar nauwelijks of eigenlijk niet
gered. Tja... Waarin een groot man klein kan zijn, erg klein. "Wie zijn kruis niet opneemt
en Mij niet volgt, is Mij niet waard. Wie zijn leven vindt, zal het
verliezen, en wie zijn leven verliest omwille van Mij, zal het vinden".
Dat zegt Jezus. En Hij werd op jonge leeftijd zelf gekruisigd. En wat
betekent dat? En wat wil Jezus ons met Zijn woorden zeggen? Ik denk: dat we, geworteld in God,
in Jezus zelf, ons in ons aardse bestaan, in onze familiale en andere
betrekkingen en in ons werk niet te zeer moeten ingraven, dat we er ons niet
in moeten vastbijten, maar, vertrouwend op God, in Jezus zelf, steeds moeten
durven loslaten en sowieso ons leven in en met een zekere losheid en
lichtheid moeten durven leven, wat er ook gebeurt. Onze tweede lezing vandaag was een
passage uit Paulus' brief aan de Romeinen. Hij schrijft: "Door de dood
die Hij (Jezus) is gestorven, (daardoor) heeft Hij afgerekend met de zonde,
eens en voorgoed, het leven dat Hij leeft, heeft alleen met God van doen. Zo
moet u ook uzelf beschouwen: als dood voor de zonde en levend voor God in
Christus." Wat betekent dat? Wat moeten we ermee? Ik denk: mensen kunnen zéér
geobsedeerd zijn door wat zogenaamd 'zonde' is of zou zijn in hun eigen leven
en, vaak nog meer, in de levens van andere mensen. Maar misschien moeten we
wel zeggen, in het licht van Paulus' woorden: Hou daar in Godsnaam mee op!
Laat dat soort gedachten, zulke obsessies vaak, laat die maar helemaal los.
Wees op God gericht, zoek in en bij Hem, bij Jezus, je bezieling. Probeer van
Hem uit in eer en geweten zo goed mogelijk met jezelf en met anderen en met
de wereld om te gaan en laat elke gedachte aan die zogenaamde zonde, aan wat
in jouw leven of in dat van anderen zonde zou zíjn, laat dat soort gedachten
maar helemaal los, zo goed mogelijk, zo goed of zo kwaad als het gaat. Want
anders, veelgeliefden, heb je geen leven. Dan kom je aan leven, wérkelijk
leven helemaal niet toe. Want dan word je misschien alleen maar verteerd door
wroeging, spijt en boosheid en wie heeft dáár wat aan? Dat zou helemáál zonde
zijn! Laten we nog eenmaal terugkomen op
Helmut Kohl , want misschien is dit wel dé grote les van diens leven voor elk
van ons. Was er in zijn leven sprake van zonde? Ongetwijfeld. Kijk maar
alleen al naar zijn bedorven familie- en vele vriendschapsverhoudingen. Tja.
Maar, "u moet (...) uzelf beschouwen als dood voor de zonde en levend
voor God in Christus Jezus" schrijft Paulus. Misschien heeft Helmut Kohl
dát wel gekund. Want ondanks al die ellende in de privé-sfeer is hij wél naar
de kerk blijven gaan, hééft Hij vastgehouden, heeft Hij zích vastgehouden aan
het geloof in God, ís hij in God blijven geloven en daarmee ook in zichzelf:
dát God hem ondanks alles zou vasthouden en thuis zou brengen. "Hij kwam
in de Dom als bidder" zei aartsbisschop Wiesemann van Speyer gisteravond
in zijn preek. Met Helmut en diens vrouw had hij kort voor Kerstmis nog samen
een kaars aangestoken bei der Mutter
Gottes, bij Maria. Ze hadden samen een Onze Vader en een Wees gegroet
gebeden. "Ik denk", zei de aartsbisschop: "hij wist (...)
welke de rafelranden van zijn leven waren, dat hij veel bereikt had, maar dat
hij in veel ook te kort was geschoten. Er zijn dingen tussen hemel en aarde,
die alleen God kan oplossen, vérlossen kan." En dát, veelgeliefden,
geldt voor ons allemaal - in meer of mindere mate. Laten wij aan die
oplossende, die vérlossende God, die van Jezus, ons dus helemaal
toevertrouwen. Amen. Verkondiging op 25 juni 2017, de twaalfde zondag door het jaar,
in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Jeremia
(20, 10-13), Psalm xx, de brief van de heilige apostel Paulus aan de Romeinen
(5, 12-15) en uit het heilig evangelie van onze heere Jezus Christus volgens
Mattheüs (10, 26-33). Nou, dierbare gasten en parochianen: Mooie
vrienden! - die van de profeet Jeremia in onze eerste
lezing vandaag: "Al mijn vrienden willen niets liever dan
mijn ondergang" zo staat er. Weet u nog: "Een keer trek je de
conclusie/Vriendschap is een illusie/Een pakketje schroot, met een dun laagje
chroom." - Het Goede Doel,
Henk Westbroek, 1983. Daar lijkt het op! Maar... waarom heeft Jeremia het blijkbaar
verkorven? Waarom hebben zijn 'vrienden' zo de pik op hem? Ze hebben hem een bijnaam gegeven. Ze noemen
hem Onzetting-overal. Die bijnaam
heeft Jeremia te danken aan zijn profetieën, aan wat hij van Godswege, in de
Naam van God aankondigt en zegt. Daar wordt een mens blijkbaar niet vrolijk
van. Het gaat om dingen die veel mensen, de meesten, misschien wel iedereen, niet wil horen. Jeremia legt de vinger
op zere plekken. Hij klaagt aan wat er mis is binnen de samenleving en onder
de mensen: Men is God, Zijn Woord, vergeten. Men trekt er zich niets van aan
en gaat z'n eigen gang. En van die eigen gáng word je niet vrolijk: mensen beliegen
en bedriegen elkaar. Men zoekt z'n heil, z'n zekerheid in geld en bezit dat
ieder voor zich en z'n erfgenamen bij elkaar schraapt en oppot en de grotere
en hogere belangen en de armen: die zijn het kind van de rekening en daarmee
is het gedaan. 'Ieder voor zich en God voor ons allen', zo luidt het gezegde.
En hoe cynisch is dat gezegde ten aanzien van God. Want als het ieder voor
zich is en God voor ons allen, dan wordt, dan is 'God' een wassen neus, een
inhoudsloos begrip, niet meer dan een mascotte en een masker voor ons
eigenbelang. Op zo'n manier maak je God leeg en tandenloos en dat is een
belediging voor en aanfluiting ván God. En... zo is God niet. Niet de God van Jeremia
in elk geval. Want die staat wel degelijk ergens voor: namelijk precies voor
grotere en hogere belangen dan het eigen voordeel en de eigen portemonee van
mensen. God staat voor recht, voor het recht van de armen op de eerste
plaats, voor eerlijkheid, voor waarheid, voor betrokkenheid, voor warme
medemenselijkheid. God stáát voor wat mensen verbindt en niet voor wat hen
scheidt. En precies dát, dierbare gasten en parochianen, precies dát kan
merkwaardig genoeg een ónwelkome boodschap zijn. Want liever zetten mensen
zich vaak tegen elkaar áf en leven zij gescheiden van elkaar, dan dat zij
zich met elkaar verzoenen en met elkaar delen. Als dat zo doorgaat,
waarschuwt Jeremia, dan gaat het mis, dan gaan we als volk, als gemeenschap,
als natie, ten onder. En als gevolg van die boodschap dreigt Jeremia zélf ten
onder te gaan. Hij maakt met die boodschap geen vrienden en men wil hem de
mond snoeren. Jeremia is typisch wat we een tegenwoordig 'een klokkenluider'
noemen: Hij 'trekt aan de bel' en vraagt aandacht voor misstanden, voor wat
niet deugt. En daarmee zijn allerlei mensen dan niet blij: dat die misstanden
aan het licht komen. Liever 'hangt men de vuile was niet buiten' en laat men
wat gewoon niet deugt en niet klopt en allerlei verziekte verhoudingen
voortbestaan. Ad Smit, die twintig jaar lang de hoogste
politiebaas was in Amsterdam-Oost, liet dure etentjes en kaartjes voor
voetbalwedstrijden voor hem en zijn vriendjes uit het politiebudget betalen
zo wordt vermoed. Er is een onderzoek naar hem en naar allerlei andere
leidinggevenden bij de politie gestart. Maar... waar zijn we mee bezig als
het met nota bene de politie, de
ordehandhavers, al zo gesteld is? Als het met het groene hout zo gesteld is,
"wat moet er dan gebeuren met het dorre?"[36] -
met de zogenaamde 'criminelen'? Wie het weet mag het zeggen. Het is toch...
om je de haren voor uit het hoofd te rukken? - óók omdat ik dit allemaal zeg
en naar voren breng in het bewustzijn dat ik als Roomse priester zélf deel
uit maak van een organisatie die zeker niet per se beter is en beter
functioneert dán de politieorganisatie. Ook binnen de kerk worden zaken
toegedekt en kunnen manieren van doen laakbaar zijn. "Niets is verhuld dat niet onthuld zal
worden, en niets is verborgen dat niet bekend zal worden" zegt Jezus in
het evangelie van deze zondag tegen Zijn apostelen. "Wat ik jullie zeg
in het donker, zeg dat in het licht. Wat jullie in het oor gefluisterd
krijgen, verkondig dat vanaf de daken." Jezus staat duidelijk aan de
kant van de klokkenluiders, niet aan die van de toedekkers. Jezus was zelf
een klokkenluider, net als Jeremia. Het heeft hen allebei, zowel Jezus als
Jeremia, de kop gekost, dat klokkenluider-zijn. Ja, het is een linke, een
gevaarlijke hobby, dat klokkenluiden. Het kan ten koste gaan van je eigen
positie, baan en inkomen. "Maar ja", zei onlangs één zo'n klokkenluider
in een interview: "Wat is belangrijker: inkomen of oprechtheid?" En
zijn eigen antwoord op die vraag luidt: "Onder de brug terecht komen is
beter dan huichelen."[37]
Toe maar! Toevallig ken ik die klokkenluider in kwestie.
En in een persoonlijk bericht aan mij lichtte hij zijn visie als volgt toe:
"Ja", schrijft hij, "dat zinnetje over die brug is heftig en
radicaal. Maar het Evangelie is
heftig en radicaal. Inderdaad, als je tegen het systeem ingaat, dan loop je
het gevaar om onder een brug terecht te komen. Maar als je er toe in staat
bent, dan zul je zeker niet onder die brug blijven. Dat is mijn geloof. Het
maken van grote keuzes en belangrijke beslissingen, dat
vinden we eng omdat we bang zijn dat we alles kwijt raken. Maar alleen als je
de kracht hebt om het te proberen en om die belangrijke beslissing te nemen,
dan zul je terwijl je met de gevolgen wordt geconfronteerd, toch zelf niet verloren gaan. Jouw angst om
onder die brug terecht te komen, blokkeert het maken van goede keuzes en is
de beste bescherming voor het hypocriete systeem. En ik weet waarover ik het
heb als ik deze woorden schrijf", aldus mijn correspondent de
klokkenluider, "want ik weet hoe moeilijk het leven als freelancer en werkzoekende is en hoe
het is om de halve wereld tegen je te hebben." Einde citaat. 'Van je vrienden moet je het hebben' - niet
dus als puntje bij paaltje komt. Reken er maar niet op, dan kan het altijd
meevallen. 'In nood leer je je vrienden kennen'. Als je in moeilijkheden
komt, dán ga je ervaren wie wérkelijk je vrienden zijn. Allerlei zogenaamde
vrienden, would-be vrienden, vallen
dan af. Want: Een
vriend is niet, die u aan 't hart wil sluiten in
uw geluksuur en zich niet genoeg doen kan, maar
die den balling bij zich binnen roept en dan de
deur toeslaat tegen de wolven buiten. Leopold![38] Zo'n vriend die jou als balling binnen roept
en die jou beschermt tegen de wolven, onze God is zo'n vriend en je vindt Hem
in Jezus. In Hem zien we die God vóór ons. Zijn 'vrienden' willen de ondergang van
Jeremia. Maar hij zegt: "De Heer is bij mij als een machtig
strijder". En Jezus zegt: "Word niet bang voor de mensen. (...)
Wees niet bang voor hen die het lichaam doden, maar de ziel niet kunnen
doden. Wees eerder bang voor hem die en ziel en lichaam kan ombrengen. (...)
Alle haren op je hoofd zijn geteld. (...) Als iemand partij kiest voor Mij
bij de mensen, zal ook ik partij kiezen voor hem bij mijn Vader in de
hemel." Veelgeliefden, wat is dat: partij kiezen voor
Jezus bij de mensen? Ik denk: het gaat om trouw aan wat jijzelf als diepste
en hoogste waarheid en waarde in en van jouw leven begrijpt en opvat. Als je
daarvoor staat en daarvoor opkomt, dan kun je veel weerstand en tegenstand
over je afroepen en dat is natuurlijk lastig of zelfs gevaarlijk - als de wolven buiten zich
beginnen te roeren. Maar als je het nochtans doet, dan ben je niet alleen
trouw aan jezelf maar ook aan Jezus, die hetzelfde heeft gedaan als jij dan,
en daarmee ben je trouw aan God in jou. Die God, veelgeliefden, zal met jou zijn
en met jou blijven, wat er ook gebeurt. Hij is en blijft dan voor jou
werkelijk een vriend. Moge het voor ons allen zo zijn. Mogen wij het ervaren.
Amen. Verkondiging op 18 juni 2017, hoogfeest van het Lichaam en
Bloed des Heren (Sacramentsdag), in de Kerk van Onze Lieve Vrouw van de
Allerheiligste Rozenkrans te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering van de parochie van Onze Lieve Vrouw Koningin van de
Vrede te Amsterdam Gelezen: uit het boek Deuteronomium (8,
2-3+14b-16a), Psalm 147, uit de eerste brief van de heilige apostel Paulus
aan de christenen van Korinthe 10, 16-17 en uit het heilig evangelie van onze
Heer Jezus Christus volgens Johannes (6, 51-58). Billy
Elliot is een beroemde film.[39]
Hij was gisteravond nog op de tv. De film speelt in Engeland. Daar waren
vroeger veel kolenmijnen. Kolen dat is: steen die je kunt verbranden. Je kunt kolen in de kachel doen, in een
kolenkachel, en zo kun je het huis verwarmen. President Trump, Donald, wil in Amerika de
kolenmijnen openhouden, maar in Engeland wilde de regering ze dertig jaar
terug al sluiten. Want olie en gas waren goedkoper dan steenkool. Natuurlijk
waren de mijnwerkers daar niet blij mee. Want dan hadden zij geen werk meer.
Daarom gingen ze staken. En ze gingen vechten. Met de politie. Billy, de hoofdpersoon van de film, is elf.
Hij woont met zijn vader, zijn broer en zijn oma. Zijn vader en zijn broer zijn mijnwerkers.
Zijn moeder is dood. Soms gaat Billy naar haar graf. En voordat ze dood ging heeft ze ook een brief
geschreven voor Billy - voor als hij achttien was. Maar Billy heeft de brief
al eerder geopend. Er staat in: "Ik hou van je." En: "Ik zal
altijd bij je zijn." Op een keer pakte Billy een fles melk uit de
koelkast. En toen zag hij haar opeens, zijn moeder. Daar stond ze: aan de
andere kant van de keuken. "Niet uit de fles drinken" zei ze. Billy
pakt een glas. Hij schenkt de melk in en zet de fles op de koelkast.
"Terug in de koelkast" zegt zijn moeder. En dan is ze weer
verdwenen. Billy zit op boksen. De bokshandschoenen zijn
nog van zijn opa geweest zegt zijn vader. Maar Billy vindt boksen maar zozo. Het is
eigenlijk niet zijn ding. In de boksschool wordt ook balletles gegeven. Dat
trekt hem meer. Hij gaat meedoen met ballet. Hij vertelt het niet aan zijn
vader. Want die vindt het vast niet goed dat Billy niet meer bokst maar
ballet. Die vindt het vast een meisjesding en een homoding. Ja, dat voelt
Billy wel aan (zijn theewater). Hij is ook de énige jongen die op ballet zit.
Maar hij vindt het leuk. Het krijgt hem helemaal te pakken. En zo makkelijk
is het trouwens niet. Het is zwaar. Je moet er ontzettend hard voor trainen.
Het gaat steeds mis. En dan zegt de balletjuf steeds: Do it again - Ópnieuw. En alleen op die manier leer je het en
leer je dingen: door ze steeds opnieuw te doen. Billy heeft talent. Dat ziet de balletjuf al
gauw. Ze wil dat hij auditie gaat doen voor de Royal Ballet School, de Koninklijke Ballet Academie. Maar dat
kost geld. En waar moet dat vandaan komen? Als Billy's vader ontdekt dat hij
op ballet zit, dan is hij lááiend, wóedend. Maar de balletjuf brengt hem op
andere gedachten. En weet je wat hij dan doet? Er zijn nog een paar gouden
sieraden van zijn vrouw, van de moeder van Billy: een ketting, een armband,
oorbellen. Die gaat hij verkopen of liever gezegd: 'belenen'. Dat betekent:
dan kun je die dingen later terugkopen. (Wij hebben hier in Amsterdam ook. de
Stadsbank van Lening. Die is al
heel oud. Uit 1614. Het gebouw staat aan de Oudezijds Voorburgwal. De
beroemdste dichter uit de hele Nederlandse geschiedenis, Joost van den
Vondel, van het Vondelpark, die heeft er tien jaar gewerkt.) Het lukt! Billy
Elliot wordt aangenomen op de balletacademie. De mijnwerkers gaan weer aan
het werk diep onder de grond. En Billy springt omhoog. Hij komt in een andere wereld terecht en
krijgt en heel ander leven. Tot zover die film. En wat heeft die film met de Eerste Heilige
Communie te maken? Nou ja... De opa van Billy is dood. Maar zijn
bokshandschoenen zijn er nog. De moeder van Billy is dood. Maar haar gouden
sieraden zijn er nog. En door die sieraden kan zij nog iets heel belangrijks
voor Billy doen. Dat had haar man, de vader van Billy, goed begrepen. Die
sieraden waren er nog. En er was ook nog die brief. Wóórden: "Ik hou van
je." En: "Ik zal altijd bij je zijn." Wij weten: In de kerk gaat het om God. En het
gaat over Jezus, de Zoon van God. Jezus is dood. Maar zijn woorden zijn er
nog. Die woorden van Jezus noemen wij: Het Evangelie. De Blijde Boodschap.
Het Goede, het Verheugende Nieuws. En wat is dan dat goede nieuws, die blijde
boodschap? Wat houdt die boodschap in? Nou ja... Ik denk: het is eigenlijk
dezelfde boodschap als in die brief van Billy's moeder aan hem: "Ik hou
van je." En: "Ik zal altijd bij je zijn." Daar komt het
eigenlijk op neer. Dat zegt Jezus ook tegen elk van ons en vandaag heel in
het bijzonder tegen jullie: onze eerste communicantjes. Jezus heeft gezegd, ik heb het net
voorgelezen: "Wie mijn lichaam eet en mijn bloed drinkt, die krijgt het
eeuwige leven. (...) Mijn dood brengt redding." Ja, lieve kleine en
grote mensen, zo is het: Door het brood en de wijn houden we contact met
Jezus, met God. Jezus is gestorven en toch leeft Hij. Hij leeft vóór ons. Hij
leeft voor óns. Hij leeft ín ons. Hij leeft dóór ons. Bokshandschoenen en gouden sieraden raak je
kwijt, gaan kapot of moet je verkopen. Maar brood en wijn, Jézus' afscheidsgeschenk,
is stééds nieuw en vers. "Dit is mijn Lichaam." "Dit is mijn
bloed." In de kerk klinken die woorden iedere dag. En zo laat Jezus ons
weten: "Ik hou van je." En: "Ik ben altijd bij je." Je
moet die woorden goed in je oren knopen. Het is goed om ze steeds opnieuw te horen. Dus
daarom is het ook goed om vaak naar de kerk te gaan, zeker op zondag. Do it again, ópnieuw! zei de balletjuf
tegen Billy en tegen al haar balletleerlingen. Ik zeg het vandaag ook tegen
jullie: Do it again, ópnieuw!
Ballet moet je oefenen. Boksen moet je oefenen. En Jezus moet je ook oefenen.
Want 'oefening baart kunst' zeggen we: Wat je steeds opnieuw oefent, daar word
je goed in. In de kerk krijgen we het Lichaam van Christus
- en Zijn Bloed. En daardoor wórden wij zelf Jezus' Lichaam. We krijgen
Jezus. En we worden samen Jezus. Dat is de bedoeling. Samen laten we Hem
zien, hopelijk. Als het goed is, als we het góed doen, als we Jezus' woorden
góed horen en Zijn Lichaaam en Bloed góed ontvangen, dán laat Jezus écht
Zichzelf zien, in jullie en in mij. Jaja... Dat is niet niks. Oefenen dus. Do it again. Opnieuw! Achter in ons misboekje staan foto's van onze
communicantjes en wat ze er zelf over denken en hebben gezegd. Eén kind (Christie) zei: "Ik wil mijn
Eerste Heilige Communie doen omdat ik (...) in Jezus en God vertrouw."
Zo is dat. Een ander kind (Thomas): "Ik wil mijn
Eerste Heilige Communie doen omdat ik God wil laten weten dat ik in Hem
geloof." Dat is ook een héle mooie. En weer een ander kind (ook Thomas): "Ik
wil mijn Eerste Heilige Communie doen omdat God mij dan nog beter kan
beschermen." Ja! Zo is dat! "Vergeet de Heer jullie God niet! Want
Hij (...) heeft jullie geleid door die grote, verschrikkelijke woestijn, vol
slangen en schorpioenen." Dat hebben we horen voorlezen in onze eerste
lezing vandaag, uit het bijbelboek Deuteronomium. En het is wáár lieve kleine
en grote mensen: Soms kan je eigen leven een woestijn zijn: kaal, leeg, dor,
eenzaam. En je leven kan vol slangen en schorpioenen zitten. Dat zijn de
mensen. Ze kunnen aardig en lief zijn. Maar helaas ook héél vals en gemeen,
zelfs in de kerk! En zelfs kinderen kunnen het zijn. We kunnen er over
meepraten. We hebben dus bescherming nodig! En God wíl je beschermen door het
ware hemelse brood, door het Lichaam van Jezus, door de communie. Dus ik hoop
niet dat dit vandaag voor jullie de eerste en ook de laatste communie is.
Maar dat er voor jullie ook een tweede communie komt. En een derde. En een
tiende. En een honderste. En misschien wel een duizendste. Denk aan de
woorden van Billy's moeder. Denk aan Jezus' woorden. En denk aan de woorden
van Billy's balletjuf: Do it again.
Doe 't opnieuw! Óefen Jezus. Kom terug! Valentina zei: "Ik wil mijn Eerste
Heilige Communie doen omdat ik van God wil leren en om arme kinderen te
helpen. En Jan: "(...) Omdat ik naar Jezus wil
gaan en ik wil dat Jezus in mijn hart komt." Ja! Amen Verkondiging 11 juni (Ton van Hal) Beste medeparochianen Als u op dit Hoogfeest van de Drievuldigheid naar de kerk bent gekomen om eens een goed doorwrochte theologische verhandeling te horen over dit geloofspunt, de drie-eenheid, dan moet ik u helaas teleurstellen. Ik kreeg gisteravond pas de vraag of ik wilde preken; er was een misverstand. Mijn naam is ook niet Wilmer, zoals op het boekje staat, maar eenvoudigweg Ton. U moet het vandaag doen met een paar losse gedachten die ik op u zal loslaten en (zoals gewoonlijk) : u hoeft het er gelukkig weer niet mee eens te zijn. Laten we de drie lezingen nog even bekijken. Waarom zijn juist deze lezingen gekozen op deze dag? Zit er een bepaalde lijn in ? Eerst de lezing uit Exodus. De Israëlieten trekken tientallen jaren door de woestijn op weg naar het beloofde land Kanaän. Mozes, hun leider, heeft van Jahweh de Tien Geboden ontvangen, gegrift op grote stenen tabletten. Wie herinnert zich niet (als je tenminste mijn leeftijd hebt of nog ouder bent) hoe Charlton Heston in de film de Tien Geboden uit1956 van de berg Sinai afdaalde , die stenen tafelen hoog boven zich verheffend. Maar hij zag hoe de mensen inmiddels van al hun gouden sieraden een kalf hadden gemaakt dat ze aan het vereren waren met zang en dans. Ik zie nog hoe Moses in de film die enorme stenen aan gruzelementen gooide. De mensen hadden zich uit ongeduld en ongeloof een nieuwe God gemaakt van goud. Je kunt je wel eens afvragen of er eigenlijk veel veranderd is in de eeuwen. Maar in het stukje dat we vandaag hoorden zien we Moses opnieuw de berg op gaan met nieuwe stenen tafelen en weer ontmoet hij God die opnieuw een verbond aanbiedt met de mensen. Even naar de brief van Paulus aan de Korintiërs. Jammer dat de lezing begint bij vers 11 want in het vers daaraan vooraf staat het volgende: Daarom schrijf ik uit de verte (zegt Paulus) om bij mijn komst niet streng te moeten optreden, want ik wil komen om op te bouwen, niet om af te breken. En dan komen de vriendelijke aansporingen en de hartelijke afscheidsgroet. Johannes 3, 16-18. Ik herinner me dat je dat vroeger vaak zag staan op een spandoek in de stadions van voetbal WK’s, Olympische Spelen, Touretappes enzovoort, een man met een spandoek, heel strategisch opgesteld bij de finish, achter het doel, bij de meet, zodat hij altijd wel prominent in beeld kwam: Joh. 3. 16-18. Wat daar staat, we hebben het net gehoord. “Want alzo lief heeft God de wereld gehad dat hij zijn enig geboren zoon gegeven heeft opdat eenieder die in hem gelooft niet verloren zal gaan, maar eeuwig leven zal hebben.” Beste mensen, wat heeft dit alles met Drievuldigheid te maken? Wat ik kan bedenken is dit: De God van het Oude Testament , van Moses, wil een verbond met ons mensen sluiten. Steeds opnieuw, ook als wij het weer eens verknald hebben. Dat is God de Vader. Over God de Zoon spreekt Jezus met Nikodemus. God heeft zijn zoon naar ons gezonden: het is Jezus zelf in wie wij God kunnen herkennen. God zelf kunnen wij niet zien (ook Moses kon hem niet echt zien). En Paulus, net zoals al die andere mannen van God uit het begin, in hem is God ook komen wonen: hij is vervuld van Heilige Geest. Van God zelf via zijn Zoon Jezus tot een gewone mens als Paulus, als u en ik. God wil bij ons, wil in ons wonen. Is Hij (of Zij als je wil) welkom bij jou ? Is dat niet eng? Word je dan een soort halve heilige? Persoonlijk geloof ik dat dat wel mee kan vallen. Want wat is die God, wat doet die God dan in jou? Ik hoor in de lezingen van vandaag van een God die het keer op keer opnieuw met ons wil proberen. Ik hoor van een Man van God die ons wil opbouwen, niet afbreken. Ik hoor van een God die ons zelfs eeuwig leven in het vooruitzicht stelt. Zo’n gast is toch zeker altijd welkom? Kortom: we kunnen gerust spreken van een blijde boodschap op een mooie dag. Amen Verkondiging 5 juni 2017 2e
pinksterdag Een vlam die niet
verbrandt maar inspireert. Ik denk hierbij
direct aan Frans Horsthuis. Frans schreef een
boek “De Koninklijke Weg”. Ik ben gegrepen door
wat hij schreef over zijn ervaringen met Jezus die tot hem spreekt. Hoe Frans
zijn hele leven in handen van Jezus heeft gelegd. Zijn contact met
Jezus werd heel persoonlijk. Ik kan bijna niet
geloven dat je zo direct met Jezus zou kunnen praten. Aanvankelijk
wantrouwde Frans die stem. Hij vroeg In
belangrijke beslissingen om een teken en dat kreeg hij ondubbelzinnig. Eens werd hij
gevraagd voor een hele grote groep (OF
een groep van 120) studenten een
retraite van enkele dagen te leiden. Daar zag Frans tegenop. Hij vroeg aan Jezus:
geef me er tenminste een voor wie ik iets mag betekenen. Prompt antwoordde
Jezus hem : het gaat me in deze retraite in het bijzonder om een jongeman met
een lichtblauw overhemd aan. Hem moet je vragen over zijn persoonlijke
relatie met mij. Op de vierde en
laatste dag van die retraite loopt Frans de trap op. Een student komt net
naar beneden en vraagt hem : zou ik een gesprek met u kunnen hebben
over mijn beleving van het geloof. Deze jongeman droeg
een lichtblauw overhemd. Net zoals de
apostelen aangeraakt werden door de Heilige Geest en de wereld ingingen om
het geloof te verkondigen. Zo werd Frans er ook op uit gestuurd. Jezus droeg hem op
naar Oost Europa te gaan om daar gelovigen in kleine groepen te gaan
inspireren. Hier zie ik een
duidelijke verbinding met Pinksteren. Zoals de apostelen
werden aangeraakt en geïnspireerd door de Heilige Geest om het geloof te gaan
verkondigen. Zo zouden ook wij ons geloof vurig met anderen kunnen delen. Dat kan ieder van
ons op zijn eigen manier invullen. Na lezing van zijn
boek was ik zo onder de indruk dat ik probeerde Frans Horsthuis op internet
te vinden. Hij moest als hij nog leefde over de 90 zijn. Ik vond een oud
email adres, mailde hem en kreeg direct
een bericht terug. Toen wilde ik hem
ook spreken. Hij bleek een levendige man aan wie je de 90 plus niet af zag.
Heel gewoon vertelde hij hoe hij met Jezus sprak en antwoorden kreeg. Ik vertelde hem dat
ik nooit gedurfd had zo direct met Jezus te spreken. Met Maria was dat anders
voor mij. Frans noemde dat een misverstand dat hij vaker hoorde. Waar het om gaat,
dat is je persoonlijke verhouding tot Jezus. Op het eind van ons
gesprek stelde hij voor samen te bidden. Daarbij zei hij, terwijl hij deed
alsof hij een gordijn voor zijn ogen wegtrok, als wij de sluier voor onze
ogen wegtrekken zien we dat Hij bij ons is. Hier en nu is die
kracht aanwezig voor ieder van ons als je hem wilt voelen. Het is een
onvoorwaardelijke overgave en vertrouwen en ook spannend om met Jezus zo in
contact proberen te komen. Die inspiratie geeft
de heilige geest ons vandaag. Dat wens ik ons allen toe. Het is heerlijk om
zo te mogen geloven. Amen Verkondiging op 28 mei 2017, de zevende zondag
van Pasen, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek der
Handelingen van de Apostelen (1, 12-14), de eerste brief van Petrus (4,
13-16) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Johannes
(17, 1-11). Overwinteren. Het is misschien vreemd, dierbare
gasten en parochianen, om op deze zevende zondag van Pasen terwijl wij, eind
mei, een heuse hittegolf beleven, deze verkondiging met dát woord,
overwinteren, te beginnen, maar toch... Ik zal u vertellen hoe ik op het
woord kom en waarom het voor mij goed samenvat waar wij op deze zondag in dit
tijdsgewricht mee te maken hebben. Afgelopen woensdag werd vanuit
onze Bavo-kathedraal in Haarlem Frans Geels uitgevaren, priester van ons bisdom, 67 jaar
oud. De viering werd geleid, coram
episcopo, 'voor het aangezicht van de bisschop', door mijn dierbare
vriend en ambtsbroeder pastor Nico van der Peet, wonend en werkend in
Amsterdam-Noord. In zijn preek herinnerde Nico aan de preek bij zijn eigen
eerste mis, in 1990, in dezelfde kathedraal gehouden. Het was de nu gestorven
Frans die destijds gesproken had. Hij had het gehad, ik citeer, "over de
religieuze winter waarin wij leven" en dat wij "in deze tijd
geroepen waren (om) de religieuze winter te doorstaan". Frans Geels had
met die woorden gedoeld op het voor geloven en kerk-zijn 'moeilijke klimaat'
van die dagen, anno 1990. Wij zijn nu zevenentwintig jaar verder maar liefst.
Maar is die "religieuze winter" nu voorbij? Hoe is uw aanvoelen wat
dit betreft? Ik persoonlijk waag het te betwijfelen. Erg lenteachtig laat
staan zomers is het klimaat voor en binnen onze Roomse kerk in Nederland en
binnen het Bisdom Haarlem-Amsterdan in mijn perceptie inmiddels nog niet
geworden. Of vergis ik mij? Ja natuurlijk, we hebben inmiddels
paus Franciscus. Een betere paus is moeilijk voorstelbaar. Laten wij hopen en
bidden dat hij nog lang leeft en gezond blijft. Paus Franciscus is zonder
meer een zomerse figuur. Hij doet de harten smelten, mondiaal - al zal ook
hij afgelopen week aan Trump wel een harde dobber gehad hebben. Maar... wat
doet de paus vóór en met ons als Roomse kerk in Nederland? Is er ook bij ons
sprake van een pausfranciscuseffect? Hoe zit het wat dit betreft met de
bisschoppen, kardinaal Eijk voorop? Hoe zit het met de priesters? Wat
betekent de paus voor u, de kerkgaande gelovigen? Wat betekent hij voor de
niet-kerkgaande gelovigen? Wat betekent hij voor de ongelovigen en voor de
andersgelovigen in Nederland? Of zijn dit soort vragen niet goed
veelgeliefden? Het gaat toch niet om de paus! kunt u tegenwerpen. Het gaat
toch om Jezus? Zeker. Natuurlijk. Maar zoals Jezus in het evangelie van deze
dag zelf zegt: "Ik ben al niet meer in de wereld, maar zij, zij blijven
in de wereld achter." Alles wat Hij heeft en is, Jezus, dat heeft Hij
aan óns gegeven. Dus nu is het aan óns om Hem te laten zien en om te doen wat
Híj deed. De paus doet het voorbeeldig. Beter is voor een paus bijna niet
mogelijk lijkt mij. Maar ja... dat is paus. Hoe zit het met ons? Hoe doen wij het: u, ik, de
priesters, de Nederlandse bisschoppen? Frans Geels had, zevenentwintig
jaar terug, in zijn preek bij de eerste mis van Nico van der Peet ook
"de jonge Samuël" ter sprake gebracht, "die", ik citeer,
"in de vroege ochtend een stem hoorde en tegen de mode van de tijd in,
dienstbaar was aan de tempel, de aanwezigheid van God verwachtte en bewaakte,
de tempellamp brandend hield, in een tijd waarin de tempel van Silo amper
open te houden was, de lamp ternauwernood brandde en zelfs de zonen van de
priester Eli het wel geloofden of beter: niet meer geloofden." Einde
citaat. De woorden houden ons een spiegel voor en stellen indringende vragen
aan ons, aan u, aan mij: Hoe zit het met die stem van God
in jou? Hoor je iets, of nauwelijks iets, of helemaal niets? Ben jij dienstbaar aan de tempel? Verwacht jij God? Bewaak jij Zijn aanwezigheid? Houd jij de tempellamp brandend? Geloof jij? Of geloof jij het wel? Of geloof ook jij eigenlijk niet
meer? De afgelopen week heb ik gelezen
een boek getiteld Brief aan de paus. De
schrijver ervan is Mark Vangheluwe, de neef van Roger Vangheluwe die
gedurende bijna vijfentwintig jaar de geziene en gevierde bisschop was van
Brugge, de schone stad in West-Vlaanderen. Maar hij heeft, deze oom-bisschop
Roger, vanaf nota bene zijn vijfde
tot in zijn achttiende levensjaar zijn neef Mark seksueel misbruikt. Dertien
jaar lang heeft hij hem voortdurend verkracht. Mark is erdoor voor het leven
getekend. Schaamteloos heeft oom-bisschop over zijn leven beschikt, hem
geëxploiteerd en gechanteerd. Dat geloven in God, laat staan geloven in de
kerk, tegen de achtergrond van zulke ervaringen niet zo gemakkelijk is, dat
kan een kind bedenken. Een paar citaten uit zijn boek: "Ik kreeg Je maar niet aan de
lijn. Nooit heb ik iets van je gehoord, geen teken van leven kreeg ik en geen
enkele blijk van medeleven ontving ik. Niets. Alles bleef stil."[40] "In ieder geval, en dat ben
ik ondertussen redelijk zeker, ik heb geen vertrouwen meer in wat Zijn Zoon,
Jezus Christus, ons hier heeft nagelaten. In de voortvloeisels van Zijn doen
en laten kan ik niet meer geloven. Ze hebben er een zooitje van gemaakt. Niet
te schatten. Pausen en bisschoppen, priesters en diakens, broeders en
zusters, paters en nonnen, kerken, kathedralen, abdijen, basilieken en doe
maar voort... met die hele handel heb ik het gehad. Ik heb genoeg gevoeld,
gezien en gehoord. Ze kunnen me allemaal gestolen worden. Kotsmisselijk wordt
een mens van een dergelijke onorthodoxe bende."[41] Ik kan mij die weerzin in de
situatie van deze Mark Vangheluwe goed voorstellen veelgeliefden. Ik denk:
vele mensen kunnen het. De weerzin van vele van onze land- en tijdgenoten is
als de zijne. En is misschien ook de onze. En is in elk geval de mijne. Ik
moet u bekennen, dierbare gasten en parochianen, dat wat ikzelf het afgelopen
half jaar heb moeten meemaken in mijn persoonlijke omstandigheden in
kerkelijk verband; ik moet u zeggen dat het mij meer dan eens het sentiment
en de gedachte heeft ingegeven: Zak toch in de stront met die hele kerk van
je. Maar ja... ik ben priester van de
Roomse kerk. Ik heb mij er aan gecommiteerd, aan 'de zaak van Jezus' en in
dat verband ook aan het gebed. U kunt zich misschien echter voorstellen,
dierbare parochianen en gasten, dat de lust om te bidden en de animo om voor
het gebed in de kerk om zes uur (de lezingendienst) en om half acht (het
morgengebed) uit je nest te komen in zulke omstandigheden soms niet groot kan
zijn en dat je de ervaring kunt hebben dat het werkelijk uit je tenen moet
komen. Ja. Maar in onze eerste lezing
vandaag, uit het boek der Handelingen van de Apostelen lezen wij en daaruit
hoorden wij: "Zij bleven allen trouw en eensgezind in gebed, samen met
de vrouwen, met Maria, de moeder van Jezus, en zijn broers." Zij, trouw en eensgezind in gebed.
En dat na alles wat zij meegemaakt hadden: de gruwelijke dood van Jezus in
wie God zelf werd vermoord zoals Hij geschonden werd en wordt in elk
mensenkind dat werd en wordt misbruikt. Trouw en eensgezind in gebed. In
het gebed kom je jezelf tegen. In het gebed kom je anderen tegen,
mede-gelovigen. Of je komt ze daarin natuurlijk niet tegen. In het gebed kom
je God tegen. En daarom kan bidden zo moeilijk zijn. Bidden kan een probleem
zijn. Voor veel mensen is het dat. Ze hebben de moed er niet voor. Het is bij
ze in de benen gezakt. Ze kunnen zich er niet toe zetten. Ze weten niet hoe
het moet. Of: hoe het kan. Bidden, veelgeliefden, kan een
probleem zijn. Maar ik denk: het kan ook een oplossing zijn, of minstens: een
deel van de oplossing, het begin daarvan misschien. Als je bidt, als je met
de hulp van Gods genade en wellicht ook de hulp en de aanmoediging van de je
mede-gelovigen over de hobbel om te bidden heenkomt, steeds weer heenkomt
eventueel, dan kun je daarin ook ervaren: Hij heeft geduld met mij. En steeds
wacht Hij op mij. Hij draagt mij. En ook mijn mede-gelovigen dragen mij en
wachten op mij en hebben geduld met mij.
Mark Vangheluwe vertelt in zijn
boek dat hij vaak 's nachts wandelt, met de hond. In het Vlaamde land, komt
hij dan ook de nodige kapellen tegen. Hij schrijft: "Er moeten toch nog
gelovigen zijn die hier langskomen. Je zou denken dat ze niet meer van deze
tijd zijn, dat niemand er nog komt en iedereen in de streek ongelovig is, in
sommige gevallen is dat ook zo, maar toch brandt er haast altijd een pas
aangestoken kaars en staan er verse bloemen, zijn het Mariabeeld en de
gekruisigde Christus afgestoft. Het is net of ze zichzelf proper houden en
geen onderhoud nodig hebben." Ooit, ergens in zijn jeugd, stond
hij in de kerk en, ik citeer opnieuw: "Het grote kruis vooraan, boven
het tabernakel, met een houten Christus erop gespijkerd die me aankeek, de
kop iets scheefgezakt en met een blik van: 'Jongen, wat maken ze je eigenlijk
wijs, trek het je niet aan, het leven is een klucht, een verhaal dat je zelf
moet schrijven, het gaat er niet om hoe lang het is, maar hoe goed het is,
profiteer ervan', dat stelde me enigzins gerust" - aldus Mark.[42] Hij hééft overwinterd. Hij is door
de hel gegaan en in een uiterst langdurig en pijnlijk proces heeft hij met en
in zijn boek de werkelijkheid en de waarheid zoals hij die heeft ervaren
volledig uit kunnen drukken. "Soms moet men alles omver durven stampen
om te zien wat recht blijft staan, om dan terug op te bouwen wat op te bouwen
valt."[43] Bewonderenswaardig. Dat elk van ons er toe in staat
mag zijn, dierbare gasten en parochianen: tot overwinteren of tot overzomeren
desnoods. Dat ook elk van ons in staat mag zijn om de eigen werkelijkheid en
waarheid, om die te leven en uit te drukken. Jezus zegt: "Ik heb U op
aarde verheerlijkt door het werk te volbrengen dat U Mij te doen hebt
gegeven." Wij weten wat het heeft ingehouden, waartoe het geleid heeft,
wat het voor Jezus heeft betekend en wat het Hem heeft gekost. Moge Hij ons moed geven voor de weg
die elk van ons te gaan heeft. Amen. Verkondiging op 14 mei 2017, 5e
zondag van Pasen, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te
Amsterdam, door Loek van den Ham Gelezen: Hand 6, 1-7; 1 Petrus,
2,4-9; Joh. 14, 1-12 Ooit woonde ik een aantal
jaren in Utrecht. In Oudwijk staat een prachtige kerk. Gebouwd in de
twintiger jaren en eind jaren negentig omgebouwd tot appartementen. Ging als
huis van God niet eens een mensenleven mee. In de hal is een gedenksteen
aangebracht met de tekst: “In het huis van mijn vader zijn vele woningen”.
Deze tekst is ontleend aan het evangelie van vandaag. Waar ooit werd gebeden
en van waaruit goede werken werden gedaan, zijn nu woningen. Omdat God altijd
onderdak biedt aan mensen. De eerste lezing van vandaag
brengt een tweedeling aan tussen ons. Sommigen moeten zich wijden aan het
gebed en aan de verkondiging van het woord. Anderen moeten ervoor zorgen dat
het woord van God niet wordt verwaarloosd. Hier wordt de taak van de Caritas
bedoeld. De een gaat bidden, de ander gaat goede werken doen. Bij het
caritaswerk mogen we ons niet beperken tot de eigen groep. Niet eigen volk
eerst. We moeten de boodschap van het evangelie tot naastenliefde oppakken,
ook al weten we dat taal en culturele verschillen kunnen leiden tot
misverstanden, tot spanningen, tot tweedracht en misschien zelfs tot
discriminatie. Er is niets nieuws onder de
zon. In de eerste jaren van de kerk, zo lazen we zojuist, waren er spanningen
tussen Grieks sprekende en Aramees sprekende Christenen. De ene groep zorgde
niet voor de andere. Dat werd hen verweten. Vreemd natuurlijk, want ze hadden
hetzelfde geloof. Ze spraken alleen een andere taal. Misschien verstonden ze
elkaar niet of hebben ze elkaar verkeerd begrepen. We moeten over
taalverschillen heen stappen, maar ook over religieuze verschillen. We
zullen, zoals paus Franciscus onlangs in Egypte deed, niet alleen bij de aan
ons verwante Kopten op bezoek moeten gaan, maar ook bij andersdenkenden zoals
Joden en Moslims. Ik denk dat wij de eerste stap moeten zetten om de
verstandhouding in de wereld tussen de religies te verbeteren. Het zal niet
van bovenaf komen, maar moet vanuit ons beginnen. De wereld is gediend met
een dialoog en met wederzijds begrip tussen Moslims en christenen en tussen
Joden en Moslims. Dat is de enige weg naar vrede in de wereld. Als er
wederzijds begrip is, wederzijdse tolerantie, dan is er ruimte voor velen,
niet alleen in dit huis, maar op heel de aarde. Hier schort het nog al aan.
Begrip en tolerantie zijn ver te zoeken. Komt dit voort uit onze angst? Angst
om iets te verliezen? Wat staat er dan op het spel? Ons eigen geloof, onze
eigen cultuur, onze eigen gewoontes? Laat je niet bang maken door populisten,
doemdenkers, egoïsten en angsthazen. Denkt u nou echt dat zonder de komst van
vreemdelingen en andersdenkenden naar ons land, onze gewoonten niet zouden
zijn veranderd in de afgelopen decennia? Ik loop toch al een flink tijdje
mee. Niets is meer zoals het was en dat is maar goed ook, want stilstand is
achteruitgang. Ik had juist altijd het
gevoel dat de ontmoeting met andersdenkenden me verrijkt. Daarmee hoef je
jezelf niet te verloochenen of je te bekeren. Door de ander te leren kennen
leer je ook heel veel over jezelf. Ik herinner me als de dag van gisteren dat
ik op achttienjarige leeftijd van Tilburg naar Leiden verhuisde om te gaan
studeren. Toen, in de jaren zestig, een ware cultuurschok. Van een voor
katholieken open katholieke stad naar een voor katholieken gesloten
protestantse. Van een katholieke school naar de universiteit die het bolwerk
was van de reformatie. Van katholieke verenigingen naar een
religieus-neutrale of bijna religieus-vijandige studentenvereniging. Maar ik
ben er volgens mij niet slechter van geworden en ik heb ook de kerk niet
verlaten. Ik heb er van geleerd. Je moest jezelf altijd verdedigen in de zin
van “Maar gij bent ook een van Hem”. Eigenlijk was je een eenling, een
buitenstaander, een roomse zuiderling, misschien wel een roomse zonderling in
hun protestantse ogen. Maar zij namen mij op in hun huis, waar plaats was
voor velen. Ik kreeg er waardevolle vriendschappen onder andersdenkenden:
hervormden, doopsgezinden, vrijmetselaars en antroposofen. Vriendschappen die
met behoud van ieders eigene, zijn blijven bestaan tot op de dag van vandaag.
Ik was vele malen in
Istanbul. Dan genoot ik van een bezoek aan een prachtige moskee zoals bijv.
De blauwe moskee. In het centrum van Amsterdam kan ik werkelijk stil worden
in een van de grote synagogen van onze stad. Ook in deze huizen van God is
plaats voor velen. Ik genoot, waarschijnlijk net als andersdenkenden die een
bezoek brengen aan de Sint Pieter of aan een van de vele kerken in Rome.
Daarmee hoeven zij nog niet katholiek te worden en ik niet moslim of jood. De
ontmoeting met de ander kan je kracht en sterkte, begrip en vertrouwen geven.
Je treedt andere mensen met open hart tegemoet. Laat je niet uit het veld
slaan en zeker niet afschrikken door enge populisten en tirannen of door
terreurdaden van zwaar gestoorde individuen en groepen. De boodschap van vandaag is
dat in het huis van God plaats is voor velen. Voer dus een ruimhartig
vreemdelingenbeleid. Geef ze kost en inwoning en neem ze op in ons midden.
Laten we niet beknibbelen op ontwikkelingshulp, op caritas, op
vreemdelingenhulp en ook niet op een bed-bad-en-broodregeling. Neem de
boodschap van Laudato Si’ ter harte. Paus Franciscus roept daarin op om de
schepping te behouden en de levensomstandigheden van de zwaksten te
verbeteren. Hij roept op om het welzijn te behartigen van de generaties die
na ons komen. De aarde is ons huis. Daar moeten we zuinig op zijn, zodat er
plaats is voor de vele mensen die de aarde bewonen en nog gaan bewonen. Ik wil graag deze
verkondiging samen met Laudato Si’ aanbieden aan de onderhandelaars van de
kabinetsformatie. Dan zijn geen partijprogramma’s en geen moeizame gesprekken
meer nodig. Deze richtlijnen zullen het leven van iedereen op Gods aarde
verbeteren. Opdat er plaats is voor
velen! Amen Verkondiging op de 4e zondag van
Pasen, 7 mei 2017, “Roepingenzondag”, in de kerk van OLV Maria Koningin van
de vrede te Amsterdam Lezingen: Johannes 10,1-10 Handelingen
2,14a.36-41. Psalm 23. 1Petrus 2,20b-25 door Pater Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist) Het wordt een traditie: elk jaar
dat Bevrijdingsdag geen nationale vrije dag is, klinkt de roep om 5 mei ieder
jaar voor iedereen vrij te laten zijn. “Wij willen vrij,” riepen wij,
kinderen, al op de basisschool. Want als je vrij bent, leef je pas ècht – in
zoveel ellendige situaties in de wereld verlangen mensen ernaar. Vrijheid
is aantrekkelijk; je kunt ademen, lachen, genieten van elkaar en van al het
goede. Wanneer Jezus zegt dat het doel van Zijn komst in de wereld ons leven
in overvloed is, kunnen wij ons dat niet voorstellen zonder vrijheid. Terecht
[cf. Paulus in Ga 5,1]. Maar
hoe die overvloed aan leven, die vrijheid, er dan uitziet, daarover lopen de
ideeën nogal uiteen. Menige bevrijdingsbeweging is uitgelopen op een
gewelddadige onder-drukking. Bij politieke partijen betekent de vrijheid van
de één vaak de onvrijheid van een ander – zoals de Franse Revolutie ons
geleerd heeft: vrijheid, gelijkheid en broederschap golden niet voor slaven
en de armen [i.t.t. Paulus in 1Kor 12,13. Ga 3,28]. Het
leven in overvloed dat Jezus bewerkstelligt voor wie in Hem geloven en Hem
navolgen, is (1) het meest vrije leven op aarde en is (2) bedoeld voor
iedereen. (ad
1) Dit overvloedige vrije leven wordt gemakkelijk verward met
onafhankelijkheid. Onafhankelijkheid klinkt aantrekkelijk, maar blijkt een
illusie: mensen hebben (God en) elkaar nodig; landen hebben elkaar nodig. Dat
kan zo beklemmend voelen, dat partners uit elkaar gaan – “het is geen leven
zo” – en dat volken “breken” (Brexit) met elkaar en (opnieuw) muren bouwen om
zich te beschermen. Maar wie los van anderen zijn plan trekt, verdwaalt,
eindigt eenzaam en berooid. Denk maar aan de verloren zoon, die de levensader
doorsneed en deed waar hij zin in had. Dat is geen leven [Lk 15,11-16]. Leven
in overvloed ervaren we daarentegen juist als wij samen zijn: genieten van
het eten, van goede muziek, de natuur, een voetbalwedstrijd – als we het
zonder anderen doen, is er niet veel aan. Ook bij arbeid: samenwerken
betekent dikwijls inspanning, maar ook het hebben/krijgen van een band,
solidariteit, voldoening. Jezus
in het Evangelie benadrukt dat de band met Hem zaligmakend is, voor iedere mens [cf. Joh 10,16]. Het beeld
van een goede herder spreekt voor zich: die kent al zijn schapen, geeft om
hen – en geeft zelfs Zijn leven, – zal hen brengen waar voedsel is en hij
beschermt hen tegen gevaar. Verbondenheid met Hem leidt tot vrede onderling
en vrede van binnen. We worden bevrijd van de drang tot zelfbehoud, angst en
jaloezie. Dàt is pas leven! (ad
2) De Herder Die al Zijn schapen bij name kent, roept hen ook bij hun naam.
Ieder van ons laat Hij delen in het meebeleven en het meewerken aan de komst
van Gods Rijk [cf. 2Tim 1,8]. Als wij “op onze plek” zijn, word onze vrijheid
groter, ons leven overvloediger/ gelukkiger.
Iedere
mens wordt dus geroepen om te leven. Maar niet wordt iedereen tot hetzelfde
geroepen. Onze gaven en talenten wijzen ons al de weg en door onze intuïtie,
in gebed en in onderlinge ontmoetingen proberen wij Zijn stem te verstaan: wat
is de vervulling van mijn leven? Bovendien
wordt niet iedereen op dezelfde wijze geroepen. Denk maar aan David, Samuël
en Ruth. Als ik terugkijk naar mijn eigen leven, is het verstaan van mijn
roeping vooral een innerlijk proces geweest: toen ik op mijn 16e
serieuzer ging nadenken over mijn levenskeuzes, las ik ‘toevallig’ het
Marcusevangelie dat mij diep raakte en ontmoette ik ‘toevallig’ voor het
eerst een Passionist die mij inspireerde. Dat zette mij op een weg waar ik
nog steeds gelukkiger van word. Zo
kan het gaan bij levenskeuzes, óók op latere leeftijd; Abraham was al 75 [Gn
12,1-5]: “Levensvervulling: hoe dan”?
Levenshouding, beroep, partner (of niet) en vrienden, je geld en je
tijd... De vraag “Wat is Gods bedoeling met mijn leven?” is dezelfde als: “Hoe vind ik het ware geluk?” en:
“Welke plaats geeft Hij mij in de geloofsgemeenschap die de Kerk is?” Want
als een ieder geroepen is om in verbondenheid met Hem te leven, heeft een
ieder hier ook van Godswege een welkome plaats! In
deze dagen vieren wij onze vrijheid. In het licht van de woorden van de Goede
Herder en verzameld rondom Zijn tafel realiseren wij ons dat onze vrijheid en
ons geluk uiteindelijk liggen in ons verbonden zijn met Hem. Laten we daarom
het lawaai om ons heen tot zwijgen brengen in ons. Dan kunnen wij Zijn stem
horen en verstaan. Een goede herder zal elk van zijn schapen immers leiden
naar datgene wat goed is voor hen [Ps 23]. In dit ver-trouwen kunnen wij van
harte en elke dag antwoord op geven op Zijn stem – omwille van ons welzijn en
omwille van ons heil, nu en hierna [Hnd 2,38-40. 1Pe 2,25]. Amen. Verkondiging in de Kerk van Onze Lieve Vrouwe Koningin van de Vrede. 30 april 2017. Gelezen uit : Handelingen van de apostelen 2, 14+22-32 en 1 Petrus 1, 17-21 en Lucas 24, 13-35. Suzette van Balen Hoe zit het ook alweer met die stokken ? Een vraag van mijn jongste dochter een paar weken geleden, hoe zit het ook alweer met die twee stokken die ik moet kopen voor Palmpasen? Hun oudste zoon Thijmen is 4 jaar en zit op een katholieke school. De ouders is gevraagd twee stokken mee te geven aan de kinderen. Mijn dochter wist nog wel dat ze de beide stokken als een kruis moest vastspijkeren en dat de kinderen de stokken zouden gaan versieren maar wat was ook alweer het verhaal dat erbij hoort? Ik heb haar het geloofsverhaal verteld vanaf de intocht in Jeruzalem, Palmpasen, tot en met de opstanding van Jezus maar dacht tegelijkertijd: zou ze het geloven of twijfelt ze aan het gebeuren? Ik heb mijn dochters katholiek opgevoed. Ze hebben catechese gehad, eerste communie gedaan en het vormsel toegediend gekregen. En dan na 20 jaar, wat weten ze er nog van of beter gezegd: willen ze er nog iets van weten? In het evangelie hebben we gelezen dat twee mannen, op weg naar Emmaus, zich afvragen wat ze nu wel of niet moeten geloven in wat er de afgelopen dagen in Jeruzalem is gebeurd. Inmiddels loopt Jezus met ze mee maar ze herkennen Hem niet. Het gesprek tussen die twee gaat als volgt: ” Jezus van Nazareth, Hij was een profeet, machtig in woord en daad in de ogen van God en van heel het volk. Onze leiders hebben Hem gekruisigd. Wij hoopten dat Hij het was die Israël zou verlossen, maar er is nog niets gebeurd. En dan nog het verhaal van die vrouwen. Een engel hebben ze gezien en de engel zei dat Jezus leeft”. Waar is Jezus dan? Alom verwarring, teleurstelling en ongeloof. U kunt zich voorstellen dat het gebeuren van de afgelopen dagen bij de mannen niet in de koude kleren is gaan zitten. Ze begrijpen er niets van. Zij en vele anderen hebben zo in Jezus geloofd. Jezus zou de Verlosser zijn maar dat geloof is verdwenen. Het gevoel overheerst dat hij vertrokken is en hen met lege handen heeft achtergelaten. In hun diepste gevoelens en in hun liefde voor Jezus wisselen zekerheid en onzekerheid, geloof en ongeloof elkaar af. Als de drie mannen op de plaats van bestemming zijn aangekomen gaan ze naar binnen en Jezus breekt het brood, spreekt de zegen uit en geeft het hun. Nu gaan de ogen open en ze herkennen Jezus in het breken en delen van het brood maar meteen daarna is Jezus verdwenen.” Meer dan 2000 jaar later wordt dit ritueel, het breken van het brood, het uitspreken van de zegen en het delen van het brood tijdens de H. Eucharistie herhaald. De Transsubstantiatie, de verandering van het brood in het Lichaam van Christus is en blijft het belangrijkste moment van de viering van de Heilige Eucharistie. In deze handeling zit de kern van ons geloof. Het geloof in de opgestane Heer, de aanwezigheid van Christus in ons midden. Ik kan Hem niet zien, Hem niet voelen maar kan ik Hem misschien in geloof denken ? In de lezing van de Handelingen van de Apostelen horen we hoe de opstanding van Jezus nogmaals wordt bevestigd. Ik citeer: “ God heeft Hem laten opstaan door een einde te maken aan de weeën van de dood, want het was onmogelijk dat Hij door de dood werd vastgehouden. God heeft deze Jezus laten opstaan. Daarvan zijn wij allen de getuigen”. Nog niet zolang geleden las ik een essay, geschreven door Gianni Vattimo, met de titel: ik geloof dat ik geloof. Gianni Vattimo is geboren in Turijn in 1936 , studeerde literatuurwetenschap en filosofie. Naast zijn werkzaamheden als Hoogleraar wijsbegeerte in Turijn was hij ook actief als gemeenteraadslid en afgevaardigde in het Europees parlement. In zijn essay beschrijft hij hoe hij als kleine jongen vaak naar de Katholieke Kerk ging en daar vreugde aan beleefde. Maar in zijn studententijd liet hij de Kerk los, zonder wrok zoals hij zegt, enerzijds om filosofische redenen maar anderzijds ook vanwege zijn homoseksualiteit en de houding van de kerk omtrent dit gegeven. Hij keert niet meer terug binnen de Kerk. Maar toch zegt hij: Ik geloof dat ik geloof. Vijf woorden! Ik geloof dat ik geloof! In die zin voel ik een zekere mate van twijfel maar in de zin zit ook een bevestiging. Gelooft hij wel of niet? Geloven gaat niet vanzelf, het is een leerproces. Wij weten dat geloven in datgene wat in de Bijbel staat moeilijk is. We willen altijd alles bewezen zien. Leven vanuit het geloof in God is niet leven vanuit bewezen kennis maar leven in vertrouwen dat Hij het beste met ons voor heeft. Geloven heeft alles te maken met vertrouwen. Ik geloof in jou, ik heb vertrouwen in jou. Als er geen vertrouwen is tussen twee personen dan is, denk ik, vriendschap niet mogelijk. Vertrouwen heeft ook iets met gevoel te maken. Als we met mensen vertrouwd raken, voelen we elkaar aan. Zonder woorden weten we wat er in de ander omgaat. Je wordt gezien en gewaardeerd zoals je bent. Onze relatie met God is gebaseerd op geloof, op vertrouwen. We vertrouwen erop dat wij door God gekend en gezien worden. Vertrouwen geeft kracht aan de mens om in moeilijke tijden het uit te houden. Ik denk dat Gianni Vattimo die kracht van God heeft ervaren, dat hij zich door Hem gekend en gezien voelde. Hij schrijft: “Ik ben nooit alleen, nooit totaal verlaten. God is degene die ik ontmoet als ik aan niets anders denk”. Dit is geloven zonder een vraagteken. Het vertrouwen heeft de twijfel overwonnen. Zo ook uiteindelijk bij de Emmaüsgangers. Zo ook hopelijk bij mijn dochter. Moge het ook zo zijn voor U. Verkondiging op 17 april 2017, paasmaandag of Tweede Paasdag, in de Kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam, door Loek van den Ham Gelezen: Hand 2, 14+22-32;
Mt. 28, 8-15 Je zult maar een leeg graf aantreffen. Is me dat schrikken zeg. Je eerste reactie is: gestolen! Terwijl hij zo goed was weggelegd, zo goed opgeborgen; het graf was zo goed afgesloten. Dat moet een plofkraak van jewelste zijn geweest en de dader zal wel op het kerkhof liggen. Natuurlijk denk je niet aan zelf weggelopen, aan zelf vertrokken. Hoe kom je er bij. Dood is dood. Klaar is klaar. Ik denk dat ik u over Pasen, over Kerstmis en Pinksteren niets nieuws meer kan vertellen. U als vaste klant hier, als doorgewinterde kerkganger. U als de harde kern van deze parochie, die zelfs op deze paasmaandag, op sommige plaatsen al afgeschaft, hier aanwezig is. U weet er alles van. We vierden hier de verrijzenis van Christus, zaterdag in de paaswake en gisteren op het hoogfeest van Pasen. Maar weten we er ook werkelijk alles van? Ik wil de gevoelens rond Pasen voor u nog wel een keer opsommen. De ontzetting, de angst, de verbijstering, maar ook de opgetogenheid, de vreugde en vooral de hoop. Aan de ene kant: Dit kan toch niet waar zijn? Maar vooral, aan de andere kant: God, laat het waar zijn! Want zonder die Verrijzenis is alles voor niets geweest. Ons geloof staat of valt hiermee. In Kor. 1 lezen we: “Als Christus niet verrezen is, is onze prediking zonder inhoud en uw geloof zonder grond. Dan is uw geloof waardeloos en zijt gij nog in zonden.” Wie wil dat nou? Als de verrijzenis er niet was geweest, hadden we geen Kerstmis en, straks, ook geen Pinksteren hoeven vieren. Trouwens, voor je het weet zijn die feestdagen in dit ontkerstenende land afgeschaft. Pasen is het feest van de hoop en van de toekomst. Daar is Kerstmis niks bij. Kerstmis is een leuk romantisch feest en de extra vrije dagen zijn mooi meegenomen. Iedereen geniet daarvan, ook al weten de meesten niet meer wat we vieren. Wij vieren Kerstmis omdat het over die ene geboorte gaat. Zo op het eerste gezicht ook nog een tragische geboorte, want er was geen plaats voor Hem in de herberg. Dat wil zeggen, er was geen plaats onder ons. We wilden Hem niet en we keken liever de andere kant op. Zoals ook nu nog velen liever de andere kant opkijken bij vluchtelingen, bij daklozen, bij voedselbankklanten en bij andere minder gewenste personen en maatschappelijke vraagstukken. Het kerstfeest was ook nog bijna het begin van het einde, omdat aan het geboortefeest van Christus onlosmakelijk Zijn dood op Goede Vrijdag vast zit. Ik zei bijna het begin van het einde. Dat zou het zijn geweest als Goede Vrijdag het einde was. Als dood, dood zou zijn. Maar dan is er de hoop en de vreugde van het Paasfeest. We zouden beter met Pasen aan vrienden en bekenden een kaart sturen dan met Kerstmis. Laten we terug gaan naar de gebeurtenissen van de paasmorgen. Een columnist in dagblad Trouw vroeg zich af wat een bewakingscamera daar in alle vroegte heeft gezien en heeft vastgelegd. Niets. Hooguit een engel, zittend op een steen. Dat zou al heel geweldig zijn. Verder niets! Hiermee zeg ik niet dat de verrijzenis niet bestaat. Maar de verrijzenis is niet de reanimatie van een lijk. Het is dus niet zo dat hetzelfde lichaam dat in dat graf lag, eruit is weggewandeld. Als dat wel zo was, dan had iedereen Hem meteen herkend. Nu herkent niemand Hem. Zijn vrienden niet, de vrouwen niet, de Emmaüsgangers niet. Wij niet. Pasen betekent de dood van de oude manier van leven. Pasen is een sprong naar een radicaal nieuw leven. Bij Pasen gaat het niet om een ánder leven. Het gaat bij Pasen om dít leven maar dan anders. Jezus herhaalt In het evangelie van vandaag de boodschap van gisteren: “Weest niet bevreesd. Ga aan mijn broeders de boodschap brengen dat zij naar Galilea moeten gaan. Daar zullen ze Mij zien.” Die broeders, dat zijn wij. De boodschap is dus aan ons gericht. Met “Ga naar Galilea” wordt niet bedoeld dat we ons een vakantiereis naar het Heilig Land moeten verschaffen. Het is de bedoeling dat wij ons verdiepen in Zijn boodschap, de boodschap die Hij ons tijdens zijn leven in Galilea heeft gegeven. Die boodschap is verwoord in het Evangelie. Als je Hem wilt zien, moet je Hem gaan zoeken, niet bij de doden, dus niet op de kerkhoven. Je moet ook niet gaan zoeken naar een gereanimeerd lijk. Je moet zoeken onder de levenden, dus onder ons. Want midden onder ons staat Hij die gij niet kent. De boodschap van Pasen is dat niet de dood, maar het leven het laatste woord heeft. Als we dat geloven, zullen we Hem zien. Pasen verdient onze hoogste aandacht. Jammer genoeg denken velen in dit geseculariseerde land dat hun geluk meer afhangt van de komst van twee reuzenpanda’s, dan van de wederkomst van Christus. Amen Verkondiging op 16
april 2017, Eerste Paasdag, in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van de
Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek der Handelingen van de
Apostelen (10, 34-43), Psalm 118 (ged.), de brief van de heilige apostel
Paulus aan de Kolossenzen (3, 1-4) en het heilig evangelie van onze Heer
Jezus Christus volgens Johannes (20, 1-9). "De kerken stromen echt niet meer vol.
Pasen zal onvermijdelijk veranderen in het commercieel-seculiere lentefeestje
dat het voor het gros van ons allang is. Persoonlijk vind ik de stap van morbide
mythen naar vrolijk gekleurde haasjes er eentje voorwaarts. Ik juich het
'afzwakken' van de religieuze symboliek dan ook toe." Aldus Christiaan Weijts, columnist van de NRC,
in de krant van afgelopen vrijdag. Hij schreef naar aanleiding van de commotie
in verband met een katholieke school in Rotterdam waar ze vanwege de
islamitische leerlingen de palmpaasstokken maar niet langer in de vorm van
een kruis maken - tot grote verontrusting én verontwaardiging van allerlei
mensen voor wie de islam zo ongeveer de duivel betekent. "Lentelol krentenbol" - een term van
professor Ben Hemelsoet zaliger gedachtenis. Ook volgens hem was het
paasfeest voor niet-gelovige, buitenkerkelijke mensen meestal niet meer dan
dát: lentelol-krentenbol. Maar volgens die Christiaan Weijts is dat dus béter
dan het joodse en het joods-christelijke Paasfeest dat gebaseerd zou zijn op
wat hij nota bene noemt 'morbide mythen'. Is het waar veelgeliefden? Zouden de verhalen
over de doortocht door de Rode Zee en die over Jezus' dood en verrijzenis,
zouden dat inderdaad 'morbide mythen' zijn? 'Morbide', dat is: 'ziekelijk',
'pervers' volgens het woordenboek. Is het Jezus-verhaal dat? Dat mensen er zo
over denken dierbare gasten en parochianen, dat kan ik mij wél voorstellen.
Want wordt van Jezus' kruisdood niet gezegd dat Hij die ondergaat in
gehoorzaamheid aan God, Zijn Vader, om op die manier de zonden van de
mensheid op zich te nemen en goed te maken? En is dat niet wreed? Is dat niet
inderdaad morbide? Welke vader zou zijn kind zoiets laten overkomen, ja
áándoen zelfs? Christiaan Weijts oppert in dit verband nog
een interessante gedachte. Zou het niet kunnen zijn dat in al die kritiek op
moslims, dat daarin ook een bepaalde jaloezie een rol zou kunnen spelen zo
vraagt hij zich af. Want, ik citeer nu Weijts: "Zij lijken nog levende
rituelen te hebben, een spirituele traditie, met bijbehorende hechte
familiebanden, bruiloften en uitvaarten die langer duren dan wat haastige
uurtjes, (en) vrouwen die dagenlang in de keuken exotische lekkernijen staan
te bereiden." Ik herken dat beeld, óók van onze eigen Filippino's: van
de El Shaddai-gemeenschap die samen met ons gebruik maakt van deze
Vredeskerk. Ik herken het ook van de Afrikaanse All Saints-parochie waar we
destijds altijd de Maria-processie mee samendeden. En ik herken het van
geloofsgenoten afkomstig uit het Midden-Oosten die tegenwoordig deel uit
maken van onze eigen gemeenschap. Zij koken overvloedig en graag. En op tijd
wordt niet gelet. Wij steken daar als Hollandse katholieken maar mager bij
af, dat wil zeggen: ook wij proberen er wat van te maken. Ook onder ons zijn
er allerlei mensen die zich in dit verband ontzettend inspannen. Zo hebben we
de hele afgelopen nacht Paaswake gehad, en na afloop daarvan was er een fijn
paasontbijt dat met vereende krachten op tafel werd gebracht. Christiaan Weijts zegt: "Onze (...)
frustratie is dat wij (de niet-gelovigen) geen werkende alternatieven hebben
gevonden voor (...) primitieve maar bezielde riten" - die van de
gelovigen dus. Tja. Maar... zo vraag ik mij af: Zou het niet
kunnen zijn dat die zogenaamde 'primitieve riten' van ons, die van de
gelovigen, dáárom bezield zijn en werkelijk verbindend zijn voor mensen,
omdát die riten en die zogenaamde 'morbide mythen' waar ze mee samenhangen, -
dat die toch minder primitief en morbide zijn dan Christiaan Weijts en mensen
zoals hij denken? Zou de verbindende en bezielende kracht die onze mythen en
riten naar wij ervaren inderdaad hebben, zou dat niet te maken kunnen hebben
ook met een waarheid die van die
riten en mythen inderdaad hart en ziel is? Eenvoudiger gezegd: Werkt het Paasverhaal niet gewoon
omdat het waar is? Die hele kerk
van ons, die nu al tweeduizend jaar bestaat, die over de hele wereld
verspreid is en zichtbaar is in vaak indrukwekkende gebouwencomplexen zoals
onze eigen kerk: zou zoiets kunnen blijven voortbestaan als het in wezen
allemaal onzin en lariekoek is? - dat Paasverhaal. Zouden wij ernaar toegaan,
naar de kerk en zouden wij ons ervoor inzetten, er aan werken, als de kern
ervan, het evangelie van Pasen, als dat gebakken lucht zou zijn? Ik geloof
dat eerlijk gezegd niet. Maar in Holland denken en beweren allerlei
mensen: het christelijk geloof en de kerk, dat is hier een aflopende zaak.
Christiaan Weijts schrijft: "Binnen twintig of dertig jaar is Pasen een
seculier eierfeest voor iedereen onder de lentezon." Ja, maar werd
dertig of twintig jaar geleden niet reeds precies hetzelfde voorspeld? En zie
vandaag: Wij zíjn er als kerk, en hoe. Zou dat niet ermee kunnen samenhangen ook dat
de kern van de zaak: het evangelie, gewoon waar is en klopt? In onze eerste lezing vandaag, uit het boek
der Handelingen van de Apostelen wordt steeds gesproken over 'getuigen': "Wij zijn de getuigen van alles wat Hij
(Jezus) gedaan heeft in het land van de joden en in Jeruzalem." "God heeft Hem opgewekt op de derde dag
en Hem laten verschijnen, aan (...) getuigen (...), aan ons die met Hem
gegeten en gedronken hebben na Zijn opstanding uit de doden." Oef! Dat is niet niks, dat laatste. Zouden Petrus, die daar spreekt in de
Handelingen, en Lucas die het opgeschreven heeft, zouden zij of één van
beiden ons willens en wetens gewoon wat op de mouw spelden? Ik kan mij dat
eerlijk gezegd niet voorstellen. Nee. Er moeten indrukwekkende, overweldigende
ervaringen ten grondslag liggen aan wat wij nog altijd kunnen lezen. Ook Johannes, in de evangelietekst die wij
hoorden, rapporteert nauwkeurig, bijna als in een proces-verbaal, dat in het
graf, "de linnen doeken (waarin Jezus' lijk gewikkeld was geweest, dat
die) er nog lagen". "Hij zag hoe de doeken er nog lagen, maar
ook dat de doek die Zijn hoofd had bedekt, niet bij de andere doeken lag; hij
was opgerold en lag helemaal apart." Het is raadselachtig. Is het materiaal voor
een detective? Kan inspector Morse
of Sarah Lund zoiets oplossen? Petrus "zag" zo staat er. De andere,
niet met name genoemde leerling, maar het was degene "van wie Jezus
hield" - zo staat er wél heel expliciet bij, die twééde "zag en
kwam tot geloof". En dat is dus van een andere orde: geloven. Zien is
één ding. Geloven is een ander ding. Je kunt het niet pakken. Je kunt het
niet bewijzen. Maar waar is het wél. Zó kan iemand, zo kunnen ménsen het wel
degelijk ervaren. In de tweede lezing uit Paulus' brief aan de Kolossenzen
ging het over een afstand van twintig eeuwen maar toch réchtsreeks óók over
ons. "Als u nu met Christus ten leven bent gewekt" schrijft Paulus.
En: "U bent (...) gestorven en uw leven is met Christus verborgen in
God". Is dat zo? Geldt dat voor ons? Leven wij,
levend op deze aarde, ook ergens als gelovigen in een soort stormvrije zone?
Zijn wij op een bepaalde manier al gestorven, maar ook opgewekt, verrezen -
zoals Christus? Waar gaat dit over? Wie zal het zeggen veelgeliefden? Het idee
lijkt mij in elk geval dat wijzelf, dat onze eigen levens, naar Paulus' idee
een soort bevéstiging zouden kunnen betekenen van Jezus' dood en verrijzenis. En waar moeten wij dan aan denken? Iemand die
ik ken maakt een heel heftig ziekteproces door, van hemzelf en zijn partner
tegelijkertijd. Het is een drama vol medische missers, onder andere als
gevolg van haastwerk, en van volstrekt ontbrekende thuiszorg: een effect, dat
laatste, zo krijg je de indruk, van hoe ons laatste VVD-PvdA effect met de
zogenaamde 'zorg' is omgesprongen. Twee mensen die dringend thuiszorg
behoeven, al tijdenlang. Er wordt uitvoerig door vele mensen over vergaderd.
Maar adequate thuiszorg komt niet van de grond. Laatst schreef de
zorgbehoevende mij: "Ik laat mij leiden naar beleving en confrontatie
met God. Dat gaat heftig." "Ik sta op een verlaten strand en
provoceer God dan. Het is zoeken naar een directe ontmoeting en meestal komt
die. Het zijn die momenten van het erbarmen dat voelbare warmte biedt en ik
zie tekenen, waaruit blijkt dat mijn wanhoop is verstaan, ergens, buiten deze
wereld. Contemplatie is mijn redding." Vage taal? Dat zal wel. Maar ik denk
veelgeliefden: Wij spreken hier over een sfeer en een gebied waarbinnen en
waarvoor woorden te kort schieten maar die sfeer maakt wel ons wezen uit.
Daar, in dat wezen, zijn wij met Christus, verborgen in God. Met Jezus die
ons door God in Zijn compassie met ons geschonken is. Jezus lijdt met ons
mee. En Jezus gaat ons voor naar het Licht. Hij is verrezen. En tot
verrijzenis nodigt Hij ons uit. Zoiets is het. Zoiets moet het zijn. Het
werkt. Hij werkt. Amen. Ik wens u een Zallig Pasen. Verkondiging in de
Paasnacht van 2017 (eerste deel) in de kerk van Onze Lieve Vrouw Koningin van
de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit de boeken Genesis (1, 1-2, 2),
Exodus (14, 1-15, 1) en van de profeet Ezechiël (37, 1-14) e n uit de brief
van de heilige apostel Paulus aan de christenen van Rome (6, 3-11). Vele, vele jaren geleden, wij waren nog
studenten, bezocht een vriendin van mij voor het eerst Indonesië. Vol
verhalen kwam zij terug. Zeker in afgelegen gebieden waren witte mensen daar
nog echt iets bijzonders: vanwege hun huiskleur en omdat zij vergeleken met
de Indische mensen relatief groot zijn. Mensen die hier in Holland kleín van
stuk zijn, steken dáár met kop en schouders boven iedereen uit - een
wonderlijke ervaring is dat. Indonesische mensen waren soms vol verwondering,
gefascineerd naar die vriendin van mij toegekomen. Ze zeiden: "Belanda..., Belanda..." en dan
wilden ze haar aanraken, die witte huid, om te zien of die wel echt was... Het huidige Nederland is wat altijd zo fraai
genoemd wordt 'een multi-culturele samenleving'. Hier, zeker in Amsterdam,
wonen mensen uit alle delen van de wereld. Om allerlei redenen zijn ze hier
naar toegekomen - nadat in eerdere fasen van de geschiedenis, 'wij' de
Europeanen en Hollanders-van-oudsher, enthousiast de wijde wereld zijn
ingetrokken om handel te drijven en om te koloniseren zelfs: om in
verafgeleden gebieden de lakens te gaan uitdelen en soms zelfs de mensen tot
slaven te maken; om ze vanuit Afrika met name op schepen als haringen in een
ton naar Amerika te transporteren waar ze dan verkocht werden. Het was een
gevaarlijke reis en vele van die Afrikaanse mensen overleefden die reis niet.
Vol trots kunnen Hollanders-van-oudsher het hebben over de zogenaamde
VOC-mentaliteit: die van de Verenigde Oostindische Compagnie. Maar aan die
mentaliteit en aan de geschiedenis die ermee samenhangt, daaraan zitten,
dierbare gasten en parochianen, daaraan zitten ook heel dubieuze,
problematische, kwalijke kanten. In deze paasnacht van 2017 is in ons midden de
familie Atem. Wij kennen jullie al sinds lang: voorál Beatrix, die geboren
werd op 30 april 2002, én Angela, geboren in 2000 - en die op dit moment nog
altijd jarig is. Zij twee zijn hier geruime tijd misdienaressen geweest. Wij
herinneren ons nog de dramatische gebeurtenis dat één van jullie beiden (was
het Beatrix of was het Angela?) tijdens de hoogmis met stoel en al van de
verhoging op het priesterkoor achterover kukelde en náár terecht kwam, met
een hersenschudding als gevolg. Jullie zijn daar zo van geschrokken dat
jullie meteen gestopt zijn met het misdienaressenschap. Het is daar niet
pluis in die kerk! moeten jullie hebben gedacht. Maar nu belde een paar maanden geleden moeder
Rose mij op om te zeggen: Ik heb nog twee kinderen, Maria Atong, elf jaar
oud, en Timothy, van negen, en die zijn nog niet gedoopt! Vandaar dat ik op
een avond jullie thuis aan de Govert Flinckstraat heb bezocht om erover te
praten: over jullie, over jullie leven, over school en over de doop. En toen
hebben we afgesproken om het in deze paasnacht te laten gebeuren. Iets prachtigs is dat. Want Pasen is ons grootste,
belangrijkste christelijke feest. In deze nacht vieren we om te beginnen dat
God alles geschapen heeft, dat Hij het begin en het hart is van alles wat
leeft, dat wij van Hem zijn. En ten tweede vieren we in deze nacht dat Hij
het joodse volk verlost heeft uit de slavernij in Egypte. En we vieren ten
derde maar voor ons als christenen is dát het allerbelangrijkste; we vieren
dat God Jezus die door mensen aan het kruis werd gespijkerd en de marteldood
stierf; we vieren dat God Jezus uit de dóód heeft laten opstaan. Dus gedoopt worden betekent: (1) dat je weet,
dat je erkent, dat je een kind van God bent, dat Hij je Vader is. En het
betekent (2) dat je een vrij mens bent, wórdt, dat je geen slaaf bent, niet
meer, van niemand. In de krant van dit weekend staat een
interview met een jongen van zeventien, Imani Ram. Hij vertelt in dat
interview: "In mijn jaar is iedereen erg met merkkleding bezig, met hoe
duur het is. Dat heeft dan status. Ik vind het vooral belangrijk dat kleren
bij je passen, bij jouw identiteit horen. Op een gegeven moment ging ik me
wat meer aanpassen. Ik had een vriendje dat op mijn school best wel populair
was. Als zijn vrienden erbij waren, had ik toch het gevoel dat hij liever had
dat ik eruitzag zoals zijn vrienden mooi vonden. Ik merkte wel dat het dan
minder comfortabel werd voor mezelf. Dat vond ik zonde. Ik wil niet
veranderen voor iemand."[44]
Tot zover Imani Ram. Over zulke dingen gaat het dus: geen slaaf
zijn. Niet van merkkleding en niet van de smaak van een ander. Gedoopt worden was dus (1) - kind van God
zijn, (2) - Vrij zijn. En (3) - dat je daardoor één wordt met Jezus Christus.
Gedoopt worden, dat is: samen met Hem, met Jezus sterven en begraven worden -
ten onder gaan, kopje onder gaan in het doopwater. Maar je kopje komt ook
weer boven want met Jezus word je door God tegelijk ook opgewekt uit de dood.
Zojuist hebben we horen voorlezen uit de brief
van de heilige apostel Paulus aan de christenen van Rome. Paulus schreef:
"Indien wij als het ware vergroeid zijn met zijn (met Jezus') dood,
(dan) moeten wij Hem ook volgen in zijn opstanding." Zó, dat is niet
niks. Wie gedoopt is, die leidt met Jezus een nieuw leven. De dood heeft dan
geen macht meer over je. Paulus schrijft: "Het leven dat hij (zij) leeft,
heeft alleen met God van doen." Toen ik bij de familie Atem op bezoek was,
toen moest ik denken aan het sprookje van Sneeuwwitje. Dat meisje was
"zo wit als sneeuw, zo rood als bloed, en haar haar (was) zo zwart als
ebbenhout."[45]
Wat is ebbenhout? Nou, geen idee eigenlijk, behalve: het moet wel héél zwart
zijn. En dat zíjn jullie, de familie Atem, óók: niet alleen van haar, maar
ook van huid. Jullie zijn een Hollands gezin. Alle vier de kinderen zijn in
Holland geboren. Maar vader en moeder zijn geboren in Zuid-Soedan, het land
waar we regelmatig over horen omdat er, God betere het en sta de mensen bij;
- we horen daarover omdat er strijd is en omdat daar honger is. In
Zuid-Soedan, daar zíjn de mensen dus zo heel zwart, zo zwart als ebbenhout.
Ik vind het prachtig. Ik voelde me bij jullie thuis precies als die mensen in
Indonesië toen ze die vriendin van mij zagen en vol bewondering "Belanda..., Belanda..."
zeiden. In het Hooglied in de bijbel
gaat het over een jongen en een meisje, een man en een vrouw die verliefd op
elkaar zijn. Het meisje, de vrouw is zwart. Er staat: "Zwart ben ik en
prachtig"[46]
- precies zoals jullie dus! In het scheppingsverhaal dat we hebben horen
voorlezen, daarin hoorden we hoe God wilde dat alles er was: alle levende
wezens, gras, bomen, met vruchten "met zaad erin". En ook de
dieren: "tamme dieren, kruipende dieren en wilde beesten",
"gevleugelde dieren", "krioelende dieren waar het water van
wemelt", zeemonsters. En, zo steeds staat er steeds bij: Hij maakte
"allerlei soorten", "soort na soort". En zo is het bij de
mensen ook. Er zijn mensen in allerlei soorten en maten, groot en klein,
harig en kaal, wit en zwart, rood, geel en bruin. En iedereen mag er zijn en
iedereen is welkom. Ik vind het een eer dat ik Maria Atong en
Timothy mag dopen. En ik hoop dat jullie allebei misdienaars worden en dat
Beatrix en Angela het ook weer gaan doen. Dan kan iedereen van jullie
genieten: van hoe mooi jullie zijn, mooi van buiten en mooi van binnen.
Misdienaar-zijn is mooi om te doen. Ik ben het zelf ook ooit geweest, vele
jaren. Misdienaars zijn belangrijk en nodig. Want: Wie gedoopt is, die hoort
bij God en die hoort bij de kerk. Als je gedoopt bent, dan is de kerk van
jou. Van alles wat God ons in en door de kerk geeft, daar mag je van meegenieten.
En je mag zelf ook iets voor de kerk doen. Dat hoort er dan ook bij. En dit
geldt voor ons allemaal: voor alle gedoopten. Samen zijn we verantwoordelijk
voor de kerk en ook voor de wereld. Van harte hoop ik dat iedereen die
verantwoordelijkheid neemt en waarmaakt. Dat is de bedoeling. Amen. Verkondiging op 13 april 2017, Witte Donderdag, in de kerk
van Onze Lieve Vrouw koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Exodus (12, 1-14), psalm
116 (ged.), de eerste brief van de heilige apostel Paulus aan de
christenenvan Korinthe (11, 23-26) en het heilig evangelie van onze Heer
Jezus Chrstus volgens Johannes (13, 1-15). Wat zou u doen - als u, als jou gevraagd zou
worden: Wil jij, wilt u meedoen dit jaar aan de voetwassing op Witte
Donderdag? In de kerk wast de priester op die dag, in de avond, de voeten van
twaalf mensen - zoals Jezus het deed bij Zijn twaalf apostelen. Wil jij
meedoen? Wil jij daarvoor je voeten lenen? Wat zou jij, wat zou u antwoorden? Destijds, in Jezus' dagen, in het hete,
stoffige Midden-Oosten, liepen de mensen in sandalen en was men aan het
verschijnsel gewend. Men waste z'n eigen voeten. Of een vrouw waste de voeten
van haar man. Of de kinderen die van hun vader. Of een gastheer liet zijn
slaven de voeten van zijn gasten wassen. En bij de joden waren het dan geen
joodse slaven die dat deden, maar niet-joodse, heidense slaven. Want men
beschouwde het als ordinair werk, laag-bij-de gronds, ver-neder-end.[47]
Joodse slaven waren daarvoor nog te goed. Binnen onze West-Europese, Hollandse cultuur
is dit gebruik echt een Fremdkörper,
een zeer ongewoon verschijnsel. Wie zít er nu ooit aan jouw voeten? Ja de
pedicure. Maar ja, dan moet je daar dus 'bij lopen'. En wie doet dat? Lang
niet iedereen... Ouders en kinderen en geliefden raken elkaar natuurlijk ook
aan. Maar de voeten? Vermoedelijk niet zo vaak... Heel bijzonder dus dat nota bene de priester
het dan wel doet, in de kerk, op Witte Donderdag. Ik moet u zeggen: enige
weerstand ertegen overwinnen moet ik altijd wél. Want het is nogal iets
intiems. En tegelijk heeft het ook iets gênants: omdat die intieme actie in
de volle openbaarheid, op het priesterkoor van de kerk zich afspeelt. Je bent
er toch even druk mee bezig. Het vergt enige werkelijke inspanning. Ik voel
me altijd even een werkster en een sloof. Maar tegelijk ervaar ik het ook als
iets moois, iets groots, iets eervols: zomaar de voeten van mensen mogen
áánraken, wassen en afdrogen. Ik probeer het altijd met zo groot mogelijke aandacht
en gevoelvol te doen, dus niet te haastig. Daartoe dwing ik mijzelf min of
meer - omdat ik er dus mijn eigen gêne, en die van u in mijn beleving, voor
moet overwinnen. De Roomse liturgie voorziet daarbij ook nog in
de mogelijkheid om de voeten, nadat ze gewassen en gedroogd zijn, te kussen.
Dat heb ik nog nooit gedaan. Dat is voor mij tot op heden een brug te ver
geweest, too much, te erg. Dat gaat
te ver, denk je. Dat kan ik niet aan. Ja, de liturgie kan ons echt uitnodigen,
uitdágen zelfs, om onze grenzen te verkennen en eventueel ook te verleggen.
De paus, Franciscus, doet het, sans
gêne. Hij kúst de voeten, bij voorkeur die van criminelen, mannen en
vrouwen, christenen en niet-christenen, gelovigen, andersgelovigen,
niet-gelovigen... niemand wordt bij voorbaat uitgesloten. Op deze avond gedenken wij de uittocht van het
joodse volk uit Egypte en die van Jezus uit dit aardse bestaan met een
maaltijd. In Egypte waren de joden zelf slaven. Maar ze waren aan dat
slavenbestaan gewend. Ze waren ermee vertrouwd. En hoe bitter, hoe
vernederend dat bestaan ook was, het loslaten, het achter zich laten, er uit
weggaan, dat viel toch ook niet mee. Want wat zou de toekomst brengen? Het
was een waagstuk. Vandaar dat er met het paaslam en het ongedesemde brood
bittere kruiden werden en door joden nog altijd wórden gegeten. En Jezus legt
voordat Hij de voeten van Zijn apostelen wast Zijn bovenkleed af. Dat
bovenkleed is een beeld van Zijn aardse leven dat Hij loslaat in die bittere
kruisdood die wij morgen op Goede Vrijdag gedenken. Jezus geeft Zijn leven.
En in brood en wijn maakt Hij er Zijn geschenk van, een eeuwig,
onuitputtelijk geschenk, voor ons en voor iedereen in alle tijden - totdat
Hij komt. Die maaltijd en die voetwassing. Wat zou jij
doen? Doe je mee? Leen jij je ervoor? - je voeten voor die wassing? Je voelt misschien weerstand, zoals Petrus.
Die wil niet. Maar... "als ik je voeten niet mag wassen, dan hoor je
niet bij mij" zegt Jezus. Zo extreem is het dus. Het is bepaald niet
niks, die voeten. Het is iets essentieels. Waar is het goed voor? Ik denk: Het verschil
tussen mensen die zogenaamd meer of minder waard zouden zijn, tussen 'hoger'
en 'lager' heft Hij op. Ik ben niet beter dan de werkster. Nee, zeker niet.
Maar zij staat ook niet boven mij. We zijn allemaal gelijk, allemaal even
veel waard. We zijn broeders en zusters, allemaal kinderen van één Vader. We
hoeven voor elkaar geen schroom te hebben. En als je goed bent, al is het
maar voor één mens, dan doe je al iets belangrijks, dan red je in zekere zin
de hele wereld, dan blijft er hoop en dan doe je goed aan het geheel. "Als ik jullie voeten heb gewassen, dan
behoren jullie ook elkaar de voeten te wassen" zegt Jezus. 'We benne in
de wereld om mekaar, om mekaar te helpen niewaar'. 1969, 't Schaep met de 5 Pooten, Adèle Bloemendaal, Leen Jongewaard. We
benne in de wereld om mekaar te helpen niewaar. Ja, dát is de zin van het
leven! Zo banaal is het. En zo verheven is dat tegelijkertijd. Afgelopen
middag had ik bezoek van een meisje van zeven jaar met haar moeder en dat was
de vraag van dat meisje: Wat is de zin van het leven? Toemaar. In de
voetwassing laat Jezus het zien: De zin van het leven is dat we elkaar
dienen, voor elkaar zorgen. Waar het gebeurt, daar gebeurt God, daar verschijnt
Jezus zelf: in ons. Laat ieder het dan op eigen wijze doen: zorgen en dienen.
Amen. Verkondiging op 2
april 2017, de vijfde zondag van de veertigdagentijd, in de kerk van Onze
Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de profeet Ezechiël
(37, 12-14), de brief van de heilige apostel Paulus aan de christenen van
Rome (8, 8-11) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus
volgens Johannes (11, 1-45). Is 't 'm nu wel? Of is 't 'm nu niet? - zo vroeg ik mij van de week af, zittend in
de zon, op een bankje in het Sarphatipark. Is 't 'm nu wel of is 't 'm nu niet? - Wim
Kieft, die voetballer. Die van dat boek. Die achttien jaar lang verslaafd
was. Aan de dope en aan de drank. Was 't 'm nu wel of was 't 'm nu niet? Ik was te bleu om 't hem te vragen. Je wilt zo iemand natuurlijk ook niet lastig
vallen. Maar... gisteren heb ik toch even gegoogled op
Wim Kieft en mijn conclusie was dat hij het toch heel goed geweest kan zijn. Ik stuitte op een interview van Jeroen Pauw
met hem uit 2014. Jeroen leest daarin een stukje voor uit het boek over zijn
leven, over een episode waarin het voor hem zoals dat wordt genoemd rock-bottom was: waarin hij op de
bodem van de put terecht kwam, met z'n achterwerk op de hard grond, op de
rots. Zijn vader was gestorven. Op de dag van de
begrafenis vertelde zijn vriendin hem dat ze genoeg van hem had "en
intussen ook regelmatig op de koffie ging bij iemand anders". Het was
allemaal te veel geweest voor hem. Hij is naar Best gegaan, naar een kliniek
waar hij al twee keer eerder was geweest. Hij deed het uit voorzorg. Hij
dacht: Dit gaat fout. Toen hij er aankwam was hij emotioneel geknakt. Het
overlijden van zijn vader, zijn vriendin die weg was, zijn eigen lichamelijke
en geestelijke toestand en financiële zorgen. Hij dacht dat hij gek werd,
krankzinnig. Verslaving vlakt gevoelens af. Wie clean wordt krijgt ze terug. Verdriet, pijn, schuld, schaamte,
paniek... het kwam allemaal tegelijk bij hem binnen. De controle over
zichzelf raakte hij totaal kwijt. In de kliniek hield hij het niet uit. En
toen is hij verschrikkelijk teruggevallen. In een hotelkamer bereikte hij de
bodem... En... er kwam licht, ínzicht: Zo ga ik er echt áán. Aldus Wim Kieft. Maar wat heeft het, wat heeft híj met Lazarus
te maken? Nou ja, als ik het goed begrepen heb, dan is
hij het vaak genoeg geweest: lazarus - aangeschoten, dronken, van de wereld, ook
door de dope. En wie weet, veelgeliefden, zijn er wel meer raakvlakken. Slaapt Lazarus nou of is hij echt dood,
morsdood? Het laatste... Als Jezus eindelijk, na allerlei getalm en getreuzel
zo krijgen wij de indruk, als Hij eindelijk arriveert in het dorp waar
Lazarus met zijn twee zussen woonde, als Jezus daar aankomt, dan ligt Lazarus
nota bene al vier dagen in het graf. Vier dagen terug was ik toevallig zelf ook op
het kerkhof. We begroeven een meisje dat maar veertien jaar oud werd, Nikki.
Op prachtige foto's heb ik haar dode lichaam gezien. En ook hoe haar ouders,
beide zusjes en broertje liefdevol daarbij aanwezig waren en daarmee
omgingen. Een dood lichaam. Ontzield. Wat rest van een
mens. De stoffelijke resten. Dat lichaam is oneindig kostbaar voor
nabestaanden. Want het is het lichaam geweest van iemand die men liefheeft.
Maar het dode lichaam doet ons ook huiveren, helemaal als wij ons
voorstellen, wat je dus liever niet doet, hoe het er uit ziet na reeds vier
dagen in het graf te hebben gelegen.
"Maar Heer, de stank!" zegt Marta vol afschuw. Maar Jezus
gaf bevel om de steen van het graf weg te nemen. En hij riep Lazarus om naar
buiten te komen. "En de dode kwám naar buiten, zijn voeten en handen
gebonden met zwachtels, en zijn gezicht in een doek gewikkeld. 'Maak hem
los,' beval Jezus, 'en laat hem gaan.' " Oef! Dát is me nog eens een rock-bottomsituatie, veel extremer nog
dan in het geval van Wim Kieft. Het gaat over een rock, een rotsgraf, en over iemand die daar in ligt en die daarmee
dus helemaal de bottom, de bodem
van het aardse bestaan bereikt heeft, letterlijk en figuurlijk. Dieper kan
een mens niet vallen en niet zakken. Het gaat om het absolute nulpunt.
Precies in en door dat talmen en treuzelen van Jezus en het gegeven dat Lazarus
nota bene al vier dagen in dat graf lag is dat gegeven onderstreept - een
beetje zoals een goochelaar de hoge hoed van alle kanten beklopt en laat zien
om zijn publiek ervan te overtuigen dat die hoed echt leeg is en geen dubbele
bodem heeft. Lazarus was echt dood. En Wim Kieft was echt
ook bijna dood. En beiden zijn uit de dood teruggeroepen en uit het graf
gekomen. In onze tweede lezing vandaag, uit Paulus'
brief aan de christenen van Rome, ging het enerzijds over 'zonde' en
anderzijds over de Geest van God, die van Christus. "Als Christus in u
is", schrijft Paulus, "(als Christus in u is) blijft uw lichaam wel
door de zonde aan de dood gewijd, maar uw geest leeft". Veelgeliefden, wat is zonde? Ik denk: het leven van Wim Kieft (laten we het
over hem hebben, dat is lekker veilig, dan blijven we zelf buiten schot); het
leven van Wim Kieft kan het rijkelijk illustreren - wat zonde is: misbruik
van alcohol en verdovende middelen en vast ook een relatieleven dat niet
beantwoordt aan hoe onze Roomse kerk dat idealiter gestalte ziet krijgen.
Jaja: wat een zondaar die Wim. Zonde van zijn leven wat hij allemaal gedaan
heeft, hoe hij het verknald heeft kun je denken. Zonde is: je eigen leven en
dat van anderen ondergraven, beschadigen, er afbreuk aan doen en verdriet
veroorzaken: bij anderen en bij jezelf. Maar ja veelgeliefden: die Wim heeft zichzelf
natuurlijk ook niet gemaakt. In wat voor omstandigheden is hij ter wereld
gekomen? Wie waren zijn ouders? Wat heeft hij van huis uit meegekregen? En
wat niet? En wat gebeurt er als zo'n doodgewone Amsterdamse jongen die lekker
kan voetballen in de voetbalwéreld terecht komt, een wereld waarin zoals
bekend geweldig veel geld omgaat en zoals dat heet 'grote belangen op het
spel staan'. Wat doet dat met een mens? We kunnen het in Kieft allemaal nalezen. Bij Paulus lezen we: "Als de Geest van
Hem die Jezus heeft opgewekt van de doden in u woont, zal Hij, die Christus
uit de doden heeft laten opstaan, ook uw sterfelijk lichaam levend maken door
de kracht van zijn Geest, die in u woont". Woont die Geest waarover
Paulus het heeft veelgeliefden, woont die Geest die uit de doden opwekt ook
in Wim Kieft? Ik hoop het. En: Vast! Want ik denk: Wim heeft daarvan getuigd.
Want zijn leven was geworden als een plas brak water dat stonk, onfris. Er
kwam een graflucht vanaf. Hij was er helemaal in vastgelopen. Maar hij is er
God-zij-gedankt-en-geprezen niet in gebleven. Hij is er uitgekomen. Onze eerste lezing vandaag kwam uit het boek van
de profeet Ezechiël. Van Godswege zegt Ezechiël: "Ik schenk u mijn
geest, zodat u weer leeft, en laat u op uw eigen grond wonen." Je eigen
grond. Wat is jouw eigen grond? Waar ligt die? Wie ben jij eigenlijk? Wie ben
jij ten diepste? Ik denk: Zónde is vooral wat jou dáárvan vervreemdt. Gods
Geest echter, die van Jezus, die van Christus, die zou je van die zonde
moeten kunnen bevrijden, verlossen, die Geest zou jou moeten kunnen doen
herleven. "Kom naar buiten!" "Maak hem,
maak haar, los!" "Laat hem, laat haar, gáán!" Mogen wij het
allen meemaken veelgeliefden. Moge het, Zijn wil, aan ons geschieden.
Amen. Verkondiging op 5
maart 2017, de eerste zondag van de veertigdagentijd, in de Kerk van Onze
Lieve Vrouw Koningin van de Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek Genesis (2, 7-9; 3,
1-7), uit de brief van de heilige apostel Paulus aan de christenen van Rome
(5, 12-19) en uit het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens
Mattheüs (4, 1-11). Wat is er misgegaan dierbare gasten en
parochianen van deze Vredeskerk? Wannéér is het misgegaan? En wáár is het
misgegaan? - met u, met jou, met mij, met ons in onze individuele levens en
met ons samen als mensheid op aarde? Ik denk: het is wáár; - een bewustzijn dát er
iets is misgegaan, dát er iets of dingen fout zijn gelopen, zo'n bewustzijn
kunnen wij in sterke mate hebben. En allerlei gedachten kunnen ons wat dit
betreft sterk bezig houden: Hoe? Waar? Wanneer? Al heel spoedig na het begin! wil de bijbel ons
vandaag laten weten, in het tweede hoofdstuk van het boek Genesis waaruit wij
in de eerste lezing hoorden voorlezen. Het leven op aarde was nog heel pril
en paradijselijk. De mens was er nog maar pas. En meteen bedierf de mens, dat
wil zeggen: om te beginnen de vrouw die haar man er in meenam, meteen
bedierven zij het al - niet alleen voor zichzelf, maar ook voor alle mensen
die nog zouden volgen, voor alle kinderen van Adam en Eva, voor alle
geslachten na hen. Hoe stom. Hoe dom. Hoe jammer. En hoe onbenullig: Het eten
van één enkele vrucht (was het een appel? of een banaan? een peer? of een
mango?) - één enkele vrucht. Zo is het
gekomen. Dat was de fout. Daarmee is het misgegaan. Moeten we dat verhaal van Adam en Eva nu
letterlijk nemen veelgeliefden? Is het "echt zó gebeurd"? Nee,
natuurlijk niet. Juist als verklarende mythe, als voorstelling, als idee, als
verhaal over 'hoe het allemaal gekomen is', zijn de beide scheppingsverhalen
in de bijbel, Genesis 1 en 2, binnen het joodse volk ontstaan, precies zoals
andere volken ook hún verklarende verhalen over de oorsprong, het begin van
het leven én over het waar, hoe en wanneer het misging hebben. Ooit... leefden we in een paradijs en waren we
naïef, onnadenkend. We werden verleid. We waren dwaas. Door schade en schande
wijs geworden weten we inmiddels beter. Na de zonde komt het berouw. Ik denk,
veelgeliefden, deze bijbelpassage, kan ons helpen bij het ons bewustworden
ván, het nadenken óver en het erkénnen van wanneer, waar en hoe dingen zijn
misgegaan in ons persoonlijk leven. Politici liggen wat dit betreft onder een
vergrootglas, zeker in verkiezingstijd. Bert Tichelaar, de commissaris van de
koning in Drenthe, een PvdA'er, en François Fillon, de zeer katholieke,
rechtse Franse presidentskandidaat, allebei zijn ze in de problemen gekomen
omdat ze faciliteerden dat familieleden van hen, overheidsopdrachten kregen.
Ja, je kunt je voorstellen hoe zoiets kan lopen, want het hemd is altijd
nader dan de rok. Maar totaal correct en onkreukbaar was het niet en achteraf
gezien was het ook niet slim. Want beiden, Tichelaar en Fillon, hebben zich
erdoor in de nesten gewerkt, hebben er problemen door gekregen en kunnen zich
er nu vast voor om hun kop slaan: dat ze destijds die vrucht van het
bevoordelen van hun familie hebben geplukt hebben en die familieleden ervan
hebben doen eten. Verboden vruchten smaken het lekkerst. En
mensen, wij, wij kunnen zwak en zot zijn en hebben onszelf ook niet gemaakt,
maar zijn kinderen van Adam en Eva: mensen die zagen hoe goed het was om te
eten van de verboden boom, dat hij een lust voor het oog was, mensen die
plukten en aten. In een zeldzaam en prachtig moment van
ongevraagde publieke eerlijkheid konden wij verleden week zondagavond in zijn
tv-serie Made in Europe de Vlaamse
schrijver Dimitri Verhulst op een steigertje aan een Zweeds meer zien staan.
Hij was daar eerder geweest. Want een tijdlang is hij met een Zweedse vrouw
samen geweest en woonde hij daar. We hoorden hem zeggen: "Voor het eerst
sinds lange tijd rijd ik terug naar de plek waar ook ik een deur achter me
dicht trok. Verleden... het is iets wat je opstapelt. En mijn stukje leven in
Zweden bevindt zich inmiddels op die stapel. Maar kijk, ik ben toevallig in
de buurt en gaap mijn oude pijnen aan." En dan, staande op dat
steigertje: "Ik heb al eens afscheid genomen van deze plek en had niet
gedacht hier nog eens opnieuw te staan. (...) Een laatste blik, omdraaien en
weggaan. Zoals ik afscheid neem van alles: mij gewoon omdraaien. Er zat
teveel kut in m'n kop en te weinig verstand in m'n lul. Dat is een beetje een
rode draad aan het worden. Het wordt tijd dat het renpaard op stal gaat. Ik
ben zo iemand die een huis koopt en de dag erna tegen z'n vrouw gaat zeggen:
Ik heb je bedrogen. Of die een trouwfeest geeft en die de week nadien zegt:
Ik moet je iets zeggen... Ja... Ik ben toch een geweldige klootzak, ik. Maar
ik meen het wel goed altijd. Ik ga er altijd voor, voor eeuwig. En een week
nadien is het weer met iemand anders voor eeuwig. Verlaten, men kan er zich
ook in bekwamen." Tot zover Dimitri Verhulst. Tja veelgeliefden. De relatievorming in zijn
leven is duidelijk niet conform hoe onze Roomse kerk het graag ziet en als
Gods bedoeling voorhoudt. Maar Verhulst, die naar eigen zeggen een heel vroom
jongetje was, is op zijn twaalfde het geloof in God kwijtgeraakt en heeft
afstand genomen van de kerk. Nochtans moet ik zeggen dat de wijze waarop hij,
heel eerlijk, vol humor, zelfspot maar ook met milde ogen zichzelf in zijn
persoonlijk verlangen én onvermogen, in zijn mislukkingen, durft te laten
zien, dat mij dat erg aanspreekt. En ik heb het duizendmaal liever dan de
hypocrisie van, excusez le mot,
allerlei katholieke en andere klootzakken.
Het achter je dichttrekken van een deur. Dat
deed Verhulst. En Adam en Eva werden er uitgegooid, uit het paradijs. Zij,
wij, aten van de verboden vrucht en het gebeurde. En nu zitten we met de
gebakken peren, met de brokstukken van ons leven. En hoe nu verder? Afgelopen week heb ik een roman gelezen waar
ik geweldig van onder de indruk ben, Mintijteer
van de Duitse schrijfster Esther Maria Magnis. Het gaat in dat boek om
verschrikkingen van het leven en hoe geloof in God daardoor beproefd en
afgebroken wordt. Maar bij Esther Maria Magnis blijft God ten diepste wonderwel
overeind en blijkt het geloof in Hem ook van geweldige betekenis te kunnen
zijn. Ik citeer er een stukje uit: "Ons geloof, het geloof van de
christenen, daar zit schrik in. Het heeft weet van de complete rotzooi die de
wereld is. Daar schrik je van. Van de drek en het afval en het puin. Dat
eerst. En dan pas komt de blijde boodschap. Eerder is er geen enkele reden om
dom grijnzend op de preekstoel te gaan staan en de mensen voor je met hun
echte nood, met hun kapotte huwelijken en zieke kinderen, mensen die hun
broers en zussen verliezen en van wie de ouders dementeren, mensen met
gebroken harten en gekrenkte trots, om die met slap en gemoedelijk geleuter
en sociale kitsch in slaap te sussen." Einde citaat. Aldus schrijft Esther Maria
Magnis in Mintijteer. Wat zij in
deze woorden als norm stelt, dat herken ik en ik hoop er aan te beantwoorden.
Ik hoop dat ik als pastor en predikant inderdaad níet slap en gemoedelijk
leuter en u niet met sociale kitsch in slaap sus. Complete rotzooi de wereld, drek en puin, die
wij naast al het goede óók van onze voorvaderen en -moeders hebben overgeërfd
en -gedragen hebben gekregen. Dat eerst. En dan nu, veelgeliefden: de blijde
boodschap. Ook Jezus maakte, net zoals wij het kunnen meemaken,
een woestijntijd in Zijn leven mee: een tijd waarin het in Zijn leven dor,
schraal, leeg en kaal was. Hoe, waar, waarin moet je het zoeken? Wat geeft
aan je leven nog inhoud en zin? Kun je die inhoud en die zin maar beter
vergeten en je beperken tot en genoegen nemen met het natje en het droogje?
Dat was en is de eerste duivelse beproeving. Kun je als een desperado in een
kamikazeactie maar beter alle remmen losgooien en je in het avontuur, de
leegte, de diepte, de afgrond storten? Dat was en is de tweede duivelse
verleiding. Of moet je gaan voor de macht en het heersen en ja zeggen tegen
alle duivelse bekoringen, mores en methodes die er vaak bij horen als je wilt
winnen, als je aan de top wilt komen en wilt blijven? Zie Fillon en Tiggelaar
en het hele verkiezingscircus dat we momenteel meemaken. Geworteld in Zijn
God is Jezus er níet in mee gegaan
en hopelijk laten wij, in diezelfde God, in Hem, in Jezus, geworteld ons ook
níet gek maken: gaan ook wij níet alleen voor de materie, doen we niet aan kamikazeacties
en houden wij ons ook niet bezig met slinkse, laagbijdegrondse, gemene
methodes om andere mensen te beheersen, niet in werkverhoudingen niet in de
privé-sfeer. Daar nee tegen zeggen, vanwege God en vanwege jezelf. Jezus kon
het en heeft het gedaan. En daarmee bracht hij "vrijspraak en leven voor
allen" schrijft Paulus in de Romeinenbrief. Wat fundamenteel mis ging én
gaat op aarde, onder de mensen, dat is en wordt door Jezus hersteld. Want Hij
hield en houdt nog altijd stand in de beproevingen en Hij gaf en geeft
zichzelf nog altijd, áán ons en ook in ons hopelijk. Aan het eind van Mintijteer van Esther Maria Magnis sterft Johannes, de 23jarige
broer van de hoofdpersoon aan kanker zoals eerder hun vader gestorven is aan
dezelfde ziekte. Nogmaals citeer ik en daarmee eindig ik dan: "(En) het was op deze ogenblikken, als
Johannes weer een pijnaanval had, dat ik begon mijn God ervoor te danken dat
hij zich door de mensen had laten folteren. Dat hij zelf geschreeuwd had.
Want als dat niet zo was geweest, dan had ik niet meer met hem kunnen
spreken. Dan had ik misschien op een of andere manier nog heel beleefd in hem
geloofd. Maar ik zou dan ook gedacht hebben: 'Kom eerst eens uit de hemel
hier naar beneden. Lijd eerst zelf maar eens, voordat je van ons verlangt dat
we in je geloven' - maar dat kon ik nu niet meer zeggen. God
had al geleden, en zoals Johannes nu met hem sprak, leek het alsof het juist
op dat moment gebeurde, alsof hij geen centimeter week van het kind dat hij
liefhad, alsof hij het geen seconde uit zijn ogen liet, alsof hij zich had
voorgenomen de hele tijd ononderbroken niet een seconde eerder zijn marteling
aan het kruis op te geven dan die bij de jonge man, die daar op dat bed lag,
voortduurde. Hij bleef en bleef en bleef. En in de tussentijd wendde Johannes
zijn gezicht en keek hem aan - en voor die momenten, voor die ontmoetingen
heb ik geen woorden."[48] Tot zover Ester Magnis en deze verkondiging.
Jezus aankijken als je het moeilijk hebt, als je beproefd wordt, als je
lijdt, als je sterft. Hij kijkt jou aan. Hij is onze rijkdom, Hij is onze
kracht. Amen. Verkondiging op de 8e zondag door
het jaar, 26 februari Lezingen: Mattheüs 6,24-34 Jesaja
49,13-16. Psalm 62. 1Korinthiërs 4,1-5 door Pater Mark-Robin Hoogland C.P. (Passionist) Is er iets nuttelozers dan
vogelen: met een verrekijker op zoek naar vogels? “Je ziet ze gaan en je ziet
ze komen;” “Je ziet ze vliegen”, zogezegd. Maar had deze nu een witte
oogstreep of niet? Zat er wat oranje bij de vleugel of was het de
schaduw? Is er iets nuttelozers dan
vogelen? Pas
toen ik in het klooster leerde mediteren en ging studeren, merkte ik dat dat
“nutteloze” turen naar vogels wel degelijk óók vruchten voortbracht. Het
kostte mij nauwelijks moeite om aandachtig te zijn voor de details – vogels
onderscheiden zich vaak van elkaar door minieme verschillen – èn
tegelijkertijd aandachtig voor het grotere geheel, want vogels vind je niet
zomaar, maar meestal in een bepaalde leefomgeving, waarin zij passen.
Bovendien maakt het op zoek gaan naar vogels geduldig en gepassioneerd. Dat hoef ik hopelijk niet
uit te leggen. Jezus
in het evangelie wijst ons op de schoonheid van de schepping, het wonderlijke
van- en in de natuur. Lang niet iedereen had en heeft daar oog voor. Want
toen het leven veel langzamer ging dan nu, was die natuur zo vanzelfsprekend,
dat menigeen de schoonheid en de kwetsbaarheid ervan niet zag. Nu is ons
leven misschien te druk, te stads, te commercieel of te digitaal om de
schoonheid ervan waar te nemen. Toch
was juist een populaire geleerde met de naam Einstein iemand die oprecht
verwonderd was over het mooie dat hij vond in de natuur en in heel het
universum. Het ging hem niet alleen over uiterlijke schoonheid, maar ook om
de schoonheid van de natuurlijke processen en om de orde ervan: het past
allemaal zó mooi in elkaar, dat hij het wel heel onwaarschijnlijk vond dat de
dingen en de ordening ervan alléén maar toeval zouden zijn.[49] Het
mooie en harmonieuze in de natuur verwijzen naar iets nog veel groters, zegt
Jezus ons: niet alleen dat alles van oudsher door “God” gemaakt is en goed
geordend [Ps 136,1-9: schepping], maar ook dat Deze als een goede vader en
moeder ervoor zorgt [bevrijding: Ps 136,10-24, en voorzienigheid: Ps 136,25v
cf. resp. Mt 6,26. Js 49,15]; alles is op elkaar afgestemd; Hij draagt en
beschermt wat Hij gemaakt heeft, zodat het niet verloren gaat [W 1,14]. De
natuur zoals we die nu kennen, is zo gegroeid, inderdaad. Maar zo is zij ook
bedóéld. Als
God al zo bezorgd is om de kleinste vogels, hoeveel te meer zal Hij dan niet
bezorgd zijn voor de mens, die Hij in Zijn liefde een bijzondere plaats en
verantwoordelijk-heid heeft gegeven in het geheel? [Mt 6,30 cf. Gn 1,26-29,
vandaar: Ps 62] Maar
dáár gaat het voor veel mensen mis. Want lang niet iedereen belééft dit zo.
God is voor menigeen juist ver weg. De
wereld is vol lelijkheid, ellende... Die ervaring wordt door de profeet
Jesaja verwoord in de Eerste Lezing: “De Heer heeft mij verlaten; mijn God
heeft mij vergeten” [Js 49,14]. Deze woorden worden Sion in de mond gelegd,
i.e. de stad Jeruzalem. Deze stad ligt compleet in puin na de oorlog. Wat er
momenteel in Mosul (Syrië) en op zoveel andere plaatsen gebeurt, is niets
nieuws. Maar het kan gelovigen (en niet-gelovigen) wel wanhopig maken, want
de erváring van Gods afwezigheid is echt! De
menselijke ervaring is nooit het hele verhaal. De verstoring van de harmonie
van Godswege door de hebzucht [Mt 6,24 cf. 4,3v], eerzucht [Mt 4,5-7] en
honger naar macht [Mt 4,8-10] van de mens is een feit. Zij is een realiteit
náást die harmonieuze realiteit [cf. W 14,22-15,19]. De ervaring van het in
de steek ge-laten zijn, van de teleurstelling speelt zich af op de vóórgrond.
Op de àchtergrond blijft evenwel de herinnering, de belofte. En de òndergrond
die alles draagt, blijft de realiteit van de harmonie en de orde, ook al is
die schoonheid voor ons oog soms onzichtbaar. Op het slagveld van gisteren,
waar de lijken nog niet eens zijn weg-gehaald, begint vandaag een vogel zijn
nest te bouwen... “Ik vergeet jou nooit!” [Js 49,15] Door
het lawaai van oorlogsgeweld en rouwklachten, verkiezingsretoriek en reclame,
het verkeer en de smartphone, door de stem in ons hart die ons oproept om
snel, sexy en succesvol te zijn, horen we de zang van de vogels niet meer.
Amsterdam zit vol merels: een van de mooiste zangvogels in Nederland. Nooit
hebben zij zangles gehad. Niemand voedt hen. Zij léven – en zo getuigen zij
van Gods goedheid, àls je het ziet en hoort. “Wat
zullen wij eten, drinken, aantrekken? Door zulke vragen worden ongelovigen in
beslag genomen” [Mt 6,31-32a]. Wij
kunnen diezelfde vragen hebben, maar altijd vanuit het vertrouwen dat de
Heer, Die de aarde vanaf het begin vormde en ordende, zorgt voor elk van Zijn
mensen [Mt 6,32b] – óók als we dit zelf niet ervaren. Wie
niet in beslag genomen wordt door
het zoeken naar meer bezit, om te overleven en te genieten, kan zich
realiseren vrij te zijn en gedragen te worden. In die vrije ruimte kunnen wij
de stem verstaan die ons oproept om vóór alles het Koninkrijk van God en zijn
gerechtigheid te zoeken [Mt 6,33]. Of met de woorden van de apostel Paulus:
“Men moet ons beschouwen” en wij moeten dus onszelf beschouwen “als helpers
van Christus” [1Kor 4,1]. Ons vertrouwen maakt ons niet passief of gericht op
ons eigen welzijn alleen; wij worden ons ervan bewust dat wij gedrágen worden
in ons zoeken, voortdurend, dat wij geholpen worden in onze taak om het goede
van Godswege te beheren en door te geven, en betrouwbaar te zijn [1Kor 4,2]. Voor
Jezus liep die weg uit op de veroordeling tot de kruisdood, zoals wij in het
bijzonder in de komende 40-dagentijd in herinnering zullen roepen. Het
eindoordeel echter ligt bij Degene Die ons het leven geeft, en een
leefomgeving die bij ons past [Mt 6,32b]. Voor Hem is niets verborgen [1Kor
4,4v cf. Ps 139]. In de Eucharistie vieren wij dat Hij voor hen die met Hem
de weg van de gerechtigheid gaan, de deur naar het léven opent: niet pas
hierna, maar nú al [Mt 6,33]; zoals de merels in hun leefomgeving het voedsel
vinden dat zij nodig hebben, zo voedt Hij ons op deze weg [cf. Lk 24: Emmaüs]
met geloof, hoop en liefde, met kracht en geduld, wijsheid en inzicht.
God-dank! Amen. Verkondiging op 29 januari 2017, de vierde zondag door het jaar, in de Kerk van Onze
Lieve Vrouw van de Allerheiligste Rozenkrans te Amsterdam door pastor Pierre Valkering Gelezen: uit het boek van de
profeet Sefanja (2,3; 3, 12-13), Psalm 146, de eerste brief van de heilige
apostel Paulus aan de christenen van Korinthe (1, 26-31) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Mattheüs (5, 1-12a). De grootste rijkdommen van onze
kerk, dierbare gasten en parochianen, zijn ongetwijfeld de heiligen. Dat zijn:
vrouwen en mannen in alle eeuwen die op een authentieke, overtuigende wijze
gelovige mensen zijn geweest, mensen die er echt voor gingen voor dat geloof
en die er alles voor over hebben gehad. Van de martelaren onder de heiligen
geldt zelfs dat ze het er niet levend van af hebben gebracht. Ze stόnden
ergens voor. En dat hebben ze met hun bloed moeten bekopen. Voor wie zich in hun levens
verdiept, kunnen zij echt gaan leven en gaan spreken, ook al zijn zij
gestorven. Bepaalde heiligen kunnen zo echt met je méé gaan leven. Ze gaan
deel uitmaken van 'je systeem' en in allerlei omstandigheden kunnen ze een
voorbeeld voor je zijn, mede richting geven aan je leven en een bron van
kracht en van troost voor je zijn. Voor mij is de heilige Johannes Chrysostomus
zo iemand. Hij is één van de vier Griekse kerkvaders, zoals er ook vier
Latijnse zijn, van wie de kerkvader Augstinus de bekendste is. Johannes,
geboren rond het midden van de vierde eeuw, was een ascetische figuur en een
geweldige predikant. Zijn eretitel 'Chrysostomus' betekent 'mond van goud'.
Hij werd bisschop van Constantinopel, de keizersstad aan de Bosporus. Hij
schroomde niet om gevoelige onderwerpen aan de orde te stellen, zoals:
losheid van zeden, luiheid van priesters en laksheid van bestuurders. Daar
maak je niet per se vrienden mee natuurlijk. Keizerin Eudoxia kon zijn bloed
wel drinken. Vier jaar na zijn aantreden wist men een groep bisschoppen zo
ver te krijgen om te verklaren dat hij was afgezet. Johannes Chrysostomus
moest in ballingschap gaan. Hij werd gedwongen tot slopende dagmarsen
richting de Zwarte Zee. Ziet u hem lopen, dierbare gasten en parochianen:
deze bisschop... ? Hij bezweek er aan, de arme man. Hij was nog maar begin
vijftig. Onze eigen Titus Brandsma was ook
zo iemand. Hij was een Friese boerenzoon. In mijn eerste jaren in de
Vredesparochie kwam daar dagelijks een oude dame, mevrouw Siemensma,
όόk een Friezin. In de buurt werd ze wel 'rondje-om-de-kerk'
genoemd, want inderdaad: voortdurend cirkelde ze er als het ware omheen, om
het heilig geheim dat door het kerkgebouw wordt gesymboliseerd en omvat. "Wat voor de wereld dwaas is,
heeft God uitverkoren, om de wijzen te beschamen; wat voor de wereld zwak is,
heeft God uitverkoren om het sterke te beschamen, wat voor de wereld van
geringe afkomst is en onbeduidend, heeft God uitverkoren; wat niets is om
teniet te doen wat iets is" zo hoorden wij vandaag in onze tweede lezing
uit Paulus' eerste Korinthenbrief. En zo iemand was die mevrouw Siemensma
wel. Zij was een doodsimpele ziel. Maar ook: een mens zonder bedrog. Ze was
een beetje van de wereld. Maar misschien was ze ook wel verslonden in God. Ze
was een beetje de kluts kwijt, maar ze had ook haar heldere momenten. Toen ik
een keer op de jaarlijkse gedenkdag van Titus Brandsma over hem sprák en in
dat verband in de dagkapel rechtstreeks háár aansprak als afkomstig uit
dezelfde provincie, toen zei ze: "Ik heb z'n sokken nog
gewassen...". Indrukwekkend was dat. De
rillingen liepen mij over de rug. Titus Brandsma: kloosterling, karmeliet,
priester. Hij werd professor in de wijsbegeerte en in 'de geschiedenis van de
vroomheid' aan de pas opgerichte universiteit van Nijmegen. En hij was ook
journalist. Hij verzette zich tegen het opkomend nazisme, kwam op voor de
joden, en bleef dat doen, ook toen de nazi's aan de macht kwamen. Hij werd
opgepakt, kwam in Dachau terecht, moest zich afbeulen op een akker en op 26
juli 1942 gaf een kamparts hem een spuitje. Hij was eenenzestig jaar oud. Tenslotte, kort, nog éénmaal:
pater Frans van der Lugt, zoon van deze parochie, jezuïet, het hart verpand
aan Syrië. Zijn klooster in Homs was een oase van ontmoeting en vriendschap
voor mensen van verschillend geloof. Hij verliet de mensen en de plek niet
toen de stad werd belegerd, ook niet toen de honger door de straten gierde.
Op 7 april 2014 schoot iemand hem een kogel door het hoofd. Hij was
zesenzeventig jaar oud. Johannes Chrysostomus, Titus
Brandsma, Frans van der Lugt: drie mannen van geloof, drie mannen die ergens
voor stonden, drie mannen die zich niet lieten intimideren, drie martelaren
die blijven spreken, net als mevrouw Siemensma trouwens, ook al zijn zij
gestorven. De vraag, veelgeliefden, die
natuurlijk onontkoombaar op je afkomt als je stilstaat bij de levens van
zulke heilige mensen, dat is de vraag: En waar sta jíj voor, ook als het
moeilijk wordt? Waarvoor en voor wie kom jíj op, juist als christen? - áls
jij jezelf tenminste zo wenst en durft te noemen, áls jij tenminste jezelf for better and for worse gecommitéérd hebt aan de man
uit Nazareth... Het woord 'recht' loopt als een
rode draad door de lezingen van deze zondag. Doe ik recht? En doe jij recht?
Dat zijn de vragen die ons gesteld worden. "Zoekt de
gerechtigheid", zo klonk het in de eerste lezing uit het boek van de
profeet Sefanja. De enige mensen die het redden, zo stelt hij van Godswege,
dat zijn de mensen die "geen onwaarheid meer doen en geen onwaarheid
meer spreken, in hun mond is geen tong die bedriegt." Zulke mensen
redden het, bij en voor God, de anderen vallen af. "De Heer verschaft
recht" en "bemint de rechtvaardigen" zo klonk het in de 146ste
psalm die wij baden. En in de eerste Korinthenbrief
schreef Paulus over "Christus Jezus, die van Godswege heel onze (...)
gerechtigheid is geworden" - en onze wijsheid, heiliging en verlossing.
In Hem, in Jezus, is het allemaal te vinden. Hij was, Hij is 'de gerechte'.
Wil jij het ook zijn, kijk dan naar Hem, doe als Hij, laat Hij de bron zijn
waaruit jij put. In het evangelie hoorden wij de
beroemde zogenaamde 'zaligsprekingen'. Jezus sprak ze uit op een berg,
precies zoals Mozes ooit op een berg de wet van God ontvíng. De laatste van
die zaligsprekingen begint met: "Zalig die vervolgd worden om de
gerechtigheid..." Dit en wat volgt wordt door de Bijbel in gewone taal als volgt
vertaald: "Het echte geluk is voor
mensen die lijden omdat ze doen wat God wil. Want voor hen is de nieuwe
wereld van God. Het echte geluk is voor jullie. Jullie zullen het moeilijk hebben
omdat je bij mij hoort. Misschien schelden de mensen je uit, of willen ze je
gevangen nemen. Misschien vertellen ze allerlei leugens over je. Als dat
gebeurt, moet je blij zijn en vrolijk. Want jullie krijgen een grote beloning
in de hemel. De profeten van vroeger werden net zo slecht behandeld als
jullie nu." Tja... Oef! Laten wij ons geen illusies maken
veelgeliefden. Wie haar of zijn bestaan met dat van Jezus verbindt, met hem
of haar kan dan gemakkelijk gebeuren wát met Jezus is gebeurd. Kijk maar naar
Johannes Chrysostomus, Titus Brandsma en Frans van der Lugt. Wínnen in onze
wereld, dat doen steeds weer degenen die bereid zijn om daarvoor eventueel
alles uit de kast te halen: allerlei machts- en drukmiddelen, oneerlijke
methodes en geweld, verbaal en ook fysiek als het moet. Degenen die daarvoor
passen, zij die het kwade spel niet mee willen spelen, díe delven het
onderspit - in deze wereld. Maar gelukkig, veelgeliefden, is
er ook nog een andere wereld, een wijder perspectief, dat van de hemel, de
wereld waarin alleen God regeert zoals wij Hem in Jezus hebben leren kennen.
Het echte geluk, zoals de Bijbel in
gewone taal vertaalt, is alleen daar, in die andere wereld te vinden. En
wáár is die andere wereld veelgeliefden? Ik denk: het is déze wereld ánders,
het is deze wereld bezien in en vanuit het licht dat God, dat Jezus er op
werpt. En díe wereld kan zonder lijden niet betreden worden, lijden dat
aanvaard, omarmd en bemind zelfs wordt, omdat je kunt geloven en ervaren dat
het ook ergens goed voor is. Sinds enkele weken bezoek ik een
dame, ergens in de zestig denk ik, die ongeneeslijk ziek is. Ze is bezig met
het laatste stukje van haar aardse levensreis. Voor haar ramen strooit iemand
af en toe wat brood voor de vogels. Daar geniet ze van: om naar de vogels te
kijken. Ze begint ze al te herkennen. Eén winterkoninkje is altijd alleen.
Daar maakt ze zich wat zorgen over. En ze herkent zichzelf er in. Afgelopen
week is ze met de wensambulance in het Amsterdamse Bos geweest, ook in de geitenboerderij.
Ze was er verwend. Iedereen was zo aardig geweest. Betaald hoefde er niet te
worden. Het was 'van het huis'. De dagen erna heeft ze het wel moeten
bezuren. Ze had veel pijn. Men begint dan al gauw over morfine. Want: je
hoeft geen pijn te hebben. "Maar ja", zei ze, "dan dan ben je
ook meteen wel 'van de wereld'. Je wordt verdoofd, maar je bent er ook
eigenlijk al niet meer" - terwijl zij nog zo graag ziet, en vόelt.
En een zekere mate van pijn, zolang die nog enigzins te dragen valt, heeft ze
daar wel voor over. Wat voor ons hét grote
geneesmiddel is had ik bij mij. Ik steek een kaarsje aan. Ik open dit
drieluikje met daarin een crucifix. We bidden. Ik lees voor uit het
evangelie. En ik geef haar de communie, vrucht van Jezus' kruisdood en voorspijs
van Gods nieuwe wereld, die van Jezus' verrezen leven en het echte geluk. In
jouw lijden is Hij bij je. Hopelijk kun je voor jouw lijden kracht putten uit
het zijne. Morfine verdooft. Hopelijk kan Hij je helpen om zo lang mogelijk
te blijven voelen en de overgang naar het andere leven zo bewust mogelijk te
ervaren. Het is net een wip: de morfine en
de verdoving aan de ene kant, het kruis en het voelen, maar ook lijden, aan
de andere kant. Wat kies je? Wat is voor jou de juiste dosering, van het een
en van het ander? Wat kun je aan? Kun je het nog aan? Heb je het er voor
over? Misschien wel het beste en mij
dierbaarste gebed in ons getijdenboek, veelgeliefden, is dit: "Heer onze
God, sterk ons door het lijden van uw Zoon om bereidwillig zoals Hij ons juk
te dragen. Maak ons ontvankelijk voor zijn liefde die elke last
verlicht." Ja... zo is dat. Jezus heeft met
zijn liefde de last van Johannes Chrysostomus, van Titus Brandsma en Frans
van der Lugt verlicht. En Hij kan en Hij wil het ook voor jou, voor ons doen.
Mogen wij het laten gebeuren. En laat mensen die jou eventueel geen warm hart
toe dragen maar lekker in hun eigen sop gaarkoken. Bid maar voor ze en lach
er maar om. Maar blijf jij lekker bij Hem, bij Jezus, daar zit je goed. En
met Hem wordt alles anders. Amen. Verkondiging op 15
januari 2016, de tweede zondag door het jaar, in de kerk van Onze Lieve Vrouw
Koningin van Vrede te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen: uit
het boek van de profeet Jesaja (49, 3-6), de eerste brief van de heilige
apostel Paulus aan de christenen van Korinthe (1, 1-3) en uit het heilig
evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Johannes (1, 29-34). Er zijn dingen die mensen zeggen,
die komen binnen, die blijven hangen... Jaren geleden hoorde ik een
oud-studiegenoot zeggen: Alle instellingen waar ik ooit leerling of student
geweest ben, zijn inmiddels opgeheven: de lagere school waar ik op gezeten
heb, de middelbare school waar ik op gezeten heb en ook het theologisch
instituut waar hij en ik elkaar van kennen, hier in Amsterdam, ook dat is
inmiddels opgeheven. Een erg relativerende opmerking
dierbare gasten en parochianen. Denk aan die verschillende scholen en denk
aan die theologische faculteit. Denk aan al die mensen die er leerden,
studeerden, werkten. Die school, dat was veelal het centrum van hun leven,
daar draaide alles om. Daar leerden ze hun
vrienden kennen. Ze spraken er voortdurend over met elkaar. Ze wonden zich er
over op. Ze deden er alles voor. Zoveel tijd, zoveel geld, zoveel idealisme,
zoveel denkkracht en concrete inzet werd daar in geïnvesteerd. En zie nu
eens... allemaal verdwenen, allemaal in lucht opgegaan of nou ja...
όpgeheven en in ander verband voortgezet of opnieuw begonnen. Want
onderwijs is er in Nederland natuurlijk nog altijd. Je kunt er zelfs nog
theologie studeren. Ander voorbeeld: De kussens waar
de mensen op zitten die zitten in de stoelen die staan vόόr onze
voorste kerkbanken. Kussens gemaakt van prachtige stof. Ik heb die destijds,
vele jaren geleden, zelf uitgezocht: stof in de stijl van de twintiger jaren
waarin ook onze kerk gebouwd werd. De stoelen ben ik destijds samen met Elly
Visser in Amstelveen gaan kopen. En de kussens werden gemaakt door Alie van
Rijn en haar dochter Diny Faber, vrouwen die zich geweldig voor onze kerk
hebben ingezet. Zo leidde Alie vele jaren lang de kerkschoonmaak op dinsdag.
Later groeiden beiden naar mijn indruk enigzins weg van de kerk, in elk geval
van de onze. Ze verhuisden trouwens allebei. En beiden zijn inmiddels
gestorven. Gelukkig hoorden we er wel van, van beider overlijden en hebben we
in elk geval bloemen kunnen sturen, maar toch... wat bleef er voor henzelf
over van al hun inzet? Voor ons bleven dus in elk geval die kussens er van
over. En hoe lang zullen die nog meegaan en nodig zijn? Ik kan ze niet zien,
die kussens, zonder ook aan Alie en Diny te denken. Ik vind dat fijn. Maar
zou het ook voor hen, voor Alie en Diny, iets betekenen - dat zij nog leven
en mijn gedachten, dat ik vandaag hun namen noem en hun inzet ter sprake
breng? Laatst sprak ik iemand die
vergeleek onze kerkelijke situatie met het langzaam leeglopen van een
badkuip. Als de kuip bijna leeg is en het water naar het putje stroomt, dan treedt
er een versnelling op. En dát is wat er in deze tijd kerkelijk gebeurt
volgens de bewuste persoon - die het weten kan. Mensen en middelen verdwijnen
in rap tempo, extra snel. Het is, dierbare gasten, het is geen opwekkend maar
integendeel: het is een onheilspellend beeld. Maar het is misschien wel een
reëel beeld, niet alleen wat onze situatie in Nederland betreft trouwens.
Kerk en geloof verdampen en verdwijnen zegt men, hoezeer wij ook trachten om
er in te blijven geloven en er ons voor inzetten, soms met grote persoonlijke
offers. Nochtans gebeurt het zegt men. En waar is het dan allemaal goed voor
geweest? En wat komt er voor in de plaats? We zien allerlei ontwikkelingen in
deze tijd met lede ogen aan maar voelen ons vaak machteloos. Vergeefs. "Vergeefs heb ik
mij moe gemaakt, mijn kracht heb ik vruchteloos en voor niets
verbruikt". Zo hoorden wij vandaag in de eerste lezing de profeet Jesaja
spreken en zijn woorden sluiten aan bij vele ervaringen van vergeefsheid en
mislukking die wij zelf kunnen hebben. Diederik Samson en Barack
Obama zouden er ook een duit over in het zakje kunnen doen. En Jesaja's
woorden kunnen we ook verbinden met het levenseinde van Jezus. Want dat leven
lijkt, met Jezus' kruisiging, objectief te zijn uitgelopen op een totale
mislukking. Nee, als beeld word je daar natuurlijk niet vrolijk van: van een
kruisiging - precies zoals we niet vrolijk worden van allerlei krantenfoto's.
Wat een ellende. Wat een mislukking. Wat een vergeefsheid. Zoveel liefde die
wreed eindigt. En toch veel geliefden... dit is
niet hele verhaal. Jesaja zegt nog meer: " 'Vergeefs heb ik mij moe
gemaakt, mijn kracht heb ik vruchteloos en voor niets verbruikt'; maar de
Heer zal mij recht brengen en mijn God zal mij belonen. Ik sta hoog in
aanzien bij de Heer, en mijn God is mijn kracht." Ja... Waar, aan wie kun je als
mens jezelf optrekken als je verzeild en opgescheept bent geraakt met
ervaringen van vergeefsheid? Ja natuurlijk, veelgeliefden, dan moet je het
hebben van je eigen innerlijk ervaring. En voor ons als mensen die zichzelf
graag beschouwen als gelovigen, als mensen die dat kleine vlammetje van
geloof in ons proberen te bewaren en behoeden, voor ons is die innerlijke
ervaring in tijden van rampspoed er hopelijk één van gezien, bemind, getroost
en bekrachtigd worden door God zelf met Jezus als ons grote voorbeeld, Jezus
die hopelijk ín ons leeft. De apostel Paulus, in de tweede
lezing vandaag uit de eerste Korinthenbrief, Paulus schrijft de gemeenschap
van gelovigen in Korinthe aan als degenen die "geheiligd in Christus
Jezus, tot een heilig leven zijn bestemd, samen met allen die allerwegen de
naam aanroepen van Jezus Christus." Veelgeliefden, hoe wordt ons leven
geheiligd? Wat is een heilig leven? Ik denk, waar het om gaat, dat is: zoáls
Jezus en mét Jezus samen door de dood en door allerlei ervaringen van
vergeefsheid en mislukking ook heen kunnen gaan. "He brought me (...) out of the horrible pit out of the mire and clay"
zong het koor in de veertigste psalm die wij hoorden: "Hij trok mij omhoog
uit het rampzalige graf, omhoog uit slijk en moeras" - zό klinkt
dat in het Nederlands.[50] Johannes de Doper noemt Jezus in
het evangelie van deze dag "lam van God". "Daar is het lam van
God" zegt hij. Dat woord, 'lam', en het beeld dat het oproept, herinneren
ons meteen aan "het lam dat ter slachtbank wordt geleid" zoals
Jesaja daar elders in zijn profetieën over spreekt.[51] En het herinnert aan de bok die op
symbolische wijze beladen met de zonde van het hele volk op de Grote
Verzoendag de woestijn werd ingejaagd.[52] En het herinnert aan het
lam dat haastig werd gegeten op de avond van het vertrek uit de slavernij in
Egypte, voordat men de zee in zou gaan, daar doorheen zou gaan.[53] En
die zeeërvaring komt dan weer terug in de doop die Johannes toedient om daarmee
de Zoon van God te kunnen identificeren, om daardoor te kunnen vaststellen
wie die Zoon is. Want: "Als je ziet dat de Geest op iemand neerdaalt en
op Hem blijft rusten, dan weet je: Hij is degene die doopt in Heilige
Geest." En "Ik stel u aan om een licht
voor de volken te zijn: mijn heil moet reiken tot in de uithoeken van de
aarde" zegt Jesaja - en precies dat is wat er gebeurd is met, in en door
Jezus wiens leven, gekruisigd, zo vergeefs en mislukt leek te zijn geëindigd.
Maar zo was en zo is het niet veelgeliefden. Nee, integendeel. Juist in en
door onze ervaringen van vergeefsheid, mislukking en kruis heen, kan God in
ons leven, bij ons van binnen, in hart en geest, en zich des te sterker doen
gelden. Juist dan steekt Hij in de gekruisigde Jezus Zijn hand naar ons uit.
Mogen wij in staat zijn om het te geloven en het mogen ervaren. Amen. Verkondiging op 8 januari 2017, hoogfeest van de Openbaring des
Heren ('Driekoningen') in de kerk van Onze Lieve vrouw van de Allerheiligste Rozenkrans
te Amsterdam door
pastor Pierre Valkering Gelezen:
uit het boek van de profeet Jesaja (60, 1-6), Psalm 72 (ged.), de brief van
de heilige apostel Paulus aan de christenen van Efeze (3, 2-3a.5-6) en uit het
heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Matteüs (2, 1-12). "Stralender dan
stralend!" Zό karakteriseerde één van ons, dierbare parochianen en
gasten, zό karakteriseerde een koorlid de kerstnachtviering hier in onze
kerk. Ik was daar niet bij. Maar ik heb de tekst van de sublieme verkondiging
door mijn ambtsbroeder pater Frans Vervooren gelezen. Lekker kort! En het
koor heb ik de volgende dag gehoord, op Eerste Kerstdag. Geweldig! Dus
inderdaad: Stralender dan stralend. Vandaag, op dit hoogfeest van de
Openbaring des Heren, Epifanie, dat vanouds ook Driekoningen wordt genoemd,
vandaag wordt er in verband met al dat stralen nog een tandje bíjgezet. Want
vandaag verschijnen de "wijzen uit het oosten" ten tonele, de drie
koningen bereiken de stal of liever gezegd: "het huis" - want dát
is wat er in de Mattheüs-tekst staat. Vandaag verschijnen die raadselachtige
wijzen en vandaag verschijnt om te beginnen die ster waardoor zij magisch
worden aangetrokken. En de vraag is natuurlijk: Kunnen wij ervaren wat zij
hebben ervaren? We asked
for signs. The signs were sent. In de
kerstnacht citeerde pater Frans Vervooren de pasgestorven Leonard Cohen:
"We vroegen om tekens. (En) tekens werden ons gezonden." En dat
teken waar we naar verlangden en dat we kregen was dus en is dus vandaag die
stér. Ik
zag vanavond voor het eerst een ster. Hij
stond alleen, hij trilde niet. Ik
was vanavond ineens van hem doordrongen, ik
zag een ster, hij stond alleen, hij
was van licht, hij leek zo jong en van
vόόr verdriet. (Maria
Vasalis)[54] Waarom een ster? In die ontelbare
kleine lichten aan de nachtelijke hemel herkennen wij wellicht het zuivere,
oorspronkelijke licht, van inderdaad: vόόr verdriet, in elk van
ons, in elk mensenkind. En temidden van al die sterren valt Jezus' licht
speciaal op. Zijn ster wekt de interesse van de wijzen en houdt voor hen een
belofte in. Zij herkennen in die ster iemand die ons geven kan wat niemand
andersgeven kan. Jezus' ster springt er uit, letterlijk: hij gaat aan de
wandel en de wijzen gaan er achteraan. In één adem noemde pater Frans in
de kerstnacht Bethlehem, Berlijn, Aleppo én Amsterdam. 'Nacht' is het symbool
van alles wat jammer, wat slecht, wat verschrikkelijk is op aarde. "Niet
voor niets", zei Frans, "staat er in het lijdensverhaal van Jezus
volgens Johannes op het moment dat Judas van tafel opstaat: 'Het was nacht'.
Iemand verraden is nacht. En terreur is nacht. "Duisternis bedekt de
aarde, donker de volkeren" klonk het ook vandaag in de eerste lezing uit
het boek van de profeet Jesaja. De nacht van Kerstmis staat voor de
nachtzijde van het bestaan op aarde. En midden in die nacht is het Kind in de
kribbe de grote bron van licht en hoop. En Zijn ster wijst daarheen de weg. Intussen zijn wij nu bijeen in het
volle licht. En vol van licht was met name ook onze eerste lezing vandaag,
die van Jesaja: "Sta op, laat het licht u beschijnen, Jeruzalem, want de
Zon gaat over u op en de glorie van de Heer begint over u te schijnen. (...)
Volkeren komen af op uw licht, koningen op de luister van uw dageraad."
Maar scherp daarmee in contrast staat wat we in het evangélie hoorden over
datzelfde Jeruzalem. Jeruzalem láát zich niet zo gemakkelijk beschijnen
blijkt daar. De wijzen komen er heel argeloos aan. Onbekommerd informeren ze
naar de pasgeboren koning van de joden. Maar die vraag slaat in als een bom -
al houdt misschien iedereen zijn en haar gezicht in de plooi. "Toen
koning Herodes dit hoorde werd hij verontrust en heel Jeruzalem met
hem." Jeruzalem in last. Deskundigen worden er bijgehaald en die geven
feilloos het goede antwoord op de vraag van de wijzen: In Bethlehem moeten ze
zijn. Die deskundigen kennen de bijbel van buiten, maar ik ben bang,
veelgeliefden, dat het slechts 'geloofskennis' is: kennis van het hoofd, maar
niet van het hart. Het is kennis die niet echt is ingedaald en die de mensen
in feite worst is en koud laat. Waar het om gaat, om Wie het gaat, houdt ze
niet echt bezig. Waarover praten wij onderling, ook in kerkelijk verband?
Hebben we het ooit over Hem, over de Heer? Nou ja, praatjes vullen geen
gaatjes zult u zeggen. Als je maar een goed mens bent. En zijn wij dat dan, u
en ik? Wat zijn onze manieren? Hoe gaan wij met elkaar en allerlei mensen om?
Heeft die omgang de kwaliteit van de Heer? Het is maar een vraag... Bij Jesaja was alles licht
vandaag. Maar te Jeruzalem wil het maar moeilijk doordringen. En hoe is dat
bij ons? Ja, het was hier stralend in de kerstnacht, stralender dan stralend,
en ook nu. Maar... veelgeliefden, is dat stralende alleen iets van de
buitenkant? Of zit het ook bij ons van binnen? Bij die mevrouw, die van dat
"stralender dan stralend" denk ik wel. Ik meende het in en bij haar
te zien. Hoe zit dat met het licht bij u, bij jou, bij mij van binnen? Een érg duistere figuur vandaag is
koning Herodes. Hij is de baas, zit op het pluche en dat wil hij graag zo
houden. Zulke figuren kennen wij. Krampachtig houdt Herodes vast aan zijn
macht. Maar hij voelt zich gauw bedreigd - nu door een zuigeling nota bene.
Het is om te lachen en het is om te huilen. Herodes "ontbood in het
geheim de wijzen" hoorden wij. En dat "in het geheim", daar is
iets mee. We komen daarmee in de sfeer van het stiekeme, in de sfeer van het
'niet verder vertellen hoor', in de sfeer van achterbaks gedoe en onfris
geregel. Nacht! Uit de mond van Herodes, veelgeliefden, komt dan vervolgens
een werkelijk bloedstollende zin, een zin waarbij je de rillingen over de rug
lopen. "Gaat een zorgvuldig onderzoek instellen naar het kind, en
wanneer gij het gevonden hebt, bericht het mij dan opdat ook ik het hulde kan
gaan brengen." Hij spreekt poeslief, Herodes, maar onderhand... zéér
onwaarachtig. Ook wij kunnen dat meemaken: dat mensen waar je bij bent, in je
gezicht, vriendelijk en aardig zijn, maar intussen... Hoe wordt er over je
gesproken zodra je je hielen gelicht hebt? In bepaalde situaties, bij
bepaalde mensen kun je soms aan je theewater voelen dat het niet klopt en dat
men heel andere gevoelens, gedachten en intenties heeft, die jíj niet te
horen krijgt. Voelen de wijzen het ook aan hun theewater? Het zou zomaar
kunnen. Er staat: "Na de koning aangehoord te hebben vertrokken
zij." Dat "aangehoord" - Je ziet ze verstrakken, de wijzen. "En zie", we hienee in het Hebreeuws, "de
ster die zij in het oosten gezien hadden ging voor hen uit totdat ze boven de
plaats waar het kind zich bevond stil bleef staan." Opnieuw de vraag:
Door welke ster, door welk licht, word jij als door een magneet getrokken?
Waar en hoe komen jij en dat licht bij elkaar? Kun jij rusten in dat licht?
En kan dat licht rusten in jou? Heb jij zo'n ster, zo'n licht in je leven?
Wat is het? Wie is het? Is het Jezus of iemand of iets anders? Heeft jouw
passie 'Jezus-kwaliteit'? Zit Híj er in? "Op het zien van de ster werden
zij vervuld van overgrote vreugde". Hoe vreugdevol kun jij zijn? Geeft
waar jij 'het' in probeert te vinden in jouw leven, geeft dat jou vreugde?
Opnieuw: Heeft het Jezus-kwaliteit? Zit Hij er in? "In een droom van godswege
gewaarschuwd niet meer naar Herodes terug te keren, vertrokken zij", de
wijzen, "langs een andere weg naar hun land." Dat laatste! Waar is
jouw land? Waar ben jij thuis? Wat is jouw basis? Daar doe je het toch voor?
De ontmoeting met de pasgeboren Jezus heeft de wijzen verrijkt. In materiële
zin zijn ze een stuk lichter geworden. Hun goud, wierook en mirre hebben ze
achtergelaten. "Veel kun je niet menemen op reis en veel raak je
onderweg kwijt. Laat het gebeuren. Goud van de liefde, wierook van het
verlangen, mirre van de pijn heb je altijd bij je. Hij zal het
aanvaarden" - woorden van de grote theoloog Karl Rahner die pastor
Martin Schneeberger dit jaar op zijn kerst- en nieuwjaarswens liet drukken.
"Veel raak je onderweg kwijt. Laat het gebeuren." En zo is het. De Nederlandse
worstverkoper op de kerstmarkt in Berlijn hield het na de aanslag daar voor
gezien vertelde pater Frans in de kerstnacht. "Zo hoeft het voor mij
niet meer" had hij gezegd. En zo is het veelgeliefden. Als je hart, als
God, het je ingeeft, door een droom of anderzins, dan mag je rustig, of dan
moet je wel, afstand nemen van waar en bij wie het niet pluis is en het niet
deugt. Maar laat Hem, Jezus, Zijn licht, in je zijn, altijd, overal. Volg
Zijn ster. Ga er achteraan, ook in 2017. Word zélf: strálender dan stralend.
Amen. Zalig Nieuwjaar. Verkondiging Op de Tweede Kerstdag 2016 -Ton
van Hal Dat zijn allemaal behoorlijk nare dingen die Jezus zijn leerlingen in het vooruitzicht stelt. Zij zullen zijn leer gaan verkondigen maar dat zal niet zonder slag of stoot gaan. Dat zien we al meteen met Stefanus die dus uiteindelijk gestenigd werd. “Maar wie stand houdt tot het einde zal worden gered”. Dat zegt Jezus er ook bij. In vers 55 van Mt (dat we vandaag niet hoorden) staat het: Maar hij (Stefanus), vol van de heilige geest, sloeg de ogen ten hemel en zag de heerlijkheid van God en Jezus, staande aan Gods rechterhand. Stefanus zag de hemel open. Jezus, die we gisteren nog als weerloos baby’tje in het kribje zagen liggen is volwassen geworden. De romantiek van gisteren tegenover de harde realiteit van wat Jezus kwam doen in de wereld. Het gaat vandaag over weerstand. Jezus voorzegt de grote weerstand die de apostelen zullen gaan ondervinden, Hij spreekt over weerstand tussen ouders en kinderen. Weerstand die zich zal gaan vertalen in rechtszaken en ernstige agressie. Maar ook horen we vandaag dus over “de hemel open zien” als je niet buigt voor de weerstand. Het gaat daarbij over hoofd- en bijzaken. Ik zal het hebben over Stefanus, Maarten Luther, Paus Franciscus en Steffi de Pous. We hoorden van Stefanus die ernstige weerstand opriep door de mensen erop aan te spreken hoe verkeerd ze bezig waren met hun geloof. Dat ze de profeten niet eerden en ze zelfs gedood hadden (Jezus ook). Dat ze teveel met uiterlijkheden bezig waren, met allerlei bijzaken. Dat hoorden de mensen niet graag, met name niet toen Stefanus de heilige tempel van Salomo relativeerde. “De allerhoogste rechter woont niet in wat men met mensenhanden maakt, want “De hemel is mij een troon en de aarde een voetbank voor mijn voeten”. Ze stopten hun oren dicht om het verder maar niet meer te hoeven aanhoren. Ik kom eerst even op iets anders. Volgende week is het 2017 en dus het jaar waarin Maarten Luther 500 jaar geleden zijn 95 stellingen publiceerde. Ook Luther had, net als Stefanus 1500 jaar daarvoor, ernstige kritiek op de wetten en gebruiken van de kerk in die dagen en ook hij ontmoette harde weerstand. Luthers belangrijkste theologische geschilpunt met de Kerk ging over de genadeleer (krijgen we die “om niet” van God geschonken of kunnen wij die ook verdienen door goede werken?) Maar Luther keerde zich ook fel tegen de praktijk van de zgn aflaatbrieven. Die konden mensen kopen bij wijze van penitentie na de biecht. Luister hoe dat ging daar in Sachsen. Albrecht van
Brandenburg was op
23-jarige leeftijd (1513) aartsbisschop van Maagdenburg en Halberstadt. Een jaar later werd hij als keurvorst en aartsbisschop
van Mainz
voorgedragen, mede omdat Albrecht beloofd had de door Mainz te betalen kerkelijke
belastingen voor zijn rekening te
nemen. Maar Albrecht bezat dus al de bisschoppelijke zetels van Maagdenburg
en Halberstadt. Dit was in strijd met de kerkelijke wet Maar de curie was zo goed hem dispensatie te verlenen tegen 10.000 dukaten. Samen met de belastinggelden van Mainz (14.000
dukaten) moest Albrecht nog 24.000 dukaten hebben, waarvoor hij 29.000 Rijnlandse
goudgulden leende bij
de bank in Augsburg. Hij moest dit geld bij elkaar brengen door zich
gedurende acht jaar te belasten met de prediking van de aflaat en de
verzameling van de opbrengsten uit de verkoop ervan voor de Sint Pieterskerk,
waarvan hij de helft mocht houden. Ook Luther die zich hiertegen natuurlijk terecht verzette (daarover kunnen we het nu wel eens zijn denk ik) , ook Luther ontmoette weerstand : Hij moest zijn kritiek bekopen, wel niet met steniging, maar wel met excommunicatie en de zgn Rijksban. Hij moest onderduiken in de Wartburg in Eisenach. De heilige tempel van Salomo, de Sint Pieter in Rome: dat zijn niet de hoofdzaken. Ik denk (in alle bescheidenheid uiteraard) dat wat vandaag bedoeld wordt is: Trouw zijn aan God is belangrijker dan trouw aan al het andere, inclusief gebruiken in de kerk, ja, misschien wel dan de hele kerk. Trouw zijn aan God is uiteindelijk belangrijker dan trouw zijn aan je familie, aan je vrienden. Wat is Hoofdzaak en wat zijn bijzaken ? Hoe ben je dan trouw aan God? Door trouw te zijn aan de onbaatzuchtige Liefde (met een hoofdletter) , aan de Waarheid (ook met een hoofdletter, maar ik bedoel niet de krant), en aan wat het Evangelie ons leert. Tel uit je winst? Ja, dat is pure winst. Dan kun je de hemel open zien, als Stefanus (en Jezus aan het einde). Dan zie je de Hoofdzaak en niet al die talloze bijzaken die ons zo bezig houden. Dat is denk ik de eenvoudige, maar verrekte moeilijke boodschap vandaag. Tot besluit nog twee teksten. Eentje van onze Paus (met au) en een van Steffi de Pous (met ou). De tekst van paus Franciscus vond ik opmerkelijk als je die legt naast het optreden van Stefanus In 2014 gaf de paus “tien tips om gelukkig te worden”. Een daarvan: Probeer niet mensen te bekeren tot je eigen mening. We kunnen anderen inspireren door op zo’n manier te getuigen dat je samen groeit in onderlinge communicatie. Maar het ergste van alles is religieuze bekeringsdrang, die verlammend werkt. “Ik praat met jou om je te overtuigen”. Nee, de gesprekspartners moeten in dialoog zijn met elkaar, ieder vanuit zijn/haar eigen identiteit. De kerk groeit door haar aantrekkingskracht, niet door bekeringsdrang. (einde citaat). Van de week zag ik op tv een reportage over Steffi de Pous (met ou dus) Een prachtige jonge vrouw die Amsterdam verruilde voor Lesbos om daar de vluchtelingen te helpen en op die manier (zo werd gezegd) haar grote geluk vond. “Dat is raar he”, zei ze, “dat je door mensen die het veel slechter hebben te helpen, dat je daar dan toch gelukkig van wordt.” Dat is helemaal niet zo raar, volgens Jezus: Wie tot het einde stand houdt zal gered worden. Die ziet de hemel open. Ik dacht: nog maar de helft van de Nederlanders rekent zich tot een religieuze gemeenschap. Maar als die andere helft nou uit allemaal Steffies de Pous zou bestaan, zou dat dan erg zijn ? En wij? Wij zijn wel de hard-core katholieken die zelfs op 2e kerstdag naar de mis komen, maar we zijn geen Stefanus, geen Maarten Luther en misschien ook geen Steffi de Pous. Misschien kunnen we. Als we toch goede voornemens maken voor 2017, eens nagaan wat voor ons nou hoofdzaken en wat eigenlijk toch maar bijzaken zijn in het leven. Misschien leidt dat wel tot een paar pijnlijke ontdekkingen, maar het kan je ook helpen om de hemel een stukje open te zien gaan. AMEN |
|
|
|
